Τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία αφενός από τις αρχές του έτους αλλά και ειδικότερα από σήμερα το πρωί, μας οδηγούν στην ασφαλή αποτίμηση ορισμένων διαπιστώσεων.
1) Πόσο σημαντική ήταν άραγε η Ουκρανία για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Δύση γενικότερα; Πολλές αναλύσεις ειδικών τις τελευταίες εβδομάδες έγραφαν για τη «σημασία της Ουκρανίας για τη Δύση», για τις «σοβαρότατες συνέπειες μιας ουκρανικής κρίσης» εφόσον γινόταν εισβολή, ή ακόμη και την απόλυτη, σοβαρή και δυναμική παρέμβαση της Δύσης απέναντι σε όποιο κράτος δοκίμαζε μια εισβολή. Αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες δύο μέρες με τις «εξαγγελίες» για κυρώσεις, αλλά και το (ευγενικά σημειωμένο) «μούδιασμα» μετά τη ρωσική εισβολή δείχνει το δυστυχώς προφανές: Τελικά η Ουκρανία δεν είναι τόσο σημαντικός πόλος ώστε να «αξίζει» μια αρωγή πέραν των ευχολογίων. Ενώ παράλληλα η ΕΕ απέδειξε την έλλειψη κοινής στρατηγικής στην διαχείριση και αντιμετώπιση της κρίσης.
2) Η εικόνα που παρουσιάζεται από τα ελληνικά ΜΜΕ, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δείχνει τη Ρωσία ως τη μείζονα απειλή της Δύσης. Δεν είναι έτσι. Οι ΗΠΑ (και κατά συνέπεια οι σύμμαχοι τους) θεωρούν μείζονα απειλή την Κίνα. Παράλληλα όμως η Ουάσιγκτον συνέχιζε-συνεχίζει να αναλύει την Μόσχα μέσα από ένα ψυχροπολεμικό φακό διαμορφώνοντας εν τέλει μια αναγκαστική συμμαχία Ρωσίας-Κίνας (William Pozner, J Mearsheimer). Κατά ένα τρόπο δημιουργώντας μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
3) Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί αυτή ακριβώς την λογική της Ουάσιγκτον περί περιορισμού της Ρωσίας. Αυτή αλώστε έχει περιγράφει επαρκώς εδώ και πολλά χρόνια από αναλυτές και στρατηγικούς συμβούλους των ΗΠΑ όπως ο Brezinski. Ειναί προφανές πως η Μόσχα δεν θα δεχόταν ποτέ την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ καθώς αποτελεί για αυτήν χώρο στρατηγικής και εθνικής σημασίας (Οι Ρώσοι ανάγουν τον εθνικό τους μύθο στο Πριγκιπάτο του Κίεβου). Στρατηγικά η Ρωσική Ομοσπονδία ανησυχεί για μια πιθανή εγκατάσταση οπλικών συστημάτων αεράμυνας δυτικής προέλευσης, ή ακόμη και εγκαταστάσεων βαλλιστικών όπλων.
4) Όποιος και όποια επιθυμεί να αντιληφθεί τι σημαίνουν οι «θρυλικές» κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των ΗΠΑ και λοιπών χωρών απέναντι στη Ρωσική Ομοσπονδία, δεν χρειάζεται να διαβάσουν τη δική μου ανάλυση ή άλλων συναδέλφων. Αρκεί μόνο να ψάξουν στο ίντερνετ, και να διαβάσουν την επίδραση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία το 2014, στο Ιράν, στη Σαουδική Αραβία κτλ. Αξίζει δε, να ρίξετε και μια ματιά στην κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962. Τουλάχιστον στην ακαδημαϊκή κοινότητα η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής έχει αναλυθεί εκτενώς.
5) Ποιος είναι ο πραγματικά χαμένος σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο (πέραν φυσικά του λαού της Ουκρανίας που δέχεται την εισβολή); Μα φυσικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία καλείται (για ακόμα μία φορά) να εισάγει φυσικό αέριο (αλλά και άλλα προϊόντα βασικών αναγκών) από τρίτες χώρες (πλην Ρωσικής Ομοσπονδίας) με αποτέλεσμα ανατιμήσεις στις τιμές. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ αναμένονται να αυξήσουν τις εξαγωγές σχιστολιθικού αερίου. Όμως κυρίως αυτή η αποτυχία της Δύσης να προστατέψει την Ουκρανία θα εντείνει τις ανησυχίες των Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας καθώς δίνει την εντύπωση πως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν μπορούν να ανασχέσουν την Μόσχα. Παράλληλα και ίσως πιο επικίνδυνα συντελεί στην ενίσχυση των φυγόκεντρων τάσεων σε μια χρονική στιγμή όπου το Διεθνές σύστημα βρίσκεται σε φάση αναδιάταξης ισχύος.
6) Το Διεθνές Δίκαιο που δικαίως μεν, διακαώς δε παρουσιάζουμε στην Ελλάδα ως «ευαγγέλιο», είναι σαφές (και δεν περίμενε κανένας σώφρων ρεαλιστής τη ρωσική εισβολή για να το πει) πως όπου ισχύει, ισχύει α λα καρτ, και μόνο στην περίπτωση της αμοιβαίας αντίληψης αντιδίκων κρατών περί της ισχύος του με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις. Στην πραγματικότητα το Διεθνές Δίκαιο αφορά μονάχα τις μικρές και τις αδύναμες δυνάμεις του παγκόσμιου θεάτρου των Διεθνών Σχέσεων, καθώς οι ισχυροί τούτου του μάταιου κόσμου λογίζουν την ισχύ τους ως το μόνο μέσο άσκησης πολιτικής. Και απέναντι στον κρότο των όπλων, δύσκολα μπορούν να κερδίσουν οι διπλωμάτες, όσο καλοί ρήτορες κι αν είναι…
Μηνάς Λυριστής
Υπ. Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων
Περιφερειακός Σύμβουλος Νοτίου Αιγαίου
