Τι δείχνει η έρευνα του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ
Οι οικονομικές επιπτώσεις από την πανδημία, τόσο στο σύνολο της οικονομίας όσο και στην επιχειρηματικότητα, είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια καθώς το φαινόμενο είναι ακόμη σε εξέλιξη. Οι εκτιμήσεις των διεθνών και εγχώριων οργανισμών και θεσμών ποικίλλουν και εξαρτώνται αφενός από τη διάρκεια της κρίσης και αφετέρου από τη δομή της οικονομικής δραστηριότητας, την ταχύτητα λήψης των μέτρων, την εύρεση τρόπου αντιμετώπισης του ιού κ.λπ.
Η ΕΣΕΕ από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η κρίση, με συνεχείς προτάσεις, παρεμβάσεις και στοχευμένες πρωτοβουλίες βρέθηκε στο πλευρό της επιχειρηματικής κοινότητας.
Στο πλαίσιο αυτό το ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ διενήργησε δύο έρευνες. Η πρώτη αφορά στις κλειστές και πληττόμενες εμπορικές επιχειρήσεις (δείγμα 350 επιχειρήσεων) όπου αποτυπώνονται η απόψεις των επιχειρηματιών και αξιολογούνται από αυτούς τα μέτρα ανακούφισης έναντι των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Επιπλέον, αποτιμάται ο βαθμός ανταπόκρισης των κρατικών πρωτοβουλιών στις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας. Η δεύτερη αφορά στις επιχειρήσεις τροφίμων (δείγμα 300 επιχειρήσεων) οι περισσότερες από τις οποίες έμειναν ανοιχτές σε όλη τη διάρκεια της κρίσης. Η εν λόγω πρωτοβουλία αποσκοπεί να συμβάλει ουσιαστικά στη διατύπωση επικαιροποιημένων προτάσεων και στη βελτίωση των υφιστάμενων πολιτικών, συντομεύοντας με αυτόν τον τρόπο τη διάρκεια της ύφεσης και περιορίζοντας τις απώλειες από την κρίση του κορωνοϊού.
Ένα σημαντικό εύρημα είναι η αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς. Ασχέτως του ποσοστού των κλειστών ή πληττόμενων επιχειρήσεων που πραγματοποίησε διαδικτυακές πωλήσεις σημαντική ήταν η αλλαγή και στις ανοιχτές. Τηλεφωνικές παραγγελίες και αξιοποίηση δικτύων delivery για πωλήσεις αποτελούν νέα ευρήματα.
Επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για το άμεσο μέλλον θα έχει η σύνδεση της εγχώριας παραγωγής με την εμπορική επιχειρηματικότητα κάτι που το είδαμε να συντελείται στην κορύφωση της κρίσης το 2012. Με άλλα λόγια η δυσκολία στις εισαγωγές για μια περίοδο ίσως δώσει το χώρο στην ελληνική παραγωγή να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εσωτερικής ζήτησης. Σε αυτήν την διαδικασία το εμπόριο θα είναι σημαντικός πολλαπλασιαστής και πολύ πιθανόν να συμβάλλει στην ανασυγκρότηση του μείγματος του ελληνικού ΑΕΠ.
Εκτός από τις κλειστού τύπου ερωτήσεις που παρουσιάζονται αναλυτικά στη συνέχεια, ιδιαίτερο ενδιαφέρον καταγράφηκε από τις επιχειρήσεις στην διατύπωση προτάσεων, τις οποίες η ΕΣΕΕ επεξεργάζεται ώστε να τις προωθήσει στην Πολιτεία. Σημαντικό τμήμα των προτάσεων αφορά στην χρηματοδότηση και στο ζήτημα της ρευστότητας. Ενδεικτικά οι έμποροι προτείνουν
• Αναστολή χρεώσεων & εξόδων κίνησης στους λογαριασμούς τραπεζών με τη χρήση e-banking
• Επιδότηση των εργαλείων για τη δημιουργία ηλεκτρονικού καταστήματος (e-shop)
• Ειδική μέριμνα για τις εποχιακές επιχειρήσεις (πάγωμα πληρωμών μέχρι την έναρξη του 2021)
• Ακατάσχετος Λογαριασμός
• Δάνεια στους καταναλωτές (τάξεως 2.000 ευρώ) με σκοπό την ενίσχυση της καταναλωτικής ζήτησης
• Εφάπαξ επιδότηση για την επανεκκίνηση της επιχείρησης (5.000 ευρώ)
Α. «Πληττόμενες και κλειστές εμπορικές επιχειρήσεις στην πανδημία»
1. Επιστροφή στην κανονικότητα
Φαίνεται ότι αναφορικά με το χρόνο που θα χρειαστεί για επιστροφή στην προ COVID-19 εποχή οι έμποροι είναι αρκετά διστακτικοί . Μόλις το 19% των επιχειρηματιών θεωρούν πως αρκούν 2 έως 4 μήνες για την αποκατάσταση της λειτουργίας των επιχειρήσεών τους, ενώ 19% θεωρεί ότι εντός ενός εξαμήνου κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Αντίθετα, σχεδόν 2 στους 3 επιχειρηματίες (61%) θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις τους θα επανέλθουν σε κανονικούς ρυθμούς λειτουργίας μετά από τουλάχιστον ένα (1) έτος. Η άποψη των τελευταίων είναι πολύ πιθανόν να οδηγείται σε αυτήν την άποψη από τις προβλέψεις ότι η Ελλάδα θα αντιμέτωπη με μία ιδιαίτερα ισχυρή ύφεση το 2020, ενώ θα απαιτηθούν τουλάχιστον δύο χρόνια για να επανέλθει η οικονομία στην κατάσταση που ήταν στις αρχές του 2020. Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να συρρικνώσει σημαντικά τόσο την κατανάλωση όσο και την εμπιστοσύνη στην αγορά.
2. Διαδικασίες ένταξης επιχειρήσεων στα μέτρα
Στο ζήτημα των απαραίτητων διαδικασιών για ένταξη των επιχειρήσεων στα μέτρα οι απόψεις των επιχειρηματιών είναι μοιρασμένες ισομερώς. Το 51% χαρακτήρισε τις διαδικασίες για την ένταξη της επιχείρησής τους στα μέτρα αναχαίτισης των συνεπειών της πανδημίας από «πολύ» έως «αρκετά» περίπλοκες. Στη διαμόρφωση αυτού του ποσοστού ενδεχομένως σημαντικό ρόλο να διαδραμάτισαν οι διάφορες, κατά σειρά, ανακοινώσεις αλλά και η σταδιακή εφαρμογή πακέτων μέτρων καθώς καθίσταντο σταδιακά αισθητές οι επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία και στην κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, το 48% των επιχειρηματιών τις βρήκε τις γραφειοκρατικές απαιτήσεις «λίγο» ή «καθόλου» περίπλοκες. Πάντως, το υψηλότερο ποσοστό απαντήσεων συγκεντρώθηκε στις κατηγορίες «αρκετά» και «λίγο».
3. Βαθμός ενημέρωσης για τα μέτρα
Η παραπάνω εικόνα αντιστρέφεται ως ένα βαθμό σε ό,τι αφορά την ενημέρωση των επιχειρηματιών για την ένταξή στα μέτρα. Δύο στους τρεις επιχειρηματίες (64%) δηλώνουν ότι ενημερώθηκαν «πολύ» ή «αρκετά» εύκολα σχετικά με τις διαδικασίες ένταξης των επιχειρήσεών τους σε κάποια από τις υφιστάμενες ρυθμίσεις. Αντίθετα, το 35% των επιχειρηματιών συνάντησε εμπόδια στην ενημέρωση. Κομβικό ρόλο σε αυτό το σημείο είναι πολύ πιθανό να διαδραμάτισε τόσο το ενημερωτικό site της ΕΣΕΕ και η τηλεφωνική γραμμή ενημέρωσής όσο και η εξοικείωση του επιχειρηματία με πηγές ενημέρωσης όπως το διαδίκτυο αλλά και η συνεργασία με τον λογιστή του.
4. Διαδικτυακές πωλήσεις
Από τις κλειστές και πληττόμενες επιχειρήσεις μόνο το 21% έκανε διαδικτυακές πωλήσεις ήδη πριν την έναρξη της πανδημίας ενώ μόλις το 2% ξεκίνησε μετά την έναρξη. Το τελευταίο εύρημα δεν προκαλεί εντύπωση. Η δυνατότητα διαδικτυακών πωλήσεων προϋποθέτει την κατάλληλη υποδομή και ένα ελάχιστο επίπεδο εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες, ενώ οι διάφοροι περιορισμοί (πίεση χρόνου, επιχειρήσεις υπό καθεστώς απαγόρευσης λειτουργίας, εύρεση κατάλληλου προσωπικού σε περιόδους ρευστότητας κλπ) δεν ευνοούν το συγκεκριμένο εγχείρημα. Παράλληλα, το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό των επιχειρήσεων που δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσει διαδικτυακές πωλήσεις υπογραμμίζει την ανάγκη τεχνολογικού εκσυγχρονισμού των εμπορικών καταστημάτων και αναβάθμισης των ηλεκτρονικών τους υπηρεσιών.
5. Τα αποτελέσματα των διαδικτυακών πωλήσεων
Σύμφωνα με την έρευνα ακόμα και οι επιχειρήσεις που διαθέτουν υποδομές ηλεκτρονικού εμπορίου δεν φαίνεται να είναι σε θέση να αντιστρέψουν τη γενική πτωτική τάση του κύκλου εργασιών, καθώς 6 στις 10 επιχειρήσεις παρουσιάζουν μείωση των πωλήσεων τους.
Ωστόσο, δεν μπορούμε παρά να υπογραμμίσουμε τα πλεονεκτήματα του «ψηφιακού μετασχηματισμού» τα οποία αποκρυσταλλώνονται στο γεγονός πως 2 στις 10 επιχειρήσεις σημειώνουν αύξηση των πωλήσεων τους εν μέσω της πανδημίας, γεγονός που τεκμηριώνει τη μεταλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της πανδημίας και την ανάγκη προσαρμογής των επιχειρήσεων στις νέες συνθήκες.
6. Εξειδίκευση των μέτρων
Η εξειδίκευση των μέτρων που υιοθέτησε η κυβέρνηση κρίνονται εν γένει αποδεκτή από τις εμπορικές επιχειρήσεις με το βαθμό κρισιμότητας τους να παρουσιάζει μια αξιοπρόσεκτη ομοιογένεια μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών. Όπως δείχνουν τα Διαγράμματα 6 και 7, σχεδόν το σύνολο των μέτρων θεωρούνται ως ιδιαίτερα σημαντικά, με τις απαντήσεις «αρκετά» και «πολύ» να κυμαίνονται από το 54% έως το 73% για το εν λόγω πακέτο παρεμβάσεων.
Πρώτα στη θετική αξιολόγησή 73% κατατάσσονται τα μέτρα που δίνουν τη δυνατότητα έκπτωσης επί της οφειλής για τις ασφαλιστικές εισφορές και για τις φορολογικές υποχρεώσεις (3 στις 4 επιχειρήσεις). Παράλληλα, τα μέτρα που σχετίζονται με την αναστολή των προθεσμιών λήξης για αξιόγραφα/επιταγές (72%) αλλά και της αναστολής των φορολογικών/ασφαλιστικών υποχρεώσεων περιγράφονται επίσης ως ιδιαίτερα κρίσιμα. Σημαντική αποδοχή (70%) καταγράφεται και στην κρατική επιδότηση επιτοκίου των ενήμερων επιχειρηματικών δανείων.
Οι κατηγορίες μέτρων που απολαμβάνουν τους χαμηλότερους βαθμούς κρισιμότητας είναι το ειδικό μέτρο της «επιστρεπτέας προκαταβολής», όπου το 31% το θεωρεί από λίγο έως και καθόλου σημαντικό, αλλά και η καταβολή του μειωμένου δώρου του Πάσχα από τους εργοδότες έως και τα τέλη Ιούνη του 2020, όπου το 37% του αποδίδει από μικρή μέχρι και ελάχιστη σπουδαιότητα. Βέβαια, σε σχέση με την επιστρεπτέα προκαταβολή, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ποσοστό 11% των επιχειρηματιών δήλωσε ότι δε γνωρίζει ή δεν απαντά, γεγονός που φαίνεται να σχετίζεται με το γεγονός πως το 7% δηλώνει ότι δεν είναι ενημερωμένο σχετικά με το μέτρο.
7. Αναμόρφωση των μέτρων
Το μέτρο που οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι χρήζει αναδιαμόρφωσης σε μεγαλύτερο βαθμό είναι η καταβολή αποζημίωσης ειδικού σκοπού των 800 ευρώ, αφού περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις θα επιθυμούν μια πιο γενναιόδωρη προσέγγιση (Διάγραμμα 8). Αυτό το εύρημα σχετίζεται με την απουσία κάποιου σχετικού μέτρου μη επιστρεπτέας χρηματοδότησης (επιδότηση) το οποίο θα μεταφραστεί σε άμεση αύξηση της ρευστότητας. Επιπρόσθετα, πάνω από τέσσερις στις δέκα επιχειρήσεις θα επιθυμούσαν μια διαφορετική διαμόρφωση του μέτρου σχετικά με την καταβολή του ενοικίου, το οποίο και αποτελεί το υπ’ αριθμόν σημαντικότερο πάγιο έξοδο της επιχείρησης από όσες καταβάλλουν μίσθωμα.
Επιπλέον, το 40% των επιχειρήσεων θεωρεί αναγκαία την περαιτέρω μείωση των ενοικίων την αναδιαμόρφωση της Οι αναστολές πληρωμής των ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων, των ρυθμισμένων οφειλών αλλά και των αξιογράφων/επιταγών έχουν κερδίσει μια αξιόλογη αποδοχή αφού λιγότερες από τέσσερις στις δέκα επιχειρήσεις θα ήθελαν μια διαφορετική σύνθεση των μέτρων. Τέλος ζητήματα όπως η κρατική επιδότηση επιτοκίου των ενήμερων επιχειρηματικών δανείων η αναστολή της σύμβασης εργασίας των εργαζομένων της επιχείρησης αλλά και η καταβολή μειωμένου δώρου Πάσχα από τους εργοδότες έως και τα τέλη Ιούνη φαίνεται ότι δεν αποτελούν προτεραιότητά τους.
