- Δίνεται αποστομωτική απάντηση σε όσους ισχυρίζονται ότι το βιοτικό επίπεδο των νησιωτών είναι υψηλό
«Καλπάζουν» η φτώχεια και η ανεργία στο Νότιο Αιγαίο και κυρίως στα Δωδεκάνησα σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε εταιρεία για λογαριασμό της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου ενόψει του προγραμματισμού δράσεων που θα χρηματοδοτηθούν από το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020.
Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής και κοινωνικής ατζέντας, αλλά και των προτεραιοτήτων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».
Η ύπαρξη και εφαρμογή Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου πολιτικής για τη μείωση της φτώχειας με στόχο την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση, αποτελεί μια εκ των Θεματικών Αιρεσιμοτήτων του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020.
Στο πλαίσιο αυτό, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου εκπόνησε στρατηγικό σχέδιο κοινωνικής ένταξης. Τα συμπεράσματα της μελέτης που συνοδεύει το σχέδιο είναι άκρως αποκαρδιωτικά και αποτελούν απάντηση σε όσους επιδιώκουν ακόμη και σήμερα να παραπληροφορούν για το βιοτικό επίπεδο των νησιωτών στο Νότιο Αιγαίο.
Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αποτελείται από 79 νησιά, εκ των οποίων τα 48 κατοικούνται, και 178 βραχονησίδες. Ο πολυπληθέστερος Δήμος της Περιφέρειας είναι ο Δήμος Ρόδου, ο οποίος συγκεντρώνει το 37,4% του πληθυσμού, με 115.490 μόνιμους κατοίκους. Ακολουθούν, σε μεγάλη απόσταση, οι Δήμοι Κω (33.388 κάτοικοι) με 10,8% και Σύρου-Ερμούπολης (21.507 κάτοικοι) με 7,0% του πληθυσμού της Περιφέρειας. Στον αντίποδα, συνολικά 20 Δήμοι έχουν πληθυσμό μικρότερο του 1,0% του πληθυσμού της Περιφέρειας, ενώ οι υπόλοιποι 12 Δήμοι συγκεντρώνουν από 1,0% έως 7,0% του πληθυσμού.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΕΠ
Όπως προκύπτει από τη μελέτη η ανοδική τάση του ΑΕΠ της ΠΝΑ διεκόπη το 2009, με το έτος αυτό να είναι η απαρχή συνεχούς καθοδικής πορείας μέχρι και το 2012 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία).
Την περίοδο 2008-2012 το Περιφερειακό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 22,6% και διαμορφώθηκε στα 6.240 εκ. € (στα ίδια περίπου επίπεδα με αυτά του έτους 2004), με τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση του ΑΕΠ να εντοπίζεται στο έτος 2011 (9,29% έναντι του 2010).
Τέλος στο εσωτερικό της Περιφέρειας την περίοδο 2008-2012 σημαντικά μεγαλύτερη μείωση υπέστη το ΑΕΠ του Ν. Κυκλάδων (25,9% έναντι 19,9% του Ν. Δωδεκανήσου).
Ως προς το μέγεθος του ΑΕΠ, η ΠΝΑ, κατατάσσεται στην ένατη θέση μεταξύ των Περιφερειών της χώρας. Το ΑΕΠ της Περιφέρειας την περίοδο 2008-2011 υποχωρεί με γρηγορότερους ρυθμούς από αυτούς της χώρας, ενώ ως ποσοστό του συνολικού ΑΕΠ της χώρας ανακάμπτει ελαφρά το 2012. Το 2012 το ΑΕΠ της ΠΝΑ αποτελείτο 3,21% του συνολικού της χώρας, έναντι 3,33% το 2008.
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, η Περιφέρεια Νοτίου παρήγαγε το 2011 το 3,4% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της χώρας, συνεισφέροντας 6,214 δις. €. Ακολουθώντας ανάλογη πορεία με το ΑΕΠ, η ΑΠΑ της Περιφέρειας παρουσίασε άνοδο μέχρι το 2009 και πτώση το 2010 και το 2011, κατά 6,5% και 5,5%, αντίστοιχα.
Προέκυψε ακόμη ότι, η συμμετοχή του τριτογενούς τομέα στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου το 2011 κινείται στο 86,1%. Ακολουθεί ο δευτερογενής τομέας με 11,4% ενώ ο πρωτογενής τομέας συμμετέχει σε ποσοστό 2,5%.
Η ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η αγορά εργασίας στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου επηρεάστηκε αρνητικά από την οικονομική κρίση, όπως και το σύνολο της χώρας. Εντούτοις, πρέπει να σημειωθεί ότι σε βασικούς δείκτες εντοπίζονται, σε σύγκριση με τη χώρα, σημαντικές διαφορές τόσο σε ό,τι αφορά την ένταση όσο και την έκταση των φαινομένων.
Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου μετά την υποχώρηση των ετών 2010 και 2011, το 2013 ανήλθε στα 153,6 χιλιάδες άτομα, επίπεδο υψηλότερο από την ανώτερη προηγούμενη τιμή (2009 – 152,9 χιλ.). Αντίθετα, σε επίπεδο χώρας, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός παρουσιάζει μία σταθερή μείωση μετά το 2009, σε επίπεδο που κινείται σωρευτικά στο 3,4%.
Σε ό,τι αφορά την κατά φύλο διάρθρωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, προκύπτει από το 2007 σαφής τάση αύξησης του ποσοστού των γυναικών στο σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, τάση η οποία είναι εμφανής και σε επίπεδο χώρας.
Η ΑΝΕΡΓΙΑ
Τα συμπεράσματα σε ό,τι αφορά τους απασχολούμενους είναι διαφορετικά. Στον συγκεκριμένο τομέα η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου παρουσιάζει τάση ανάλογη με αυτήν της χώρας, παρότι τα φαινόμενα δεν είναι εξίσου έντονα. Πιο συγκεκριμένα, την πενταετία 2009-2013 οι απασχολούμενοι στην ΠΝΑ μειώθηκαν σε ποσοστό 10% περίπου, από 133,7 χιλιάδες σε 120,5 χιλιάδες. Στο σύνολο της χώρας, κατά την αντίστοιχη περίοδο η μείωση ξεπέρασε το 22%.
Τα ποσοστά απασχόλησης παρουσιάζουν μία ανάλογη εικόνα, αν και οι διαφορές είναι λιγότερο έντονες.
Στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου η μείωση του ποσοστού απασχόλησης μεταξύ των ετών 2009-2013 από την ανώτερη τιμή (60,8% το 2009) ανήλθε στο 12,2% (60,8% έναντι 53,4%), ενώ για τη χώρα από το 2008 που σημειώθηκε η ανώτερη τιμή του δείκτη (61,4%), το ποσοστό μείωσης μέχρι το 2013 ανήλθε σε 20,5%. Η διαφορά στα ποσοστά της απασχόλησης μεταξύ της χώρας και της ΠΝΑ για το 2013 ανέρχεται στις 4,6 ποσοστιαίες μονάδες.
Πιο συγκεκριμένα, ο αριθμός των ανέργων στο Νότιο Αιγαίο παρουσίασε δύο μεγάλες ποσοστιαίες αυξήσεις, το 2009 σε σχέση με το 2008 (54,8%) και το 2013 σε σχέση με το 2012 (39,5%). Αντίθετα, στο σύνολο της χώρας ο αριθμός των ανέργων παρουσίασε μία σταθερά αυξητική τάση από το 2009 μέχρι το 2012, η οποία κινήθηκε με μέση ετήσια αύξηση 32,6%, ενώ ο ρυθμός αύξησης μειώθηκε αισθητά το 2013 (11,3%).
Συνολικά, από την κατώτερη τιμή την οποία παρουσίασε ο αριθμός των ανέργων (2008), η συνολική αύξηση έφτασε στο 242,9% για το σύνολο της χώρας και 167,7% για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Οι ανωτέρω περιγραφείσες διαφορές αποτυπώνονται και στον δείκτη της ανεργίας. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό ανεργίας στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου κινήθηκε υψηλότερα από το σύνολο της χώρας από το 2007 έως και το 2010, με την τάση αύξησης να αποτυπώνεται πρώτη φορά το 2009, τάση η οποία παρουσίασε ύφεση μεταξύ 2011 και 2012. Το 2013, το ποσοστό ανεργίας εκτινάχθηκε στο 21,3% από 15,4% το 2012. Αντιθέτως, το ποσοστό ανεργίας σε επίπεδο χώρας παρουσίασε μία σταθερά ανοδική πορεία από το 2008 (κατώτερη τιμή) έως και το 2013, οπότε και ανήλθε στο πολύ υψηλό 27,5%.
Σημαντικός, όμως, δείκτης είναι και το ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας. Το ποσοστό αυτό σε επίπεδο χώρας, κινείται σταθερά υψηλότερα από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Αναλυτικότερα, το 2013 έφτασε στο 18,4%, ενώ στην ΠΝΑ κυμαίνεται στο 8,0%, παρουσιάζοντας αύξηση 3,6 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2012.
Το φαινόμενο της ανεργίας είναι πολύ έντονο στους νέους. Πιο συγκεκριμένα, στις ηλικίες 15-24, για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου η αύξηση του ποσοστού ξεκίνησε από το 2008 (14,9%) και παρουσίασε σταθερή άνοδο μέχρι το 2012, οπότε και ανήλθε στο 41,0%, για να μειωθεί το 2013 στο 37,2%. Στη χώρα η αύξηση της ανεργίας στις ίδιες ηλικίες ξεκίνησε το 2009 (25,7%) για να υπερδιπλασιαστεί μέχρι το 2013 και να φτάσει το 58,3%.
Πρέπει να σημειωθεί, ότι στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, λόγω της έντονης τουριστικής δραστηριότητας, η οποία κλιμακώνεται κατά τους τουριστικούς μήνες, υπάρχει έντονο το φαινόμενο της εποχικότητας του αριθμού ανέργων και απασχολούμενων.
Η δυναμική αυτή αποτυπώνεται και στη σύνθεση της ανεργίας μεταξύ μακροχρόνια ανέργων και ανέργων για λιγότερους από 12 μήνες. Για παράδειγμα κατά το Γ Τρίμηνο (2014) η μακροχρόνια ανεργία παρουσιάζει μικρή μόνο μείωση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ η συνολική ανεργία μειώνεται δραστικά. Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχει ένας «σκληρός πυρήνας μακροχρόνιας ανεργίας, ο οποίος δεν επηρεάζεται από την περιοδική αύξηση της απασχόλησης. Επιπλέον, το μέγεθος της ομάδας αυτής φαίνεται να έχει αυξηθεί δραματικά από το 2008 και μετά.
ΔΕΙΚΤΕΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ
Το σύνολο των φορολογούμενων φυσικών προσώπων στην ΠΝΑ το 2012 ήταν 247.347 (σε σύνολο μόνιμου πληθυσμού περίπου 309.000 κατοίκων). Από αυτούς:
-12.601 φορολογούμενοι (5% του συνόλου) είχαν εισόδημα κάτω των 3.000 ευρώ (9.889 δηλώσεις νοικοκυριών),
31.529 φορολογούμενοι (13% του συνόλου) είχαν εισόδημα μεταξύ 3.000C και 6.000 ευρώ (29.992 δηλώσεις νοικοκυριών),
-11.926 φορολογούμενοι σε ζευγάρια (5% του συνόλου) είχαν εισόδημα μεταξύ 6.000 και 9.000 ευρώ (5.963 δηλώσεις νοικοκυριών).
Συνολικά, υπολογίζεται ότι 56.056 κάτοικοι της ΠΝΑ (μη συμπεριλαμβανομένων παιδιών) ζουν σε συνθήκες φτώχειας, όπως ορίζονται από την ΕΛΣΤΑΤ καθώς και τις παραδοχές που προηγήθηκαν.
Συμπληρωματικά, μπορεί να θεωρηθεί ότι 20.098 επιπλέον φυσικά πρόσωπα βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας (8% του πληθυσμού ή 10.049 νοικοκυριά). Πρόκειται για όσα ζευγάρια (υπόχρεος-σύζυγος) βρίσκονται στο εισοδηματικό κλιμάκιο μεταξύ 8.804 και 11.739 ευρώ.
Η γεωγραφική κατανομή της ομάδας στόχου ακολουθεί εν πολλοίς την αντίστοιχη πληθυσμιακή κατανομή εντός της Περιφέρειας.
Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις πληθυσμού φτώχειας καταγράφονται σε Ρόδο, Κάλυμνο, Κω, Νάξο και Σύρο.
Συνολικά, 14 περιοχές με πάνω από 1.000 άτομα στα χαμηλότερα φορολογικά κλιμάκια περιλαμβάνουν 41.500 άτομα. Το 38% βρίσκεται στις Κυκλάδες ενώ το 62% στα Δωδεκάνησα, με το νησί της Ρόδου να συγκεντρώνει το 30% των φτωχών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (περίπου 17.000 άτομα).
Στις περιοχές με τη μεγαλύτερη ποσοστιαία παρουσία φτωχών επί του συνόλου περιλαμβάνονται πολλά από τα μικρότερα νησιά ειδικά των Δωδεκανήσων. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στους Λειψούς (σχεδόν 60%), σε Νίσυρο, Κάρπαθο, Λέρο, Πάτμο, Χάλκη αλλά και τη Σίκινο (μεταξύ 30 και 32%). Από τα μεγαλύτερα νησιά, στα Δωδεκάνησα υψηλότατα ποσοστά καταγράφονται στην Κάλυμνο (38%) και την Κάρπαθο (31%). Στις Κυκλάδες, υψηλότατα είναι τα ποσοστά φτώχειας στην Νότια και Δυτική Άνδρο (σε Κόρθι, Γαύριο και Μπατσι ξεπερνούν το 27%), αλλά και σε Πάρο και Ίο (περίπου 27%), καθώς και στη Νάξο (περίπου 25%).
Τα υψηλότερα ποσοστά ακραίας φτώχειας (άνω του 9%) καταγράφονται στις Περιφερειακές Ενότητες Καλύμνου (Κάλυμνος, Αστυπάλαια, Λειψοί, Αγαθονήσι, Λέρος, Πάτμος), Καρπάθου (Κάρπαθος, Κάσος) και Πάρου (Πάρος, Αντίπαρος). Αριθμητικά, οι συγκεντρώσεις παρατηρούνται στις Περιφερειακές Ενότητες Ρόδου (περίπου 3.500 άτομα, εκ των οποίων 3.300 στη Ρόδο), Καλύμνου (σχεδόν 2.800 άτομα εκ των οποίων πάνω από το 50% στον Δήμο Καλυμνίων), Πάρου (περίπου 1.200 άτομα) και Νάξου (σχεδόν 1.000 άτομα).
Συνολικά, εκτιμάται ότι στην κατηγορία της ακραίας φτώχειας στην ΠΝΑ εμπίπτουν περίπου 12.600 άτομα ή σχεδόν 9.900 νοικοκυριά. Το ποσοστό αυτό είναι το 6% των φορολογούμενων νοικοκυριών ή το 5% του ενήλικου πληθυσμού.
Σημειώνεται ότι το ποσοστό αυτό είναι αντίστοιχο και με την τιμή-στόχο των ωφελουμένων των παρεμβάσεων του ΤΕΒΑ (165.000 νοικοκυριά ή το 5,5% των νοικοκυριών σε εθνικό επίπεδο). Ιδιαιτέρως πρέπει να τονιστεί με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, δεν είναι δυνατή η προσέγγιση του αριθμού των ανήλικων παιδιών που διαβιούν στα νοικοκυριά αυτά χωρίς περαιτέρω παραδοχές.
Ο αριθμός των συνταξιούχων με ατομικό εισόδημα κάτω των 6.000 ευρώ υπολογίζεται σε 5.563. Περίπου 8.617 άτομα έχουν οικογενειακό εισόδημα (δύο τουλάχιστον ατόμων) μεταξύ 6.000 και 12.000 ευρώ. 14.180 άτομα ή το 25% των συνταξιούχων θεωρούνται φτωχοί.
Ο αριθμός των αγροτών, κτηνοτρόφων και αλιέων με ατομικό εισόδημα κάτω των 6.000 ευρώ υπολογίζεται σε σχεδόν 2.000 άτομα. Περίπου 2.100 άτομα έχουν οικογενειακό εισόδημα (δύο τουλάχιστον ατόμων) μεταξύ 6.000 και 12.000 ευρώ. Το 29% των αγροτών, κτηνοτρόφων και αλιέων θεωρούνται φτωχοί.
