Μεγάλο είναι το έλλειμμα εμπιστοσύνης σε όλο το φάσμα της ελληνικής κοινωνίας τόσο προς τους πολιτικούς θεσμούς όσο και πρους τους συνανθρώπους διαπιστώνει μια νέα μεγάλη έρευνα για τις αξίες των ελλήνων της διαΝΕΟσις.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2017 σε δείγμα 1.200 νοικοκυριών με προσωπικές συνεντεύξης. Την ευθύνη του σχεδιασμού των ερωτηματολογίων και την επιμέλεια της έρευνας είχε καθηγητής Κοινωνιολογίας Σ. Κονιόρδιος, ενώ την διεξαγωγή της ανέλαβε η εταιρία Metron Analysis του Στράτου Φαναρά
Όπως αναφέρει στην έκθεσή του ο κ. Κονιόρδιος, “η Παγκόσμια Έρευνα Αξιών − World Values Survey (WVS) αποτελεί ένα επαναλαμβανόμενο από το 1981 ερευνητικό εγχείρημα με φορέα τη World Value Survey Association (WVSA) και ιδρυτικό πρόεδρο τον Καθηγητή του Πανεπιστήμιου του Μίσιγκαν, Ronald Inglehart. Σχεδιάστηκε για να ελεγχθεί η υπόθεση ότι οι οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές μετασχηματίζουν τις βασικές αξίες και τα κίνητρα των πολιτών των σύγχρονων-βιομηχανοποιημένων κοινωνιών. Βασική επιδίωξη της έρευνας είναι η άντληση πληροφοριών αναφορικά με τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πληθυσμό μιας σειράς χωρών που εκτείνονται σε όλη την υδρόγειο. Αποτελεί επαναλαμβανόμενο εγχείρημα διότι οι αξίες, σε αντίθεση με τις στάσεις, καθώς συνδέονται με τη διαδικασία εγχάραξης κοινωνικών αντιλήψεων, της κοινωνικοποίησης που πραγματοποιείται σε συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια εγγράφονται βαθύτερα και συνήθως μεταβάλλονται αργόσυρτα. Αυτή η διάσταση καθορίζει και το χρονικό βάθος της επαναλαμβανόμενης αυτής έρευνας που είναι τα πέντε έτη”.
Ποιούς εμπιστεύονται οι Έλληνες;
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, οι Ελληνες εμπιστεύονται σε ποσοστό άνω του 50% μόνο 5 θεσμούς: πανεπιστήμια, ένοπλες δυνάμεις, αστυνομία, εκκλησία και δικαστήρια. Θεσμοί όπως Κοινοβούλιο και Τύπος έχουν ποσοστά εμπιστοσύνης κάτω του 15%.
1) Πολιτική εμπιστοσύνη
“Είναι γνωστό ότι η πολιτική εμπιστοσύνη στη χώρα μας έχει καμφθεί, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία της κρίσης. Από τα στοιχεία της έρευνας WVS7 (στοιχεία Φθινοπώρου 2017), προκύπτει ότι μόλις το 7% του πληθυσμού της χώρας εμπιστεύεται πολύ ή αρκετά τα πολιτικά κόμματα και μόλις το 13% την Κυβέρνηση. Αλλά και το Κοινοβούλιο (που είναι ο περισσότερο αντιπροσωπευτικός και διακομματικός πολιτικός θεσμός) το εμπιστεύεται μόλις το 14%” σημειώνει χαρακτηριστικά στην ανάλυσή του ο Στράτος Φαναράς και προσθέτει:
“Εξάλλου και το ενδιαφέρον για την πολιτική κινείται αρκετά χαμηλά. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι μόλις το 28% δηλώνει ότι ενδιαφέρεται πολύ ή αρκετά για την πολιτική και μάλιστα το ποσοστό όσων δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται πολύ περιορίζεται στο 5%. Ο παγκόσμιος μέσος όρος είναι 46% ενώ μερικές χαρακτηριστικές υψηλές επιδόσεις χωρών της Ευρώπης είναι αυτές της Νορβηγίας (69%) και της Γερμανίας (62%)”.
Όπως σημειώνει ο Θοδωρης Γεωργακόπουλος, διευθυντής περιεχομένου της διαΝΕΟσις σε άρθρο του στην “Καθημερινή της Κυριακής” όπου παρουσιάζει ορισμένα από τα βασικά ευρήματα της έρευνας, “η καχυποψία απέναντι στην πολιτική καταγράφεται και απο τις αμφιβολίες που εκφράζει σημαντικό μέρος του πληθυσμού για την εκλογική διαδικασία. Ένας στους πέντε πιστεύει ότι στις εκλογές οι ψήφοι δεν καταμετρούνται σωστά. Σχεδόν τέσσερις στους δέκα αμφιβάλλουν για την αμεροληψία όσων διενεργούν τις εκλογές, ενώ ένας στους τρεις πιστεύει ότι οι “ψηφοφόροι δωροφοκούνται”.
Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την έρευνα, η κρίση εμπιστοσύνης προς την πολιτική και τους πολιτικούς, δεν συνοδεύεται από αμφισβήτηση της Δημοκρατίας η οποία συνεχίζει να έχει υψηλή αξία για τους πολίτες. Βαθμολογώντας το πόσο σημαντικό είναι να ζουν σε μια χώρα που κυβερνάται δημοκρατικά δίνουν 9,3 με άριστα το 10, αναφέρει ο κ. Γεωργακόπουλος.
2) Κοινωνική εμπιστοσύνη
“Όμως δεν είναι μόνο η πολιτική εμπιστοσύνη η οποία κινείται σε χαμηλά επίπεδα. Ταυτόχρονα υπάρχει ένα διάχυτο κλίμα καχυποψίας για τον «άλλο», ισχυρά συσχετισμένο με τη χαμηλή πολιτική εμπιστοσύνη, όταν αυτός ο «άλλος» δεν είναι οικείο πρόσωπο. Εννιά στους δέκα (91%) συμφωνούν με τη φράση ότι «πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα προσεκτικός/ή στις συναλλαγές του με τους ανθρώπους» και μόνο το 8% συμφωνεί με τη φράση «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης». Μόνο το 61% εμπιστεύεται τους γείτονές του και μόνο 1 στους 5 ανθρώπους άλλης εθνικότητας ή θρησκείας. Η κρίση επιδείνωσε την κατάσταση” σημειώνει ο κ. Φαναράς.
Και προσθέτει: “Η χαμηλή κοινωνική εμπιστοσύνη η οποία μπορεί κάτω από ορισμένες συνθήκες να διαβαστεί είτε ως καχυποψία είτε ως απλή επιφυλακτικότητα, συνδέεται με την «απόσταση» ή αλλιώς τον βαθμό συγγένειας ή εγγύτητας από τον «άλλο». Στο Διάγραμμα 12 που ακολουθεί είναι φανερή η σύνδεση της με τη συγγένεια ή/και την απόσταση μεταξύ των προσώπων. Ειδικά για ανθρώπους διαφορετικής εθνικότητας και θρησκείας και ακόμη περισσότερο για ανθρώπους που συναντάμε για πρώτη φορά, η καχυποψία (ή η επιφυλακτικότητα) κυριαρχεί”.
Κοινωνική ευημερία και ασφάλεια
Ενδιαφέροντα στοιχεία παρουσιάζουν και οι αντιλήψεις για την ασφάλεια και την ευημερία. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο κ. Γεωργακόπουλος, “το 66% των Ελλήνων πιστεύει πως η ανάπτυξη της τεχνολογίας στο μέλλον θα είναι καλό πράγμα ενώ μόνο το 7% το θεωρεί κακό. Το 71,4% των Ελλήνων δηλώνει πολύ ή αρκετά ευτυχισμένο, ενώ 8 στους 10 δηλώνουν πως έχουν καλή ή πολύ καλή υγεία”. Ακόμη, σύμφωνα με την έρευνα, 1 στους 4 δηλώνει πως ασθάνθηκε ανασφάλεια κατά τους τελευταίους 12 μήνες στο σπίτι εξαιτίας της εγκληματικότητας. Τέλος, μεταξύ άλλων, το 41% ανησυχεί μήπως χάσει την δουλειά του ή μήπως δεν μπορεί να βρει δουλειά, ενώ τι 29% ανησυχεί για το επίπεδο εκπαίδευσης που παρέχει στα παιδιά του.
Ορισμένα συμπεράσματα
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο συσχετισμός των ευρημάτων με τον περίφημο “Δείκτη Δημοκρατίας” που πραγματοποιεί στην ανάλυσή του ο Στράτος Φαναράς.
“Η Ελλάδα για το 2017, βρίσκεται στην 38η θέση με μέση τιμή 7.29 (από 7.23 το 2016) και επίσης ανήκει στην ομάδα χωρών των «ρευστών» Δημοκρατιών. Φαίνεται έτσι για πρώτη χρονιά μέσα στην κρίση να ανακτά μέρος από το χαμένο έδαφος της δεκαετίας της κρίσης: σύμφωνα με τα διαχρονικά στοιχεία του δείκτη, το 2006 με μέση τιμή 8.13 η χώρα μας βρισκόταν παγκοσμίως στην 18η θέση. Επομένως η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα που θέσαμε είναι ότι η Ελλάδα μετά από μία δεκαετία συνεχούς πτώσης στις δημοκρατικές επιδόσεις της, ανακάμπτει για πρώτη φορά το 2017, αλλά ακόμη απέχει πολύ από το σημείο στο οποίο βρισκόταν” σημειώνει μεταξύ άλλων.
Ενώ στον επίλογο της ανάλυσης αναφέρει:
“Όλο και περισσότερο, όσο πιο πολύπλοκος γίνεται ο κόσμος, όσο πιο πολύ κυριαρχούν οι αγορές κεφαλαίων και αγαθών και η τεχνολογία πάνω στους θεσμούς που οικοδομήθηκαν στο μεταπολεμικό περιβάλλον του 20ού αιώνα, τόσο πιο έντονο θα φαίνεται να είναι το πρόβλημα του πολιτικού συστήματος. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε μια νέου τύπου Δημοκρατία, ικανή και αποτελεσματική τόσο μέσα στις δομές των κρατών όσο και σε πλανητικό επίπεδο. Αλλιώς η κρίση εμπιστοσύνης θα αυξάνεται και η τάση προς τον αυταρχισμό και τα υβριδικά καθεστώτα θα συνεχίζεται. Ειδικά στη χώρα μας, τα προβλήματα πολιτικής επάρκειας και διεύθυνσης, συνδυάστηκαν ή/και πυροδότησαν τη δεκαετή οικονομική κρίση, η οποία θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις και θα επιβαρύνει τις μελλοντικές γενιές οι οποίες θα κληθούν να πληρώσουν το τίμημα λαθών και παραλείψεων του παρελθόντος. Αν λοιπόν συμφωνούμε στη διαπίστωση αυτή, δεν θα ήταν δίκαιο να προσπαθήσουμε τουλάχιστον να παραδώσουμε στους νέους ένα πολιτικό σύστημα το οποίο θα είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό, ένα σύστημα που θα κερδίσει και πάλι την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και θα μπορεί να προσφέρει περισσότερα από τις όποιες επιβαρύνσεις δημιουργεί; Ιδού η μεγάλη πρόκληση”.
Ορισμένοι από τους πίνακες της έρευνας:
-Διαβάστε ολόκληρη την έρευνα εδώ
-Διαβάστε την ανάλυση του Στράτου Φαναρά εδώ
