H οικονομική κρίση αλλάζει ριζικά τη σχέση της ελληνικής οικογένειας με την ακίνητη περιουσία της, όπως δείχνει το φαινόμενο της αποποίησης κληρονομιάς που τείνει να λάβει μαζικές διαστάσεις. Οι γονείς εμφανίζονται ιδιαίτερα απρόθυμοι να μεταβιβάσουν ακίνητα στα παιδιά τους, που ενώ κάποτε έδιναν μάχες για το διαμέρισμα στην πόλη, το σπίτι στο χωριό, το εξοχικό της οικογένειας, τώρα αντιμετωπίζουν με αμηχανία και φόβο το ενδεχόμενο να φορτωθούν ένα τέτοιο βάρος. Στα ειρηνοδικεία όλης της χώρας καθημερινά εκατοντάδες άνθρωποι σπεύδουν να αποποιηθούν ακίνητα μικρής και μεγάλης αξίας που κληρονομούν από τους γονείς και τους συγγενείς τους. Στα χρόνια της κρίσης η κληρονομιά της ακίνητης περιουσίας της οικογένειας έχει μετατραπεί από πλεονέκτημα σε βάρος ασήκωτο. Η διαμαρτυρία μιας μεσήλικης κυρίας στον υπάλληλο του Ειρηνοδικείου Αθηνών αποτελεί μικρό δείγμα της κατάστασης που επικρατεί σε όλη τη χώρα. «Τι να το κάνω το διαμέρισμα;» έλεγε αγανακτισμένη. «Να φορτωθώ και άλλα βάρη; Ούτε τα νοσήλια δεν έχω καταφέρει ακόμη να ξεχρεώσω. Ας το πάρει το κράτος και ας το κάνει ό,τι θέλει» προσέθετε, παραδίδοντας την, κόστους τεσσάρων ευρώ, δήλωση αποποίησης ενός μικρού διαμερίσματος στο κέντρο της πόλης που της άφησε η μητέρα της. Τέτοιες σκηνές εκτυλίσσονται κάθε μέρα σε δικηγορικά, σε συμβολαιογραφικά γραφεία και στα δικαστήρια.
Η αποποίηση της κληρονομιάς είναι ο εύκολος τρόπος για να διασφαλιστεί ο κληρονόμος από τα χρέη του κληρονομούμενου, από τις απαιτήσεις των δανειστών του ή ακόμη και από την υποχρέωση να φορτωθεί τα βάρη της φορολόγησης και της συντήρησης του ακινήτου. Αλλωστε, τα περισσότερα ελληνικά νοικοκυριά, κάτοχοι μικρής και μεσαίας ακίνητης περιουσίας, είναι υπερχρεωμένα.
Απροθυμία και των γονέων
Η άρνηση της αποδοχής κληρονομιάς ακίνητης περιουσίας των γονέων και συγγενών αποτελεί τη μία μόνο όψη της τεράστιας αλλαγής που έχουν επιφέρει η οικονομική κρίση, η πτώση της τιμής και η υπερφορολόγηση των ακινήτων στη σχέση της υπερχρεωμένης ελληνικής οικογένειας με την ακίνητη περιουσία της. Γιατί δεν καταγράφεται μόνο η απροθυμία των παιδιών να αποδεχθούν την ακίνητη περιουσία που κληρονομούν. Καταγράφεται και η απροθυμία των γονέων να μεταβιβάσουν ακίνητη περιουσία στα παιδιά τους, μπροστά στον φόβο να τους φορτώσουν τα χρέη τους.
Οι γονικές παροχές, όπως λέγεται χαρακτηριστικά, «έχουν εξαφανιστεί από την αγορά και είναι αμφίβολο αν θα υπάρξει κάποια κινητικότητα, παρά τη μείωση της φορολόγησης των γονικών παροχών που ισχύει από τον Ιούλιο» αναφέρουν γνώστες της κτηματαγοράς. Οι γονείς προτιμούν, αντί να μεταβιβάσουν κάποιο ακίνητο στα παιδιά τους, να τους αφήσουν την επιλογή της αποποίησης κληρονομιάς. Η ακίνητη περιουσία, από πηγή ασφάλειας και στήριγμα της ελληνικής οικογένειας, αποτελεί πια πηγή προβλημάτων.
Οι αιτήσεις αποποίησης
Οι αυξανόμενες σε σχέση με την αρχή της κρίσης αιτήσεις για αποποίηση κληρονομιάς που κατατίθενται καθημερινά στα ειρηνοδικεία αποτυπώνουν με τρόπο παραστατικό την κατάσταση που διαμορφώνεται. Στο Ειρηνοδικείο Αθηνών, το μεγαλύτερο της χώρας, καταγράφεται μια αύξηση της τάξεως του 10% περίπου στις αιτήσεις για αποποίηση κληρονομιάς ακίνητης περιουσίας.
Το 2013, όταν περιήλθε η αρμοδιότητα στα ειρηνοδικεία, οι αιτήσεις έφτασαν τις 6.079. Το 2014 ο αριθμός αυξήθηκε στις 8.798, το 2015 έφτασε στις 9.556 και εκτιμάται ότι το 2016 οι αιτήσεις θα ξεπεράσουν τις 10.500. Ως τις 17 Αυγούστου είχαν κατατεθεί 7.241. Η ίδια τάση εκτιμάται ότι υπάρχει και στις αιτήσεις που κατατίθενται στα υπόλοιπα ειρηνοδικεία της Αττικής.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα της αυξανόμενης τάσης για αποποίηση κληρονομιάς ακίνητης περιουσίας είναι η Πάτρα. Στην αρχή της κρίσης, το 2010, οι αιτήσεις αποποίησης κληρονομιάς έφταναν τις 500-600 τον χρόνο. Εκτοξεύτηκαν στις 1.264 το 2014, ανέβηκαν στις 1.308 το 2015 και ως τις 17 Αυγούστου είχαν κατατεθεί 774. Η εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι θα αγγίξουν στο τέλος της χρονιάς τις 1.600.
Χρέη και φορολογία
Οι αρμόδιοι των ειρηνοδικείων επισημαίνουν ότι οι λόγοι που εξηγούν την αύξηση αυτή είναι η συσσώρευση χρεών από τους κληρονομούμενους και η αυξημένη φορολογία των ακινήτων. Δεν είναι όμως μόνο αυτοί οι λόγοι.
Οπως αναφέρουν συμβολαιογράφοι αλλά και μεσίτες, η αποδοχή κληρονομιάς ακόμη και στην περίπτωση που δεν υπάρχει υπερχρέωση και απαιτήσεις τρίτων είναι μια δύσκολη υπόθεση και φέρνουν ως παράδειγμα την περίπτωση κληρονομιάς ενός ακινήτου από θείους.
Στην περίπτωση αυτή η φορολόγηση φτάνει το 40% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου που σε αρκετές περιπτώσεις, λόγω της πτώσης των αξιών, αγγίζει την εμπορική του αξία. Με λίγα λόγια, ο ενδιαφερόμενος καλείται να αγοράσει ξανά το ακίνητο που κληρονομεί.
Δυσάρεστες εκπλήξεις
Ακόμη και αν υποτεθεί ότι ένας κληρονόμος ξεπερνά όλα τα εμπόδια έχοντας ως στόχο να αξιοποιήσει το ακίνητο που κληρονόμησε εκμισθώνοντάς το, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τις δυσάρεστες εκπλήξεις που κρύβει η δεύτερη προωθούμενη διάταξη. Για την εκμίσθωση των ακινήτων θα απαιτείται πιστοποιητικό πολεοδομικής νομιμότητας δίμηνης ισχύος από μηχανικό.
Η δαπάνη έκδοσης ενός τέτοιου πιστοποιητικού και ειδικά στην περίπτωση ύπαρξης αυθαιρεσιών εκτιμάται ότι μπορεί ακόμη και να υπερβαίνει, λόγω της πτώσης των ενοικίων, το ετήσιο μίσθωμα ακινήτων μικρής αξίας στις υποβαθμισμένες περιοχές. Αυτό έχει ως συνέπεια οι ιδιοκτήτες τους να μην έχουν πλέον το παραμικρό κίνητρο να διαθέσουν τα ακίνητά τους προς εκμίσθωση ή να τα εκμισθώνουν χωρίς μισθωτήριο.
Μένει να αποδειχθεί αν η περαιτέρω επιβάρυνση των ακινήτων και η αυξητική τάση αποποίησης κληρονομιάς ακίνητης περιουσίας που παίρνει διαστάσεις «ανησυχητικού ρεύματος» επιβεβαιώσουν την εκτίμηση ότι η Ελλάδα «μετατρέπεται σε χώρα όπου τίποτα δεν θα κληρονομείται και τίποτα δεν θα εκμισθώνεται»!
ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ
Στη Θεσσαλονίκη οι αιτήσεις για αποποίηση κληρονομιάς που κινούνταν κοντά στις 2.000 στην αρχή της κρίσης ανέβηκαν στις 3.323 το 2013, αυξήθηκαν στις 4.569 το 2014 και έφτασαν τις 5.160 το 2015. Εφέτος εκτιμάται ότι θα ξεπεραστεί και αυτός ο αριθμός καθώς ως και τις 17 Αυγούστου είχαν κατατεθεί 3.400 αιτήσεις. Ανάλογη είναι η εικόνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Στο Ειρηνοδικείο Βόλου το 2013 έγιναν 357 δηλώσεις αποποίησης κληρονομιάς και το 2015 ξεπέρασαν τις 600. Στην Καλαμάτα οι 131 αιτήσεις του 2010 ξεπέρασαν τις 350 το 2015.
Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων κ. Στράτος Παραδιάς εκτιμά ότι οι αριθμοί αυτοί στο προσεχές μέλλον θα αυξηθούν και επισημαίνει ότι, αν περάσουν οι διατάξεις που θέλει να εισαγάγει η κυβέρνηση στο υπό σύνταξη νομοσχέδιο για τη ρύθμιση των αυθαίρετων κτισμάτων, «η χώρα θα μετατραπεί σε ένα απέραντο νεκροταφείο ακινήτων». Σύμφωνα με την πρώτη διάταξη, που αφορά την κληρονόμηση ακίνητης περιουσίας, για να αποδεχθεί κάποιος μια κληρονομιά θα πρέπει να προσκομίσει στον συμβολαιογράφο πιστοποιητικό μηχανικού που να βεβαιώνει ότι ο θανών δεν είχε κατασκευάσει αυθαίρετα, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν τέτοια! Στην περίπτωση που υπάρχουν αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης, θα πρέπει πρώτα να πληρωθούν τα προβλεπόμενα πρόστιμα, καθώς και η αμοιβή του μηχανικού που θα υπογράψει τη σχετική δήλωση. Η διάταξη αυτή εκτιμάται ότι θα έχει ως αποτέλεσμα, στην καλύτερη περίπτωση, να οδηγηθούν οι ιδιοκτήτες στη σιωπηρή αποδοχή των ακινήτων που κληρονομούν μέσω της παρέλευσης άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας αποποίησης της κληρονομιάς, χωρίς να συντάσσουν συμβολαιογραφική πράξη αποδοχής κληρονομιάς, κάτι που, όπως επισημαίνεται, «θα οδηγήσει σε απόλυτη ανασφάλεια δικαίου και συναλλαγών». Στη χειρότερη περίπτωση, αυτή της αποποίησης της κληρονομιάς, «θα έχουμε μια χώρα με δεκάδες χιλιάδες εγκαταλελειμμένα ακίνητα που ουδείς θα ενδιαφέρεται να τα κληρονομήσει, με άμεση συνέπεια να δημιουργηθεί ένα ακόμη πρόσκομμα στη δημιουργία του Εθνικού Κτηματολογίου, αλλά και μία ακόμη απώλεια σε δημόσια έσοδα από τον φόρο κληρονομιάς».
Στη Θεσσαλονίκη οι αιτήσεις για αποποίηση κληρονομιάς που κινούνταν κοντά στις 2.000 στην αρχή της κρίσης ανέβηκαν στις 3.323 το 2013, αυξήθηκαν στις 4.569 το 2014 και έφτασαν τις 5.160 το 2015. Εφέτος εκτιμάται ότι θα ξεπεραστεί και αυτός ο αριθμός καθώς ως και τις 17 Αυγούστου είχαν κατατεθεί 3.400 αιτήσεις. Ανάλογη είναι η εικόνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Στο Ειρηνοδικείο Βόλου το 2013 έγιναν 357 δηλώσεις αποποίησης κληρονομιάς και το 2015 ξεπέρασαν τις 600. Στην Καλαμάτα οι 131 αιτήσεις του 2010 ξεπέρασαν τις 350 το 2015.
Ρύθμιση αυθαίρετων
«Απέραντο νεκροταφείο ακινήτων»
Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων κ. Στράτος Παραδιάς εκτιμά ότι οι αριθμοί αυτοί στο προσεχές μέλλον θα αυξηθούν και επισημαίνει ότι, αν περάσουν οι διατάξεις που θέλει να εισαγάγει η κυβέρνηση στο υπό σύνταξη νομοσχέδιο για τη ρύθμιση των αυθαίρετων κτισμάτων, «η χώρα θα μετατραπεί σε ένα απέραντο νεκροταφείο ακινήτων». Σύμφωνα με την πρώτη διάταξη, που αφορά την κληρονόμηση ακίνητης περιουσίας, για να αποδεχθεί κάποιος μια κληρονομιά θα πρέπει να προσκομίσει στον συμβολαιογράφο πιστοποιητικό μηχανικού που να βεβαιώνει ότι ο θανών δεν είχε κατασκευάσει αυθαίρετα, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν τέτοια! Στην περίπτωση που υπάρχουν αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης, θα πρέπει πρώτα να πληρωθούν τα προβλεπόμενα πρόστιμα, καθώς και η αμοιβή του μηχανικού που θα υπογράψει τη σχετική δήλωση. Η διάταξη αυτή εκτιμάται ότι θα έχει ως αποτέλεσμα, στην καλύτερη περίπτωση, να οδηγηθούν οι ιδιοκτήτες στη σιωπηρή αποδοχή των ακινήτων που κληρονομούν μέσω της παρέλευσης άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας αποποίησης της κληρονομιάς, χωρίς να συντάσσουν συμβολαιογραφική πράξη αποδοχής κληρονομιάς, κάτι που, όπως επισημαίνεται, «θα οδηγήσει σε απόλυτη ανασφάλεια δικαίου και συναλλαγών». Στη χειρότερη περίπτωση, αυτή της αποποίησης της κληρονομιάς, «θα έχουμε μια χώρα με δεκάδες χιλιάδες εγκαταλελειμμένα ακίνητα που ουδείς θα ενδιαφέρεται να τα κληρονομήσει, με άμεση συνέπεια να δημιουργηθεί ένα ακόμη πρόσκομμα στη δημιουργία του Εθνικού Κτηματολογίου, αλλά και μία ακόμη απώλεια σε δημόσια έσοδα από τον φόρο κληρονομιάς».
Το ΒΗΜΑ
