Μάταια προσπαθούσε το ζευγάρι των Ελβετών με τις δύο κόρες του να επισκεφθεί τον αρχαίο ναό του Σουνίου. Παρά την αναστολή τής απεργίας των αρχαιοφυλάκων που είχε προκηρυχθεί για το Μεγάλο Σάββατο, το περιορισμένο ωράριο λόγω Αναστάσεως και η αργία της Κυριακής του Πάσχα τους κράτησαν εκτός του αρχαιολογικού χώρου. Πιο τυχερό ήταν το κινηματογραφικό συνεργείο του BBC, που την Πέμπτη του Πάσχα κατάφερε τελικά, μετά τις αρχικές αρνήσεις, να κάνει τα γυρίσματα της ταινίας «Η Μικρή Τυμπανίστρια» αλλά μόνον για κάποιες ώρες.
Μικρές, αλλά χαρακτηριστικές περιπτώσεις της ταλαιπωρίας που αντιμετωπίζουν οι ξένοι επισκέπτες, που ταξιδεύουν στην Ελλάδα για να θαυμάσουν από κοντά τον αρχαίο πολιτισμό της. Ταξιδιώτες συνήθως υψηλού εισοδηματικού επιπέδου που μπορούν να ενισχύσουν καίρια τα έσοδα από τον τουρισμό και να συμβάλουν στη διεύρυνση της σεζόν αλλά και στην ανάδειξη νέων προορισμών πέραν των κλασικών περιοχών που προσφέρουν ήλιο και θάλασσα.
Το 2017, οι επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους ξεπέρασαν τα 16,5 εκατομμύρια, πλήθος διπλάσιο από τα προ δεκαετίας δεδομένα, ενώ τα έσοδα από εισιτήρια –όσα κόβονται– ξεπέρασαν τα 100 εκατ. ευρώ.
Η ζήτηση είναι εκεί και είναι μεγάλη, όπως δείχνουν τα τελευταία αυτά στοιχεία από τις επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, αλλά λείπουν οι εφαρμοσμένες πολιτικές για την εξυπηρέτησή της. Ομως, η χώρα και οι επιχειρήσεις όχι μόνον είναι έτοιμες γι’ αυτό, αλλά διψούν για την τόνωση της οικονομίας που αυτό συνεπάγεται. Σειρά μελετών της PwC, του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, της Oxford Economics ή του ΚΕΠΕ δείχνουν ξεκάθαρα τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η ελληνική πολιτεία για να αναδείξει τον πολιτισμό της Ελλάδας και να ενισχύσει τα έσοδα αλλά φευ, μικροσυμφέροντα, συντεχνιακές αντιλήψεις και ατολμία των ιθυνόντων κρατούν «όμηρους» και τον ελληνικό πολιτισμό και τον τουρισμό.
Διαδικτυακές υπηρεσίες
Εν τω μεταξύ, οι ελληνικοί αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως το Μουσείο της Ακρόπολης, δεν έχουν καν επαρκείς ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο για να επικοινωνήσουν στους δυνητικούς επισκέπτες από το εξωτερικό τον πλούτο τους.
Εάν η Ελλάδα μπορούσε να προσεγγίσει τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές στο Internet και να αποκτήσει τις ψηφιακές δεξιότητες που απαιτούνται όσον αφορά το περιεχόμενο και τις υπηρεσίες που προσφέρονται online, θα μπορούσε να δημιουργήσει έως και 170.000 νέες θέσεις εργασίας. Αυτά προκύπτουν από έρευνα της Oxford Economics που εξετάζει τον αντίκτυπο του διαδικτυακού περιεχομένου στον ελληνικό τουρισμό.
Το πολιτιστικό περιεχόμενο αποτελεί βασικό στοιχείο στην έρευνα πιθανών ταξιδιωτών, ειδικά από αγορές όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, όταν αυτοί σχεδιάζουν κάποιο ταξίδι τους. Το 56% των τουριστικών εσόδων στην Ευρώπη διασφαλίζεται online, ενώ στην Ελλάδα ούτε το 10%. Οι αναζητήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό έχουν αυξηθεί κατά 45% από το 2010. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα το 35% των τουριστικών αναζητήσεων σχετίζεται με πολιτιστικά αξιοθέατα, μουσική, τέχνες, φεστιβάλ, ιστορικά μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία.
Ομως, το διαθέσιμο περιεχόμενο για την Ελλάδα δεν μοιάζει επαρκές ούτε σε ποσότητα, ούτε σε βάθος, ούτε σε ποιότητα, κατέδειξε πρόσφατα παρουσίαση της Oxford Economics σε συνεργασία με την Google και τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ). Ο ΣΕΤΕ αντιλαμβανόμενος έγκαιρα τις αναπτυξιακές προοπτικές που υπάρχουν, έχει αναδείξει σε κεντρική του προτεραιότητα τη διασύνδεση του τουρισμού με τον πολιτισμό.
Η PwC, σε πρόσφατη μελέτη για λογαριασμό της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας, ανέδειξε το πολιτισμικό προϊόν ως κεφαλαιώδους σημασία για την ανάπτυξη της οικονομίας. Στόχος, λένε οι συντάκτες της έρευνας, θα πρέπει να είναι η «ανάδειξη της χώρας ως διεθνούς προορισμού πολιτιστικού και θρησκευτικού τουρισμού». Εκτιμούν, δε, πως με τις κατάλληλες ενέργειες και επενδύσεις θα μπορούσε να φτάσει να καλύπτει το 11% των συνολικών αφίξεων στη χώρα και το 12% των συνολικών εσόδων. Υπολογίζει δε, πως οι επενδύσεις του Δημοσίου που απαιτούνται για τη χαρτογράφηση αυτού του προϊόντος δεν ξεπερνούν τα 95 εκατ. ευρώ.
Η χωρική διασπορά
Το Kέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) σε άλλη σχετική μελέτη εξηγεί, μάλιστα, πώς «η χωρική διασπορά των μνημείων πολιτιστικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος σε όλη την επικράτεια, προσφέρει τη δυνατότητα αξιοποίησης των τουριστικών ρευμάτων με θέμα τον πολιτισμό και τη θρησκεία σε περιοχές που δεν είναι ανταγωνιστικές τουριστικά». Προειδοποιεί, επίσης, πως αυτός ο τουρισμός στη χώρα μας δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς, κυρίως αναφορικά «με το θέμα της συνεισφοράς του στο φαινόμενο της εποχικότητας». Η ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος μειώθηκε, προσθέτει το ΚΕΠΕ, που σημειώνει ότι σε σχέση με ορισμένες ανταγωνίστριες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ιταλία βρίσκεται σε χαμηλότερες θέσεις.
Πιο συγκεκριμένα, στον πυλώνα που αναφέρεται στους πολιτιστικούς πόρους, η Ελλάδα βρίσκεται συνολικά αρκετά πίσω από τους ανταγωνιστές, αν και σημειώνει ιδιαιτέρως καλή κατάταξη αναφορικά με τα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μνημεία που παραμένουν αναξιοποίητα, κλειστά, μη προσβάσιμα και εντέλει σε ομηρία από την απραξία της πολιτείας, προσθέτουν παράγοντες της αγοράς.
Γιάννης Ρέτσος: «Πρέπει να σπάσουν αντιλήψεις δεκαετιών»
«Η διασύνδεση του τουρισμού με τον πολιτισμό αποτελεί για τον ΣΕΤΕ κεντρική στρατηγική προτεραιότητα. Διασύνδεση, όμως, στην πράξη, σημαίνει ένα καθολικό σχέδιο, μια συγκροτημένη στρατηγική, που σπάει κατεστημένες αντιλήψεις δεκαετιών και περιλαμβάνει την πολιτεία, τους ιδιώτες και το σύνολο της κοινωνίας» τονίζει στην «K» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Γιάννης Ρέτσος.
«Η προσαρμογή του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στις νέες ανάγκες που θα γεννηθούν, οι ευρύτερες συνέργειες, τα νέα διευρυμένα ωράρια στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους και οι σύγχρονοι τρόποι φύλαξης, τα νέα πωλητήρια και αναψυκτήρια είναι μερικές από τις αυτονόητες προϋποθέσεις για να κάνουμε το επόμενο βήμα», εξηγεί. «Και φυσικά, πάνω από όλα χρειάζεται μια νέα οπτική για την προβολή του πολιτιστικού μας αποθέματος, πέρα από παρωχημένες και συντηρητικές αντιλήψεις που κατά καιρούς εμφανίζονται. Η διευκόλυνση ξένων οπτικοακουστικών παραγωγών στη χώρα μας μέσω της απλοποίησης αδειοδότησης κινηματογράφησης και των φορολογικών κινήτρων πρέπει επιτέλους να προχωρήσει. Αποτελεί τον καλύτερο τρόπο όχι μόνο να προσελκύσουμε συγκυριακά τουρίστες, αλλά και να προσθέσουμε ακόμα μεγαλύτερη αξία στο brand Ελλάδα».
Η μελέτη στρατηγικής του τουρισμού, ο οδικός χάρτης για το έτος 2021 που εκπόνησε ο ΣΕΤΕ, δείχνει πως ο πολιτιστικός τουρισμός έχει τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για τη χώρα. Και από μόνος του, ως αυθύπαρκτο προϊόν και σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα, όπως ο ήλιος και η θάλασσα ή ο συνεδριακός τουρισμός. Αλλά χρειάζεται να γίνουν πολλά, σημειώνει ο ΣΕΤΕ και μεταξύ άλλων:
• Προσαρμογή του Δημοσίου στις νέες ανάγκες που θα γεννηθούν.
• Συνέργειες και συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα.
• Νέα διευρυμένα ωράρια στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους και σύγχρονοι τρόποι φύλαξής τους.
• Πωλητήρια με μεγάλη γκάμα προϊόντων και αναψυκτήρια που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες εστίασης.
• Προσαρμογή και του ιδιωτικού τομέα στις νέες απαιτήσεις.
• Φορολογικές προβλέψεις αλλά και διευκολύνσεις, όπως νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, σε νέες επιχειρήσεις που θα δημιουργηθούν.
Σταύρος Μπένος: Μια λύση για αξιοποίηση των θησαυρών μας
Το πλούσιο πολιτιστικό και περιβαλλοντικό απόθεμα είναι η μεγαλύτερη προίκα της χώρας μας. Δυστυχώς, όμως, τα μνημεία παραμένουν μέχρι και σήμερα βυθισμένα στη μοναξιά τους, τονίζει στην «Κ» ο πρόεδρος του «Διαζώματος», Σταύρος Μπένος, πρώην υπουργός Πολιτισμού, βουλευτής και ένας από τους ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί με το θέμα ενεργά και παραγωγικά και θεωρείται σήμερα αυθεντία στο αντικείμενο. «Αν και έχουν επενδυθεί τεράστιοι χρηματικοί και ανθρώπινοι πόροι, οι πολιτιστικοί και περιβαλλοντικοί μας θησαυροί παραμένουν αναξιοποίητοι», σημειώνει.
Τι φταίει; «Η έλλειψη του πολιτισμού των συνεργειών και της μέριμνας για τη βιωσιμότητα των υποδομών, αλλά και η αδυναμία εφαρμογής νέων μορφών διαχείρισης. Νέες λέξεις, όπως η ποιότητα, η διαρκής αξιολόγηση, το marketing, η επιχειρηματικότητα και η βιωσιμότητα πρέπει να ενταχθούν στη διαχείριση των μνημείων», εξηγεί ο Σταύρος Μπένος.
Για να θεραπεύσει τις αδυναμίες αυτές ίδρυσε το 2008 στην Ελλάδα την Κίνηση Πολιτών «ΔΙΑΖΩΜΑ». Κύριοι στόχοι του είναι η συμβολή στην προστασία και ανάδειξη των αρχαίων χώρων θέασης και ακρόασης (θεάτρων, ωδείων, σταδίων, αμφιθεάτρων), αλλά και η ευαισθητοποίηση των αρμόδιων φορέων και πολιτών προς την κατεύθυνση αυτή. Τα τελευταία χρόνια θεμελιώδες αξίωμα του σωματείου είναι η ένταξη των μνημείων στο κέντρο της ζωής και η σύνδεσή τους με την αειφορία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Με την υλοποίηση νέων προγραμμάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης των μνημείων, όπως οι πολιτιστικές – περιβαλλοντικές διαδρομές και τα αρχαιολογικά πάρκα.
Τι είναι πολιτιστική διαδρομή; Ενα εξειδικευμένο και επώνυμο τουριστικό προϊόν, το οποίο διαμορφώνεται με βάση ένα συγκεκριμένο συνεκτικό στοιχείο, αρχαιότητες, όπως π.χ. παρεμφερή στοιχεία της ίδιας περιόδου ή διαφόρων περιόδων ή ακόμη και ιστορικές διαδρομές, μύθοι κ.ά. Τι είναι αρχαιολογικό πάρκο; Η διεύρυνση και η ανάδειξη ενός μνημειακού συνόλου με εύκολα προσλήψιμο και ευχάριστο τρόπο, προκειμένου ο αρχαιολογικός χώρος να μετατραπεί σε ένα πάρκο που εντάσσει και αναδεικνύει τα μνημεία μέσα στο φυσικό τοπίο, στο οποίο δημιουργήθηκαν.
Στόχος των προγραμμάτων, τονίζει ο κ. Μπένος, είναι να αποτελέσουν μοχλό για την οικονομική, κοινωνική, τουριστική και περιβαλλοντική ανάπτυξη μιας περιοχής και να συνδέσουν τα μνημεία με την τοπική επιχειρηματικότητα και παραγωγή. Μεγάλο σύμμαχο αποτελεί και το ΕΣΠΑ (2014-2020).
Ελενα Κουντουρά:Στοχευμένες δράσεις και συνέργειες
«Η εθνική και περιφερειακή τουριστική πολιτική που υλοποιούμε από το 2015 έχει στόχο να καταστήσουμε την Ελλάδα παγκόσμιο ελκυστικό προορισμό για τουρισμό 365 ημέρες τον χρόνο. Η πλούσια ιστορία μας και ο πολιτισμός μας, με την παγκόσμια ακτινοβολία τους και τη διαχρονική τους αξία, έχουν πρωταγωνιστική θέση στον θεματικό τουρισμό που προωθούμε», δηλώνει στην «Κ» η υπουργός Τουρισμού Ελενα Κουντουρά.
«Με στοχευμένες δράσεις, συνέργειες και πρωτοβουλίες που υλοποιούνται για πρώτη φορά, προβάλλουμε και προωθούμε τον ελληνικό πολιτισμό ώστε να ενισχύσουμε την εξωστρέφειά του και να αναδείξουμε την υψηλή προστιθέμενη αξία του τουριστικού μας προϊόντος», συνεχίζει η κ. Κουντουρά. «Είμαστε ταυτόχρονα σε διαρκή συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού, ξεπερνάμε αγκυλώσεις του παρελθόντος και μέσα από τον συντονισμό των ενεργειών ενισχύουμε την επισκεψιμότητα και την υψηλού επιπέδου εμπειρία γνωριμίας και εξοικείωσης των επισκεπτών μας με τον πολιτιστικό πλούτο της πατρίδας μας, που αποτελεί άμεση και διαρκή διαφήμιση της χώρας μας διεθνώς».
Οπως εξηγεί στην «Κ», ορισμένες από τις δράσεις του υπουργείου είναι καθοριστικές. Σε στενή συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, προωθείται ήδη δυναμικά στο εξωτερικό το φετινό πρόγραμμά του. «Συνεργαζόμαστε με τις περιφέρειες, τους δήμους και τον ιδιωτικό τομέα, και προβάλλουμε οργανωμένα και συστηματικά τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και τον ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο κάθε προορισμού», υπογραμμίζει η υπουργός. Σημειώνει δε πως «εξασφαλίσαμε και συνδιοργανώνουμε την 8η Διεθνή Συνάντηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού για τον Τουρισμό στον Δυτικό Δρόμο του Μεταξιού, στη Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβριο του 2018».
Στο πλαίσιο του Ετους Τουρισμού Ελλάδας – Ρωσίας 2017-2018, επιχειρείται η διασύνδεση με τον πολιτιστικό και προσκυνηματικό τουρισμό. «Προσελκύσαμε διεθνείς παραγωγές», προσθέτει, και ενδεικτικά αναφέρει ντοκιμαντέρ της συναυλίας των Foo Fighters στο Ηρώδειο, το αφιέρωμα στον μινωικό πολιτισμό του Travel Channel και την ταινία «Tiger Zinda Hai» στη Νάξο, και τον κύκλο επεισοδίων της σειράς ελληνικής γαστρονομίας «Μy Greek Table» στο αμερικανικό δίκτυο PBS όπως επίσης και το ντοκιμαντέρ κονσέρτων κλασικής μουσικής στην Ελλάδα του Chamber Music Society of Lincoln Center (CMS) της Νέας Υόρκης.
