Του Δημήτρη Σκουτέρη
Έχει αναπτυχθεί μεγάλη συζήτηση, σχετικά με τα, προ θυρών, μέτρα σε βάρος των Νησιών μας και των Νησιωτών στο πλαίσιο της επικείμενης συμφωνίας.
Ο Γερμανός κ. Σόιμπλε με κάθε ευκαιρία υπερτονίζει την ανάγκη «τήρησης των κανόνων». Η ελληνική Κυβέρνηση και οι διαπραγματεύς της θα πρέπει απλά να υπενθυμίσουν στον και πρόεδρο της γνωστής πλέον Τράπεζας Ανάπτυξης (KfW) με έδρα το Λουξεμβούργο (αυτή που ήθελε να πάρει το Ταμείο της Δημόσιας Ελληνικής περιουσίας) κ. Σόιμπλε το άρθρο 174 της συνθήκης της Λισσαβώνας:
« Άρθρο 174 (πρώην άρθρο 158 της ΣΕΚ) Η Ένωση, προκειμένου να προαχθεί η αρμονική ανάπτυξη του συνόλου της, αναπτύσσει και εξακολουθεί τη δράση της με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής της συνοχής. Η Ένωση αποσκοπεί, ιδιαίτερα, στη μείωση των διαφορών μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών και στη μείωση της καθυστέρησης των πλέον μειονεκτικών περιοχών. Μεταξύ των εν λόγω περιοχών, δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στις αγροτικές περιοχές, τις περιοχές που συντελείται βιομηχανική μετάβαση και τις περιοχές που πλήττονται από σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα, όπως οι υπερβόρειες περιοχές που είναι ιδιαίτερα αραιοκατοικημένες και οι νησιωτικές, διασυνοριακές και ορεινές περιοχές». Η επιλεκτική μνήμη του κ. Σόιμπλε είναι μνημειώδης.
Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι στα πλαίσια της διαμόρφωσης πολιτικών ανάπτυξης με βάση την τοπικότητα, αναγνωρίστηκε μία νέα ταυτότητα των νησιωτικών περιοχών, που ονομάστηκε «νησιωτικότητα» (insularity). Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών σχετίζονται με ένα πλήθος δυσκολιών και προβλημάτων, που επιβραδύνουν την ανάπτυξή τους. Η περιορισμένη έκτασή τους σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές έχει σαν αποτέλεσμα την περιορισμένη ποικιλία αλλά και ποσότητα των φυσικών πόρων, τη δημιουργία μικρών αγορών, καθώς και τη μικρή δυνατότητα δημιουργίας οικονομιών κλίμακας.
Το κόστος μεταφοράς εμπορευμάτων και επιβατών είναι υψηλό, ενώ αυξημένο είναι και το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων και δημιουργίας υποδομών βασικών δημόσιων αγαθών (ενέργεια, πρόνοια-περίθαλψη, εκπαίδευση). Ιδιομορφία χαρακτηρίζει και το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, που συχνά μονοπωλείται από την ανάπτυξη μόνο του τουρισμού, την εγκατάλειψη ή παραμέληση της ιδιαίτερης πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και του πρωτογενούς τομέα παραγωγής.
Ολα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνθέτουν την έννοια της νησιωτικότητας και θέτουν μία μόνιμη «πρόκληση» για την ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών
Είναι, όμως, ευκαιρία, για τα νησιά μας και τους νησιώτες (κατοίκους και όσους «επιχειρούν» σε αυτά) στο πλαίσιο της επικείμενης διαπραγμάτευσης, να επιδιώξουν και αποκτήσουν την θέσπιση επιτέλους του Νησιωτικού Ισοδυνάμου,δηλαδή συνθήκες ισότιμης και ολιστικής ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου με τίς ίδιες ακριβώς δυνατότητες με τις δυνατότητες που έχουν οι κάτοικοι όχι μόνον της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και οι λοιποί Ευρωπαίοι πολίτες. H Θεσμοθέτηση του Νησιωτικού Ισοδύναμου, δημιουργεί ένα εναλλακτικό καθεστώς πρόσβασης των νησιών στην πραγματική αγορά (με στόχο την αειφόρο ανάπτυξή τους), αλλά και την ουσιαστική αντιμετώπιση των δημοσιονομικών μέτρων, που θα επιβληθούν με την νέα συμφωνία.
Έτσι στη διαπραγμάτευση θα πρέπει να επιδιωχθούν η κατοχύρωση των παρακάτω στόχων:
• Πολυτομεακή ανάπτυξη των νησιωτικών περιφερειών.
• Πολιτική στήριξης της νησιωτικότητας με την αναγνώριση της νησιωτικής ιδιαιτερότητας σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν νησιά (πχ φορολογικό καθεστώς, αναπτυξιακά κίνητρα, υποδομές κλπ).
• Διαμόρφωση εξειδικευμένων νησιωτικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων, της κλιματικής αλλαγής, της παραγωγής πράσινης ενέργειας, των δημογραφικών αλλαγών, της μετανάστευσης και του συνδυασμού τους με τις περιπτώσεις των ιδιαίτερων γεωγραφικών ενοτήτων των νησιών.
• Υλοποίηση στην πράξη του πολιτικού στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της χωρικής (ΕΔΑΦΙΚΗΣ) συνοχής (άρθρο 174 της Συνθήκης Λισαβόνας).
• Άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων.
Να υπάρξει δέσμευση των μερών για τις ακόλουθες δράσεις:
• Δημιουργία δικτύων αποκεντρωμένης συνεργασίας μεταξύ των Νησιωτικών Περιφερειών (αλλά και με αντίστοιχες Ευρωπαϊκές).
• Σύσταση δικτύων ενδοπεριφερειακής συνεργασίας, όπως είναι τα δίκτυα μικρών νησιών, τα δίκτυα μεταφοράς καινοτόμων προτάσεων, τα δίκτυα εσωτερικών μεταφορών κλπ.
• Εθνικό σύστημα θαλασσίων μεταφορών (με προτεραιότητα την εφαρμογή της αρχής του μεταφορικού ισοδύναμου) και Εθνικό σύστημα συνδυασμένων Νησιωτικών συγκοινωνιών ( πλοίο-αεροπλάνο-υδροπλάνο-θαλάσσιο taxi-χερσαία συγκοινωνιακά μέσα). Να επανεξεταστεί η εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας 3577/92 η εφαρμογή του οποίου οδήγησε στην ανάπτυξη του φαινομένου των «άγονων γραμμών» με συνέπεια να βαρύνεται ο κρατικός προυπολογισμός με περισσότερα των 80 εκατομμυρίων ευρώ κατ’έτος χωρίς να καλύπτονται και οι ανάγκες των νησιών επαρκώς.
• Δράσεις συμπληρωματικότητας της οικονομίας τους αλλά και αλληλεγγύης μεταξύ των νησιών.
• Δράσεις ενίσχυσης της περιφερειακής συνοχής και ισότητας ευκαιριών για όλα τα νησιά εντός της ίδιας περιφέρειας.
• Θέσπιση Ειδικού Ταμείου Ανάπτυξης Νησιωτικών Περιοχών (ακόμα και με τη μορφή Fund), κατά τα πρότυπα του υφιστάμενου Ταμείου Συνοχής με τη μόχλευση κεφαλαίων προερχόμενων από Κοινοτικούς Πόρους (πχ ΕΣΠΑ)-το ΠΔΕ-Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση-Ιδιώτες Επενδυτές-Έλληνες της Ομογένειας.
• Για την παρακολούθηση της κατάστασης των νησιών, τη μεταφορά και διάδοση γνώσεων σε θέματα που αφορούν στον νησιωτικό χώρο και την παραγωγή καινοτόμων ιδεών για τη βελτίωση της ελκυστικότητας των νησιών, προτείνουμε την ίδρυση Νησιωτικού Παρατηρητηρίου.
• Σύσταση Νησιωτικών Πόλων (Εκκολαπτηρίων) Καινοτομίας. Κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να γίνει πλήρως ανταγωνιστικό το Νησιωτικό σύμπλεγμα μέσα στο σύστημα της παραγωγής (επιτέλους) νέας γνώσης– της αξιοποίησης της υπάρχουσας γνώσης και της τελικής μετατροπής σε τελικό προϊόν και υπηρεσία με στόχο την οικονομική και κοινωνική ευημερία.
• Για την ταχύτερη εφαρμογή και υλοποίηση των παραπάνω προτείνεται η σύσταση Νησιωτικής Δομής, η οποία θα αναλάβει :
• α. Την σύσταση εταιρειών Venture Capital με την ενεργό συμμετοχή κρατικών και ιδιωτικών κεφαλαίων..
• β. Την ανάπτυξη «εργαστήριων εκκολαπτηρίων καινοτομίας» πλήρως εξοπλισμένων.
• γ. Την πλήρη αξιοποίηση της εφευρετικότητας και του έργου των προαναφερόμενων «εκκολαπτηρίων καινοτομίας» σε επιχειρηματικό επίπεδο.
• δ. Στόχος, η χρηματοδότηση μέσω των προαναφερόμενων εταιρειών Venture Capital του «startup» – αλλά και λοιπών επιχειρηματικών δράσεων, που αφορούν την θαλάσσια και νησιωτική οικονομία,την γαλάζια οικονομία (ναυτιλία-θαλάσσιες μεταφορές-ακτοπλοΐα-προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος-εν γένει «πολιτικές παρεμβάσεων σε νησιωτικές και παράκτιες περιοχές», υδροπονικές μονάδες παραγωγής βιολογικών προϊόντων κλπ).
Απαιτείται να υπάρξει προσπάθεια για βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη με τη λήψη στοχευμένων μέτρων, η υλοποίηση των οποίων θα πρέπει και χρονικά να συμφωνηθεί, αναφορικά με :
• Την προσβασιμότητα (Μεταφορές, Συγκοινωνίες,)
• Την ανάπτυξη ( Σχεδιασμός, υλοποίηση της περιφερειακής ανάπτυξης ΕΣΠΑ κ.λπ. με εφαρμογή διαφοροποιημένων πολιτικών στο εσωτερικό της Περιφέρειας αναλόγως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής. – Δομές στήριξης επιχειρηματικότητας).
• Τον Τουρισμό – εναλλακτικές μορφές τουρισμού, αειφορικός τουρισμός (αλιευτικός-καταδυτικός-αναρριχητικός-περιβαλλοντικός κλπ).
• Τις υποδομές και τα έργα (Λιμενικά, οδικά, κτιριακά, σχεδιασμοί, μελέτη, υλοποίηση, σχολεία κ.λ.π.)
• Προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος
• Τους Τομείς αγροτικής ανάπτυξης – εκπαίδευσης – κατάρτισης – ενημέρωσης.- αλιείας.
• Την Βιομηχανία-βιοτεχνία-οικοτεχνία
• Τους Φυσικούς πόρους
• Την Διαχείριση υδάτινων πόρων
• Την Ενέργεια – ΑΠΕ
• Την Πολιτική Προστασία και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.
Για όλα τα παραπάνω θα πρέπει να αναπτυχθεί τριετές πρόγραμμα με χρονοδιάγραμμα υλοποίησης. Προαπαιτούμενο η διαβούλευση, η διασφάλιση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών, η δέσμευση υλοποίησης με την υπογραφή «Συμφώνων Τοπικής Ανάπτυξης».
Γιατί θα μπορούσαν να συναινέσουν οι δανειστές σε αυτές τις δεσμεύσεις σχετικά με τα νησιά μας; Γιατί θα πρέπει στην διαπραγμάτευση να τους υποχρεώσουμε να αποδεχτούν τις παραπάνω προτάσεις;
Γιατί στην επικείμενη διαπραγμάτευση η Ελλάδα θα πρέπει να λειτουργήσει από θέση ισχύος:
1. Αν η Ελληνική Κυβέρνηση, προ της ουσιαστικής έναρξης των διαπραγματεύσεων, προχωρήσει σε ανακήρυξη και οριοθέτηση της Ελληνικής ΑΟΖ αξιοποιώντας τα νησιά της πενταπλασιάζει την έκτασή της (βεβαίως αυξάνεται και η έκταση της Ε.Ε).
1.1.Γιατί τα νησιά με τη θέση τους στο ανάγλυφο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης και με βάση το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας, έχουν το ίδιο δικαίωμα σε ΑΟΖ, όπως οι ηπειρωτικές περιοχές.
1.2. Με την ΑΟΖ θεσπίζονται κυριαρχικά δικαιώματα με αντικείμενο την εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διαχείριση, ζωντανών και μη ζωντανών φυσικών πόρων από την επιφάνεια της θάλασσας έως τον βυθό και το υπέδαφός του,δημιουργείται ενιαίος θαλάσσιος από οικονομική πλευρά χώρος και για την αλιεία, τον βυθό και το έδαφος κάτω από το βυθό (πετρέλαια, φυσικό αέριο), στοιχεία άμεσου ενδιαφέροντος της Ε.Ε.
2. Γιατί τα Ελληνικά νησιά συμβάλλουν στην αναβαθμισμένη γεωπολιτικά θέση της Ελλάδας, ιδιαίτερα μετά τις πρόσφατες κρίσεις σε Ουκρανία/Ρωσία- Μέση Ανατολή-χώρες Αραβικής Άνοιξης.
2.1. Έτσι καλόν θα ήταν, είτε ο Πρωθυπουργός είτε ο ΥΠΕΞ κ. Κοτζιάς άμεσα και μετά τα τελευταία γεγονότα στα σύνορα Τουρκίας- Συρίας να καλέσουν σε συνάντηση στη Ρόδο ή στην Λέσβο, τους ομολόγους τους από την Κύπρο, το Ισραήλ και ενδεχομένως την Αίγυπτο προκειμένου να εκτιμήσουν την κατάσταση και συμφωνήσουν σε ένα μίνιμουμ κοινών ενεργειών.
3. Γιατί τα Ελληνικά νησιά υποδέχονται τις κύριες ροές των μεταναστευτικών ρευμάτων.
3.1. Άμεση ανάληψη πρωτοβουλίας για σύγκληση συνάντησης εκπροσώπων του ΟΗΕ-της ΕΕ-της Ελλάδας-της Ιταλίας σε Ρόδο ή Λέσβο για την εκτίμηση της κατάστασης-της λήψης των απαραίτητων μέτρων.
4. Γιατί πραγματικά λόγω ορθολογικών επιλογών στον τομέα της τουριστικής πολιτικής, μπορούν σχετικά γρήγορα, αν υλοποιηθούν ορισμένα από τα προαναφερόμενα να εισφέρουν στην παραγωγή υπεραξιών, που θα συμβάλλουν έστω και μερικά στην ελάφρυνση του χρέους της χώρας.
Προυπόθεση η σχετική πολιτική βούληση της Ελληνικής κυβέρνησης, η στήριξη των τοπικών νησιωτικών κοινωνιών, η ταχύτατη θεσμοθέτηση των προαναφερθέντων από την Ελληνική Κυβέρνηση-τις νησιωτικές περιφέρειες (στο μέτρο των αρμοδιοτήτων τους) αλλά και η ενεργοποίηση του Ελληνικού στοιχείου της διασποράς.
Ο Δημήτρης Σκουτέρης είναι Πολιτικός Επιστήμων- Πολιτικός Αναλυτής,
