Επιστήμονες μιλούν στην «Κ»
Ξεκάθαρο μήνυμα ότι «δεν έχουμε ξεφύγει από τον κίνδυνο» στέλνουν οι ειδικοί επιστήμονες, που βλέπουν με ανησυχία τα όλο και πιο συχνά φαινόμενα χαλάρωσης στην τήρηση των μέτρων προστασίας από τους πολίτες. Μπορεί το πρόγραμμα εμβολιασμού να εξελίσσεται με γρήγορο ρυθμό, ωστόσο ο αριθμός των ενεργών κρουσμάτων στη χώρα παραμένει υψηλός –τουλάχιστον 20.000 είναι τα γνωστά–, όπως υψηλές είναι και οι πιθανότητες κάποιος να είναι θετικός στον ιό. Και σε συνθήκες απόλυτης «ελευθερίας» και συγχρωτισμού, μπορεί να μετατραπεί σε «υπερμεταδότη» και να διασπείρει τον ιό σε περισσότερα από δέκα άτομα που θα βρεθούν στον ίδιο χώρο, δημιουργώντας συνθήκες αλυσίδες για τη γρήγορη εξάπλωση του ιού.
Το βλέμμα των ειδικών είναι στραμμένο και στα μεταλλαγμένα στελέχη του κορωνοϊού. Προς το παρόν έχει επικρατήσει το βρετανικό στέλεχος, ενώ διαρκώς αυξανόμενη είναι η κυκλοφορία και του στελέχους Β.1.1.318, και το οποίο ειδικά στο κέντρο της Αθήνας έχει φτάσει να αποτελεί το ένα τρίτο των κρουσμάτων που ταυτοποιούνται στο Ελληνικό Κέντρο Γονιδιωματικής του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ). Και όπως σημειώνουν οι ειδικοί επιστήμονες, «κάθε νέο μεταλλαγμένο στέλεχος του κορωνοϊού προκαλεί ανησυχία». Στο πλαίσιο αυτό αρμόδιες αρχές και επιστήμονες τονίζουν ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε να αποφεύγουμε τον συγχρωτισμό και να τηρούμε πιστά τα μέτρα σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Και στην περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό να διασφαλίσουμε ότι δεν θα γίνουμε εμείς η αιτία υπερμετάδοσης, ελέγχοντας εάν είμαστε θετικοί στον ιό, με ένα self test, πριν από τη συμμετοχή μας σε αυτές.
«Οποιαδήποτε συγκυρία συγχρωτισμού, όπως κοινωνικές ή πολιτιστικές εκδηλώσεις, συνεστιάσεις, πορείες και αθλητικές διοργανώσεις, απουσία μέτρων, ενέχει τον κίνδυνο υπερμετάδοσης. Και όταν λέμε για μέτρα εννοούμε χρήση μάσκας και τήρηση των αποστάσεων. Ο κίνδυνος γίνεται ακόμα μεγαλύτερος όταν ο συγχρωτισμός είναι σε εσωτερικούς χώρους, χωρίς επαρκή αερισμό όπου πολλά άτομα έχουν στενή προσωπική επαφή για μεγάλο χρονικό διάστημα», σημειώνει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, στο Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής. Οπως εξηγεί, ο όρος υπερμετάδοση χρησιμοποιείται όταν έχουμε αριθμό μεταδόσεων από ένα άτομο, μεγαλύτερο του μέσου όρου, ο οποίος για τον SARS-CoV-2, απουσία μέτρων, είναι 2-3 μεταδόσεις ανά άτομο.
«Εχει υπολογιστεί ότι ένα άτομο που έχει προσβληθεί από τον ιό, υπό προϋποθέσεις όπως να είναι σε κλειστό χώρο μη αεριζόμενο, ή σε ανοιχτό χώρο αλλά σε μικρή απόσταση από άλλους για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς μάσκα και να μιλάει δυνατά, μπορεί να μολύνει ακόμα και πάνω από 10 άτομα», επισημαίνει ο καθηγητής. Και συνεχίζει, «την πρώτη περίοδο της πανδημίας, εκτιμάται ότι σε περιοχές εκτός Κίνας το 80% των μεταδόσεων προήλθε από το 10% των ατόμων που είχαν μολυνθεί. Και στην πορεία της πανδημίας έχουν αναφερθεί περιστατικά υπερμετάδοσης σε κλειστές δομές, όπως γηροκομεία, μονάδες χρονίως πασχόντων και σε λατρευτικές, κοινωνικές και αθλητικές εκδηλώσεις».
Ο κ. Παρασκευής τονίζει ότι παρά την εξέλιξη των εμβολιασμών και τη σταδιακή αποκλιμάκωση της πανδημίας, «ακόμα δεν έχουμε ξεφύγει από τον κίνδυνο». Οπως αναφέρει, «σε αυτή τη φάση εκτιμάται ότι υπάρχουν τουλάχιστον 20.000 γνωστά ενεργά κρούσματα στη χώρα μας. Ο κίνδυνος λοιπόν κάποιος να είναι θετικός και να μπορεί να μεταδώσει τον ιό είναι υψηλός. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να αποφεύγουμε τον συγχρωτισμό, καθώς αποτελεί τον νούμερο ένα κίνδυνο για φαινόμενα υπερμετάδοσης, και να τηρούμε πιστά τα μέτρα. Εάν σκεφτόμαστε να συμμετέχουμε σε ένα οικογενειακό τραπέζι, μία συνεύρεση με φίλους σε καφετέρια ή εστιατόριο, και γενικά σε εκδήλωση που δεν είναι εφικτή η τήρηση των μέτρων, συστήνεται η χρήση του self test 24 ώρες πριν για τους μη πλήρως εμβολιασμένους».
Γονιδιωματική επιτήρηση
Ενας παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο υπερμετάδοσης είναι η κυκλοφορία μεταλλαγμένων στελεχών. Από τα μέσα Ιανουαρίου έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα το πρόγραμμα γονιδιωματικής επιτήρησης του κορωνοϊού υπό την αιγίδα του ΕΟΔΥ. Οπως σημειώνει στην «Κ» ο ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου και διευθυντής του Κέντρου Βασικής Ερευνας του ΙΙΒΕΑΑ Δημήτρης Θάνος, «με το πρόγραμμα αυτό προσδιορίζουμε την αλληλουχία των βάσεων του DNA του γονιδιώματος του κορωνοϊού σε σημαντικό αριθμό κρουσμάτων που ταυτοποιούνται στη χώρα μας. Εως σήμερα έχει προσδιοριστεί στο ΙΙΒΕΑΑ η αλληλουχία του γονιδιώματος 15.000 γονιδιωμάτων κορωνοϊού. Η γονιδιωματική επιτήρηση γίνεται σε πραγματικό χρόνο. Eντός μιας εβδομάδας από τον εντοπισμό των κρουσμάτων προσδιορίζεται η ταυτότητα του στελέχους του κορωνοϊού. Ετσι ταυτοποιήθηκαν στις αρχές του έτους η βρετανική μεταλλαγή, εν συνεχεία η νοτιοαφρικανική και ακολούθησαν και αρκετές άλλες συμπεριλαμβανομένου και του ινδικού στελέχους».
Οπως επισημαίνει ο κ. Θάνος, «στα μέσα Φεβρουαρίου ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα, στο κέντρο των Αθηνών, το στέλεχος Β.1.1.318 που μας κίνησε αμέσως το ενδιαφέρον, διότι φέρει μία ειδική μεταλλαγή στο γονιδίωμά του, την Ε484Κ στην πρωτεΐνη ακίδα, που απαντάται και σε άλλα στελέχη όπως το νοτιοαφρικανικό και το βραζιλιάνικο, και η οποία έχει συνδεθεί με μειωμένη αποτελεσματικότητα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων. Παρατηρήσαμε με το πέρασμα των εβδομάδων ότι η διασπορά του στελέχους αυτού αυξάνεται σταδιακά και μάλιστα παρουσία του βρετανικού στελέχους που έχει επικρατήσει σχεδόν σε όλο τον κόσμο και στη χώρα μας. Εως σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί 1.050 περιστατικά με το στέλεχος B.1.1.318, η πλειονότητά τους βρίσκεται στον κεντρικό τομέα Αθηνών. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες παρατηρούμε ότι στην Αθήνα το 70% των κρουσμάτων αφορά το βρετανικό στέλεχος και το υπόλοιπο 30% το στέλεχος Β.1.1.318, που σημαίνει ότι για να συνυπάρχει με το βρετανικό θα πρέπει να έχει κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τα άλλα στελέχη που εξαφανίστηκαν και το οποίο πλεονέκτημα δεν γνωρίζουμε ακόμα».
Το συγκεκριμένο στέλεχος λανθασμένα ονομάστηκε από κάποιους αθηναϊκή μετάλλαξη. «Εχει παρατηρηθεί και σε άλλες χώρες ανά την υφήλιο», σημειώνει ο κ. Θάνος και προσθέτει: «Επειτα από φυλογενετική ανάλυση του στελέχους που πραγματοποιήσαμε, ανακαλύψαμε ότι έχει μεγάλη ομοιότητα με αντίστοιχα δείγματα που είχαν αναλυθεί από τη Δυτική Αφρική και από τη Γαλλία και το Βέλγιο, δύο χώρες με μεγάλη δυτικοαφρικανική κοινότητα. Που σημαίνει ότι ήρθε στη χώρα μας είτε απευθείας από τη Δυτική Αφρική ή/και μέσω πολλαπλών εισόδων συμπεριλαμβανομένων και αυτών των χωρών».
Αναφορικά με το κατά πόσον τα εμβόλια καλύπτουν το συγκεκριμένο στέλεχος, ο κ. Θάνος επισημαίνει ότι «σύμφωνα με εργαστηριακές μελέτες που έχουν γίνει με άλλα στελέχη που φέρουν την ίδια μεταλλαγή Ε484Κ, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων είναι μεν λίγο μειωμένη αλλά βρίσκεται αρκετά πάνω από το όριο, κάτω από το οποίο σημαίνει συναγερμός. Αλλά σε πραγματικές συνθήκες, θα δούμε τι ισχύει εν καιρώ».\
Ο ιός «πιέζεται» και αναζητεί διεξόδους
«Ολα τα νέα στελέχη κορωνοϊού μάς ανησυχούν. Και με την εξέλιξη των εμβολιασμών απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή και αυστηρή τήρηση των μέτρων», σημειώνει στην «Κ» ο ακαδημαϊκός, πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΙΒΕΑΑ Δημήτρης Θάνος. Και συνεχίζει: «Ο εμβολιασμός ασκεί επιλεκτική εξελικτική πίεση στον ιό, δηλαδή λόγω της ανοσίας είναι πιθανόν να επιλεχθούν τυχαίες μεταλλάξεις, οι οποίες συμβαίνουν ούτως ή άλλως κατά τον πολλαπλασιασμό των ιών, με πλεονεκτήματα επιβίωσης στο περιβάλλον ανοσίας που αναπτύσσεται εξαιτίας του εμβολιασμού, και οι οποίες σε άλλη φάση της πανδημίας ενδεχομένως θα εξαφανίζονταν. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και χρήση της μάσκας οπωσδήποτε και από τους εμβολιασμένους έως ότου επιτευχθεί μεγάλο ποσοστό εμβολιασμένων. Ειδικά δε τώρα που αναμένονται τουρίστες, οι οποίοι λογικά θα αυξήσουν τη γενετική ετερογένεια του κυκλοφορούντος SARS-CoV-2 στη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό και με τη συνδρομή των περιφερειών Αττικής και Πελοποννήσου έχουμε ήδη εντατικοποιήσει τη γονιδιωματική επιτήρηση του κορωνοϊού».
Πηγή: kathimerini.gr
Πέννυ Μπουλούτζα
