Συνωμοσία-Η λέξη της εβδομάδας

Πρωτοστατεί τις τελευταίες ημέρες στις συζητήσεις. Η συνωμοσιολογία είναι ένα από τα εθνικά μας σπορ. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι υπάρχει για τους Έλληνες ένας αόρατος εχθρός που έχει πλέξει ολόκληρη συνωμοσία σε βάρος τους. Οι συνωμότες είναι άλλοτε οι ξένοι, άλλοτε κάποιες δυνάμεις του σύμπαντος που συνωμοτούν σε βάρος τους. Η «συνωμοσία» δεν θα μπορούσε να λείπει από την γκάμα των πολιτικών, για να καλύψει την ανικανότητά τους να χειριστούν καταστάσεις και προβλήματα. Σύνθετη η σημερινή μας λέξη, με συνθετικά το σύν και το ρήμα ὄμνυμι (=ορκίζομαι). Επομένως, η συνωμοσία είναι κατά λέξη η συμφωνία με όρκο. Προϋποθέτει ότι οι συνωμόσιοι των αρχαίων μας ή οι συνωμότες οι δικοί μας συμμαχούν μυστικά και ορκίζονται σε κάτι ιερό. Όταν, για παράδειγμα, ο Αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης αναφέρει ότι οι συμπολίτες του πάντοτε υποπτεύονταν την ξυνωμοσίαν δήμου καταλύσεως (6. 60), τη δέσμευση με όρκο κάποιων να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα. Αυτό το φόβο τον απέκτησαν μετά τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας από τον τύραννο Πεισίστρατο, ο οποίος τρεις φορές επιχείρησε συνωμοτικά να επιβάλει τυραννίδα. Η τρίτη συνωμοτική απόπειρα ήταν η πιο επιτυχής·γι’ αυτό και έμεινε στην εξουσία μέχρι το θάνατό του το 527 π.Χ. Η συνωμοσία, όμως, στα αρχαία μας κείμενα έχει παράλληλα την έννοια μιας ομοσπονδίας, μιας ένωσης πόλεων, μιας συμμαχίας με κάποιο κοινό σκοπό. Ἡ πρὸς Ἀργείους ξυνωμοσίαγενομένη του Θουκυδίδη (5. 83) αυτό ακριβώς είναι. Στα κείμενα του Πλάτωνα, ωστόσο, η λέξη ισοδυναμεί με τον πολιτικό σύλλογο, με ένα σωματείο ανδρών, του οποίου τα μέλη συνδέονται με όρκο. Για τέτοιου είδους οργανώσεις είχαμε στην αρχαιότητα και τον όρο ἑταιρεία. Ας έλθουμε στη δική μας τωρινή συνωμοσία. Αυτή μπορεί να μην περιλαμβάνει όρκο κατ’ ανάγκη, αλλά ενδέχεται να γίνεται μέσα από μυστικές επαφές και παράνομες πράξεις. Έχει μέσα της το στοιχείο της μυστικότητας και φυσικά σε αυτή συμμετέχουν περισσότεροι του ενός. Αυτό δηλώνεται από το συν του πρώτου συνθετικού. Στην ιστορία της ανθρωπότητας καταγράφουμε διεθνείς συνωμοσίες, παγκόσμιες και σκοτεινές. Αυτές τις ονομάζουμε διαφορετικά δολοπλοκίες, μηχανορραφίες, πλεκτάνες. Ταυτόχρονα έτσι αποκαλούμε κάθε δόλια ενέργεια σε βάρος άλλων που γίνεται κρυφά. Συνωμοσία σε βάρος προσώπων ή ραδιουργία, την λέμε με άλλο τρόπο. Ορισμένοι πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας σαν κι αυτές που αναφέραμε προηγουμένως. Η θεωρία συνωμοσίας αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από τον αγγλικό όρο conspiracy theory. Συνωμοσιολογία, όπως καταλάβατε, κυριολεκτικά και μεταφορικά. (Με την ετυμολογική βοήθεια του liberal.gr)