εκρηκτική άνοδος που καταγράφουν οι διακοπές με ενοικιάσεις καταλυμάτων μέσω Airbnb προκαλεί αποκλεισμούς στους ντόπιους και επί της ουσίας αναδιαμορφώνει τις γειτονιές σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ωστόσο, οι προσπάθειες των πόλεων να βάλουν ένα τέλος στην ιστορία αυτή μπλοκάρονται από τις πολιτικές της ΕΕ για την προώθηση της «οικονομίας διαμοιρασμού» (sharing economy).
«Είναι απολύτως ξεκάθαρο» λέει στον Guardian ο Kenneth Haar, συγγραφέας της μελέτης με τίτλο «UnfairBnB» που μόλις δημοσιεύθηκε από την Corporate Europe Observatory, που εδρεύει στις Βρυξέλλες. «Η Airbnb βρίσκεται κάτω από μεγάλη πίεση σε επίπεδο τοπικό σε ολόκληρη την Ευρώπη και προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τα θεσμικά όργανα στα υψηλά κλιμάκια της ΕΕ για να αντεπιτεθεί».
Αυτό που ξεκίνησε ως μια «κοινότητα» ερασιτεχνών που έβαλε σε προσφορά για τους τουρίστες διαθέσιμους, ελεύθερους χώρους ή προσωρινά κενές κατοικίες, εξελίχθηκε σε μια μεγάλη, ισχυρή εταιρεία, η οποία συνδέεται με εξίσου μεγάλα λόμπι. Η Airbnb κατέγραψε από το 2014 τριψήφια ανάπτυξη σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις» εξηγεί ο Haar.
Η πλατφόρμα περιλαμβάνει περί τις 20.500 διευθύνσεις στο Βερολίνο, 18.500 στη Βαρκελώνη, 61.000 στο Παρίσι και 19.000 στο Άμστερνταμ. Τα data της καμπάνιας InsideAirbnb δείχνουν ότι τόσο στις προαναφερθείσες πόλεις όσο και σε άλλα τουριστικά hotspots, περισσότερες από τις μισές -συχνά έως και το 85%-των καταχωρήσεων αφορούν ολόκληρα διαμερίσματα.
Εκτός αυτού, πολλές από τις κατοικίες ενοικιάζονται όλο το χρόνο, που σημαίνει ότι, δεκάδες χιλιάδες κατοικίες βγαίνουν αυτομάτως εκτός αγοράς. Ακόμη και στις πόλεις όπου η τουριστική περίοδος είναι περιορισμένη, σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου το 30% των καταχωρήσεων στην Airbnb διατίθεται για τρεις ή περισσότερους μήνες το χρόνο. Στις πόλεις που είναι τουριστικοί προορισμοί δώδεκα μήνες τον χρόνο, όπως η Ρώμη και η Βενετία, το ποσοστό ξεπερνά το 90%.
«Ναι, μπορεί να βρείτε και τον συνταξιούχο ο οποίος ενοικιάζει το επιπλέον δωμάτιο του σπιτιού του για ένα μικρό έξτρα εισόδημα», λέει ο Haar. «Αλλά ως επί το πλείστον πρόκειται για επιχειρήσεις, που συχνά με πολλαπλές λίστες, έχουν τεράστια κέρδη. Είναι σαφές ότι η κατάσταση μπλοκάρει την πρόσβαση των κατοίκων στην οικονομικά προσιτή στέγη. Που σημαίνει ότι δύσκολα οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να δουν την κατάσταση ως «οικονομία διαμοιρασμού».
Η Airbnb βεβαίως και αρνείται ότι οι δραστηριότητές της έχουν τεράστιο αντίκτυπο στα ενοίκια των κατοικιών και εννοείται ότι, η κερδοσκοπία και η κακή πολιτική κοινωνικής στέγης παίζουν επίσης ρόλο.
Το θετικό είναι ότι οι πόλεις αναλαμβάνουν πλέον όλο και μεγαλύτερη δράση: H τοπική κυβέρνηση της Πάλμα ντε Μαγιόρκα προχώρησε τον περασμένο μήνα σε λήψη μέτρων προκειμένου να βάλει φραγμό στις επιπτώσεις του ανεξέλεγκτου τουρισμού. Οι δημοτικές αρχές της πρωτεύουσας της Μαγιόρκα δρομολόγησαν την απαγόρευση της τουριστικής ενοικίασης κατοικιών και διαμερισμάτων ιδιωτών. Η Μαγιόρκα απαγόρευσε όλες τις λίστες -την Airbnb και τις παρόμοιες πλατφόρμες, όπως το HomeAway- καθώς η κατακόρυφη αύξηση τους εκτόξευσε και τα ενοίκια των κατοικιών, τα οποία κατέγραψαν με τη σειρά τους αύξηση της τάξης του 40%.
Στο Παρίσι, η εγγραφή για τις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις είναι πλέον υποχρεωτική. Η Βαρκελώνη ανέστειλε όλες τις νέες βραχυπρόθεσμες άδειες μίσθωσης. Η Μαδρίτη προχωρά σε νέους αυστηρότατους κανονισμούς, με στόχο να θέσει εκτός νόμου το 95% των τουριστικών ενοικιάσεων κατοικιών στην ισπανική πρωτεύουσα. Το Άμστερνταμ μείωσε το επιτρεπόμενο όριο βραχυπρόθεσμων μισθώσεων από δύο μήνες το χρόνο σε έναν και το Βερολίνο επανέφερε παλιούς νόμους προσαρμόζοντας τους στα νέα δεδομένα.
«Η Κομισιόν μοιάζει σχεδόν υπνωτισμένη από την προοπτική μιας ισχυρής ‘κοινής οικονομίας’ και δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για τις αρνητικές συνέπειες της», τονίζει ο Haar. «Οι Επίτροποι μιλούν για ‘ευκαιρίες, όχι απειλές’, ενώ πρόσφατα το Ευρωκοινοβούλιο καταδίκασε τις προσπάθειες των πόλεων να περιορίσουν τις εκμισθώσεις στις διαδικτυακές πλατφόρμες».
Πριν από δύο χρόνια, όταν 50 πλατφόρμες, με προεξάρχουσα την Airbnb, ζήτησαν από την Κομισιόν να διασφαλίσει ότι «οι τοπικοί νόμοι δεν θα περιορίσουν άσκοπα την ανάπτυξη της οικονομίας διαμοιρασμού εις βάρος των Ευρωπαίων», «αποσαφηνίστηκαν» δύο βασικές οδηγίες της ΕΕ που αφορούν το ηλεκτρονικό εμπόριο και τις υπηρεσίες -σε μεγάλο βαθμό προς όφελος της εν λόγω βιομηχανίας, εξηγεί ο Haar.
Η Airbnb εξέφρασε τότε την ικανοποίησή της, λέγοντας ότι η Επιτροπή παρέχει «σαφείς, απλούς και συνεπείς» κανόνες που «καταργούν τα εμπόδια για τους απλούς πολίτες οι οποίοι επωφελούνται από καινοτομίες όπως η Airbnb».
Το πιο σημαντικό στην προσπάθεια για τον περιορισμό του φαινομένου, ήταν μια επίσημη καταγγελία εναντίον της Βαρκελώνης, του Βερολίνου, του Παρισιού και των Βρυξελλών που κατατέθηκε από την European Holiday Home Association, της οποίας η Airbnb και η HomeAway είναι μέλη, περί «υπερβολικών κανόνων και περιορισμών / απαγορεύσεων». Εάν δεν επιλυθεί από την Κομισιόν και τα κράτη – μέλη, η καταγγελία μπορεί να καταλήξει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
«Οι πόλεις πρέπει να ανταποκριθούν στις πιέσεις των κατοίκων και να δουν τι περιθώριο έχουν από νομικής πλευράς. Τα κέντρα λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες δείχνουν να απομακρύνονται από την πραγματικότητα που βιώνει κάθε πόλη. Αν θέλουμε να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στην προσιτή στέγη, αυτή η μάχη πρέπει να δοθεί τώρα» καταλήγει ο Haar.
