Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας κος Γιάννης Στουρνάρας επανάφερε την πρόταση για την είσπραξη και διαχείριση του ΕΝΦΙΑ από τους Δήμους. Μετά από αυτή την πρόταση, υπέρ της τάχθηκε και ο πρώην Δήμαρχος Αθηναίων και Καρπενησίου, καθώς και πρώην Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας, κος Μπακογιάννης. Στην ανάρτησή του, ως σύνθημα κυριαρχούσε η φράση «Τα λεφτά σου στη γειτονιά σου».
Βασικά επιχειρήματα αυτής της πρότασης, η οποία έχει διατυπωθεί και στο παρελθόν, είναι ότι τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ είναι σχεδόν ισοδύναμα με τις μεταβιβαστικές πληρωμές προς τους δήμους και ότι ένα τέτοιο μέτρο θα μείωνε κατά πολύ το διαχειριστικό κόστος της είσπραξης και της διανομής πόρων και κονδυλίων. Ακόμα και αν ξεπεράσουμε το γεγονός ότι οι δήμοι δεν έχουν την τεχνογνωσία και τη στελέχωση για να μπορούν να εισπράξουν φόρους (πολλοί παλεύουν για να εισπράξουν τους λογαριασμούς νερού), το μέτρο αυτό θα ήταν εντελώς άδικο για τους περισσότερους ΟΤΑ.
Σήμερα, κυρίαρχος παράγοντας για τη χρηματοδότηση των ΟΤΑ είναι ο πληθυσμός. Ακόμα και αυτός, όταν εξετάζεται ως σχεδόν αποκλειστικός και κυρίαρχος παράγοντας, είναι προβληματικός. Οι Δήμοι δεν έχουν την ίδια έκταση και φυσικά διαφοροποιούνται ευρύτερα δημογραφικά.
Για την καλύτερη κατανόηση, χαρακτηριστικό παράδειγμα θα αποτελούσε η σύγκριση του Δήμου Αγρινίου, με πληθυσμό 89.691 κατοίκους το 2021 και του Δήμου Γλυφάδας με εφάμιλλο πληθυσμό 89.597 κατοίκων το ίδιο έτος. Ο Δήμος Αγρινίου έχει έκταση 1.229,3 τ.χλμ., ενώ αντιστοίχως η Γλυφάδα 25,4 τ.χλμ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο Δήμος Αγρινίου έχει μία πυκνότητα πληθυσμού 73 κατοίκους ανά τ.χλμ αντί του αντίστοιχου θηριώδους 3.527 του Δήμου Γλυφάδας.
Η αναλογία κατοίκησης ανά τ.χλμ των δύο αυτών Δήμων είναι εξωφρενική και ανέρχεται σε 48 φορές μεγαλύτερη υπέρ της Γλυφάδας. Οι Δήμοι παρέχουν υπηρεσίες όπως η καθαριότητα, η συγκομιδή και η αποκομιδή απορριμμάτων, τα έργα υποδομής κ.ά., οι οποίες προϋποθέτουν έξοδα που δεν είναι αναλογικά του πληθυσμού τους, αλλά σχετίζονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με την έκτασή τους. Έτσι, αν συμπεριλάβουμε και τους δύο παράγοντες, κάθε ευρώ που δαπανάται από τον Δήμο Γλυφάδας, αντιστοιχεί σε 48 ευρώ από τον Δήμο Αγρινίου. Σε μία διαφορετική διατύπωση, για να μπορούν αυτοί οι δύο πληθυσμοί να απολαμβάνουν ίδιας ποιότητας υπηρεσίες, ο Δήμος Αγρινίου καλείται να δαπανήσει 48 φορές περισσότερα χρήματα έχοντας πόρους ίδιας τάξης μεγέθους.
Και ενώ ο κυρίαρχος παράγοντας του πληθυσμού είναι παράγοντας διεύρυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των δήμων, άρα και των δημοτών τους (που όμως είναι πολίτες του ίδιου κράτους), ο παράγοντας των αντικειμενικών αξιών θα λειτουργήσει ισοπεδωτικά. Ο ΕΝΦΙΑ είναι φόρος που προσδιορίζεται βάσει των αντικειμενικών αξιών. Η μέση τιμή των αντικειμενικών αξιών στον Δήμο Αγρινίου είναι περίπου 800 €/τμ ενώ η αντίστοιχη για την Γλυφάδα είναι σχεδόν 3.000 €/τμ. Αν δε κάνουμε την εύλογη υπόθεση ότι ίδιος πληθυσμός έχει περίπου της ίδιες ανάγκες στέγασης και κτιριακής χρήσης γενικότερα, αν αναλογία αυτή είναι 3,75 φορές μεγαλύτερη για την Γλυφάδα.
Συμπεριληπτικά, αν ο ΕΝΦΙΑ εισπράττεται απευθείας από τους δήμους, η προηγούμενη θέση του Δήμου Αγρινίου θα χειροτερεύσει έναντι αυτού της Γλυφάδας από 1/48 σε 1/180.
Είναι σε εντελώς λάθος κατεύθυνση αυτή η πρόταση;
Μιλώντας για είσπραξη από τους ίδιους τους δήμους και διαχείριση αυτών των πόρων, η απάντηση είναι ξεκάθαρη: Απολύτως λάθος.
Η είσπραξη των φόρων και η κρατική χρηματοδότηση έχει προ πολλού χάσει τα χαρακτηριστικά του αναδιανεμητικού χαρακτήρα. Το παρόν μοντέλο χρηματοδότησης των δήμων είναι ήδη άδικο, ιδίως για αυτούς της περιφέρειας. όσο πιο αραιοκατοικημένος είναι ένας Δήμος, τόσο πιο δύσκολο είναι το έργο της εκάστοτε δημοτικής αρχής να ανταπεξέλθει. Στον αντίποδα, οι πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές δίνουν στους δήμους και επιπλέον δυνατότητες άντλησης εσόδων από επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως είναι τέλη για τραπεζοκαθίσματα, χρήσεις δημόσιου χώρου κα.
Τι πρέπει να γίνει;
Οι χρηματοδοτήσεις και ειδικά στους δήμους, οφείλουν να λειτουργούν αναδιανεμητικά. Η απόδοση των εσόδων από ΕΝΦΙΑ στους Δήμους μπορεί να γίνει αρκεί να μην είναι σε ευθεία αντιστοίχιση. Με δεδομένο και το γεγονός ότι και τεχνικά κάτι τέτοιο θα ήταν από εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο ή θα οδηγούσε τους μικρότερους δήμους σε περαιτέρω απώλεια εσόδων, το κράτος θα πρέπει να σκεφτεί το μοντέλο του ειδικού προορισμού των εσόδων.
Ο ειδικός προορισμός των εσόδων είναι ένα μοντέλο το οποίο κατά κόρων χρησιμοποιείται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και από την ΕΕ για τις προγραμματικές περιόδους. Στο μοντέλο αυτό, κυριαρχεί η έννοια του ταμείου, το οποίο συγκεντρώνει έσοδα από συγκεκριμένες πηγές και καθορίζεται ακριβώς ο τρόπος που εν συνεχεία αυτά χρησιμοποιούνται για δαπάνες ή χρηματοδοτήσεις.
Στην περίπτωση του ΕΝΦΙΑ, το Υπουργείο Οικονομικών θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα ειδικό ταμείο, το οποίο θα εγγράφεται ξεχωριστά στον κρατικό προϋπολογισμό και θα έχει ορισμένους κανόνες για τη συλλογή των εσόδων από τον ΕΝΦΙΑ, αλλά κυρίως για την απόδοσή τους. Το μεγάλο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον πληθυσμιακό υδροκεφαλισμό των μεγάλων αστικών κέντρων. Προκειμένου να καλύψει την υστέρηση σε πυκνότητα πληθυσμού αλλά και να δημιουργήσει αποκεντρωτικές τάσεις, η διανομή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη εκτός από τον πληθυσμό, αντίστροφα τις αντικειμενικές αξίες και παρομοίως την πυκνότητα πληθυσμού.
Οι υπηρεσίες που παρέχουν οι ΟΤΑ είναι βασικό στοιχείο που καθορίζει το επίπεδο διαβίωσης. Με τη σειρά του, καθορίζεται και το επίπεδο της ποιότητας ζωής. Η όξυνση των ανισοτήτων μεταξύ περιφέρειας και μεγάλων αστικών κέντρων θα οξύνει αναπόφευκτα και τις κοινωνικές ανισότητες.
Η χρήση του ΕΝΦΙΑ ως εργαλείο χρηματοδότησης των δήμων είναι ένα σημαντικό «όπλο» στα χέρια της κυβέρνησης, Αν χρησιμοποιηθεί λανθασμένα, θα σημάνει και την έναρξη της κατάρρευσης της περιφέρειας και της δημογραφικής επιδείνωσης του συνόλου της χώρας. Αν χρησιμοποιηθεί σωστά και αναδιανεμητικά, θα λύσει σημαντικά χρηματοδοτικά προβλήματα της αυτοδιοίκησης, που κυρίως εντοπίζονται στην επαρχεία και θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για την αντιστροφή του καθοδικού δημογραφικού σπιράλ.
Πηγή: ethnos.gr
