Τουριστικά έσοδα: Το «παράδοξο» των ξενοδοχείων

Ένα χρόνο πριν, η ατμόσφαιρα στην αίθουσα ήταν εμφανώς ηλεκτρισμένη όταν άρχιζε την ομιλία της η υπουργός. Διάσπαρτες φωνές διαμαρτύρονταν για τις φορολογικές επιβαρύνσεις που είχαν επιβληθεί και ζητούσαν επιτακτικά από την Ε. Κουντουρά να μην εφαρμοστεί ο φόρος διαμονής.

Η ανοδική τροχιά του ελληνικού τουρισμού την τελευταία τριετία, παρά τα προβλήματα του καλοκαιριού του 2015 που έφεραν στη ζωή μας τα capital control, φαίνεται πως βοήθησαν να πέσουν οι τόνοι. Ο, δε, φόρος διαμονής ισχύει κανονικά από την 1η Ιανουαρίου χωρίς να επέλθει η συντέλεια του κόσμου…

Το φορολογικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί για τα ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, ωστόσο, αποτελεί ένα ενεργό «θερμό» μέτωπο μεταξύ κυβέρνησης και ξενοδόχων.

Η υπουργός παραδέχθηκε το δίκαιο του αιτήματος των ξενοδόχων να μειωθεί η φορολογία, ξεκαθαρίζοντας πως κάτι τέτοιο θα συμβεί «όταν οι δημοσιονομικές συνθήκες της χώρας το επιτρέψουν». Μεταφέροντας, μάλιστα, την κεντρική θέση της κυβέρνησης για το θέμα, σημείωσε με έμφαση πως από στοιχεία που δεν επιδέχονται αμφισβήτησης οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις επωφελήθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια καθώς αύξησαν κατά 5% τα έσοδά τους το 2015 και 7% το 2016.

Στην αναφορά της Ε. Κουντουρά πως η επάνοδος των χωρών της ανατολικής Μεσογείου που αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα τα προηγούμενα χρόνια (Τουρκία, Αίγυπτος κυρίως) η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει να φοβάται, αλλά θα επωφεληθεί, η αντίδραση ήταν άμεση. Ήρθε από τον Γρηγόρη Τάσιο, νέο πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) ο οποίος ανέφερε πως η επάνοδος της Τουρκίας έχει ως αποτέλεσμα οι τουρ οπερέϊτορ να ζητούν από τους ξενοδόχους να αυξήσουν το ποσοστό των δωματίων τους που προσφέρουν με έκπτωση στην αγορά πρόωρων κρατήσεων (early bookings) από το σύνηθες 10%-20% του συνολικού δυναμικού τους σε 20%-30%. Ας σημειωθεί, πάντως, πως αρκετοί ξενοδόχοι είχαν φθάσει το 2016, αλλά και το 2017 να διαθέτουν μέχρι και το 50% των δωματίων τους με έκπτωση στη συγκεκριμένη αγορά.

Η πραγματικότητα της αγοράς αποδεικνύει πως κάτι τέτοιο συμβαίνει. Είτε επειδή πιέζουν οι τουρ οπερέϊτορ για κάτι τέτοιο ή το επιδιώκουν οι ξενοδόχοι –προκειμένου (μέσω των προκαταβολών) να εξασφαλίσουν ρευστότητα που θα χρησιμοποιηθεί είτε ως κεφάλαιο κίνησης ή για απαραίτητες επενδύσεις ανακαίνισης. Μια και η στρόφιγγα των τραπεζικών χρηματοδοτήσεων παραμένει ερμητικά κλειστή για τη συντριπτική πλειοψηφία των ξενοδόχων.

Με αυτά τα δεδομένα, η τιμολογιακή πολιτική (εκπτώσεις, προσφορές) να έχει αναχθεί σε βασικό «εργαλείο» των Ελλήνων ξενοδόχων προκειμένου να παραμείνουν στον αφρό της μεσογειακής αγοράς. Κι αυτό που φοβούνται είναι πως με την άνοδο της Αιγύπτου και των άλλων προορισμών της βόρειας Αφρικής αλλά, κυρίως, της Τουρκίας από φέτος, θα υποχρεωθούν να χρησιμοποιήσουν κατά κόρο αυτό το εργαλείο. Με ότι αυτό συνεπάγεται για την οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων, αλλά και τις ταξιδιωτικές εισπράξεις της χώρας.

Το ξενοδοχειακό «παράδοξο», να μειώνονται οι τιμές στα δωμάτια-ακόμα και στην απόλυτη περίοδο αιχμής του Αυγούστου- ενώ η ζήτηση για διακοπές στην Ελλάδα συνέχιζε να αυξάνει και οι παραλίες πλημμύριζαν από ξένους επισκέπτες, αποτυπώνεται στα στοιχεία πρόσφατης μελέτης του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΞΕΕ).

Σε μια χρονιά όπως το 2017 κατά την οποία ο ελληνικός τουρισμός κατέγραψε νέα ιστορικά ρεκόρ επισκεπτών και εισπράξεων, οι τιμές στα ξενοδοχεία μειώνονταν.

Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία ενδεκαμήνου της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕΕΛΛ -0,60%) οι ξένοι επισκέπτες-εξαιρουμένων των επιβατών κρουαζιερόπλοιων- έφθασαν τα 26,6 εκατομμύρια. (+9,9 σε σύγκριση με το 2016) ενώ οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ξεπερνούσαν τα 14,4 δισ. ευρώ (+10,7%).

Οι τιμές των δωματίων, ωστόσο, αντί να είναι υψηλότερες όπως θα ανέμενε κανείς λόγω της υψηλής ζήτησης, εμφανίζονται να μειώνονται. Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΤΕΠ, πως στο μήνα απόλυτη αιχμής του Αυγούστου η μέση τιμή των δωματίων αυξήθηκε μόνο στα ξενοδοχεία τεσσάρων αστέρων(+1,1%) αλλά μειώθηκε 2,2% στις μονάδες πέντε αστέρων, 21% στα ξενοδοχεία τριών αστέρων και 3,3% στις μονάδες δύο αστέρων.

Το παράδοξο είναι πως την αμέσως προηγούμενη χρονιά (2016) και παρά το γεγονός πως οι ταξιδιωτικές εισπράξεις κατέγραφαν απώλειες της τάξης των 900 εκατ. ευρώ, η μέση τιμή των δωματίων είχε αυξηθεί 7,7% στα πεντάστερα ξενοδοχεία, 1,5% στα τριάστερα, 6,6% στα δύο αστέρων και μειώθηκε μόνο στα τετράστερα (-1,5%).

Παρά τη μείωση τιμών δωματίων, ωστόσο, το 2017, τα έσοδα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων αυξήθηκαν. Στα ξενοδοχεία πέντε αστέρων το μέσο (ακαθάριστο) έσοδο ανά διαθέσιμο δωμάτιο αυξήθηκε από 30.197,8 ευρώ έναντι 27.401,8 ευρώ το 2016 (+10,2%). Τα σημαντικά αυξημένα έσοδα του 2017, ωστόσο, κάλυψαν ένα μεγάλο μέρος των απωλειών που είχαν καταγράψει το 2016 έναντι του 2015 (-11,2%). Έτσι, την περίοδο 2015-2017 τα ξενοδοχεία πέντε αστέρων εμφανίζονται να καταγράφουν μείωση 2,1% στο μέσο (ακαθάριστο) έσοδο ανά δωμάτιο.

Τα ξενοδοχεία όλων των άλλων κατηγοριών, ωστόσο, κατέγραψαν σημαντική αύξηση στο μέσο έσοδο ανά δωμάτιο: 12,5% τα τεσσάρων αστέρων, 11,2% τα τριάστερα, 12,1% στα δύο αστέρων και 13,2% στα ενός αστεριού. Περισσότερο ωφελημένα την περίοδο 2015-2017 ήταν τα ξενοδοχεία τεσσάρων αστεριών τα οποία εμφάνισαν αύξηση μέσων εσόδων ανά δωμάτιο 13,1%.

Πως έγινε το… μαγικό να αυξηθούν τα έσοδα των ξενοδοχείων ενώ μειώνονταν οι τιμές στα δωμάτια; Το εξηγούν, εν μέρει, οι αυξημένες πληρότητες. Είναι χαρακτηριστικό πως τον Αύγουστο η μέση πληρότητα αυξήθηκε 2,1% στα πεντάστερα ξενοδοχεία, 1,7% στα τετράστερα, 5% στα τριάστερα, 0,3% στα δύο αστέρων και 2,7% στις μονάδες της χαμηλότερης κατηγορίας.

Οι ξενοδόχοι από την πλευρά τους υποστηρίζουν πως η εικόνα των εισπράξεων είναι αρκετά διαφορετική αν από τα έσοδα αφαιρεθούν οι φορολογικές επιβαρύνσεις που έχουν επιβληθεί.

Η μείωση των τιμών στα δωμάτια σε συνδυασμό με τα αυξημένα έσοδα ανά δωμάτιο αντανακλούν, σύμφωνα και με παράγοντες του χώρου, πως οι ξενοδόχοι έκαναν μια ξεκάθαρη επιλογή: να μειώσουν τις τιμές για να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους και, ταυτόχρονα, να στοχεύσουν σε περισσότερα έσοδα που θα προέλθουν από περισσότερους πελάτες.

Η μείωση των τιμών στα ελληνικά ξενοδοχεία ακόμα και τον Αύγουστο, αποκαλύπτει μια νέα πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων από την οποία ωφελημένοι είναι κυρίως οι τουρ οπερέϊτορ. Κι αυτό καθώς φαίνεται πως πέτυχαν να εξασφαλίσουν υψηλότερα κέρδη (μέσω της μείωσης των τιμών στα δωμάτια) ακόμα και στην περίοδο αιχμής.

Επί της ουσίας, δηλαδή, αποδεικνύεται πως στην ελληνική ξενοδοχειακή αγορά έχει ανατραπεί ο βασικός κανόνας που θέλει την τιμή να αυξάνεται όταν ενισχύεται η ζήτηση.

Ξενοδοχειακές πηγές εξηγούσαν στο Euro2day.gr πως αυτό έχει συμβεί για μια σειρά λόγους. Αφενός, λένε, οι τιμές αποτελούν το μοναδικό εργαλείο ενίσχυσης των πωλήσεων για την συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων του κλάδου. Οπότε, μειώνουν τις τιμές για να μην βρεθούν στο περιθώριο της αγοράς λόγω ανταγωνισμού, εντός και εκτός Ελλάδας.

Ταυτόχρονα, εξηγούν, οι εκπτώσεις και προσφορές έχουν εξελιχθεί σε μηχανισμό άντλησης ρευστότητας (μέσω των προκαταβολών) υποκαθιστώντας την τραπεζική χρηματοδότηση. Η μείωση των τιμών στα δωμάτια δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο του ανταγωνισμού που επανέρχεται στην ανατολική Μεσόγειο. Κι αυτό καθώς ενισχύεται και επί ελληνικού εδάφους.

Αιτία οι δομικού χαρακτήρα ανακατατάξεις που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη στην ελληνική ξενοδοχειακή αγορά τα τελευταία χρόνια. Βασικό χαρακτηριστικό τους η «απόσυρση» μικρότερων ξενοδοχείων και η αντικατάστασή τους από άλλα μεγαλύτερου μεγέθους και υψηλότερων κατηγοριών. Με τις ευλογίες και του αναπτυξιακών νόμων μέσω των οποίων εξασφάλισαν υψηλές επιδοτήσεις οι επενδυτές που τα δημιούργησαν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΤΕΠ, την περίοδο 2012-2017 διέκοψαν τη λειτουργία τους 427 μονάδες συνολικής δυναμικότητας 11.715 δωματίων. Στο ίδιο διάστημα λειτούργησαν 498 νέα ξενοδοχεία, δυναμικότητας 17.153 δωματίων.

Σχεδόν το σύνολο των νέων μονάδων (86%) εντάχθηκαν στις τρεις υψηλότερες κατηγορίες (3-5 αστέρων). Το εντυπωσιακό, όμως, είναι πως τα μισά νέα ξενοδοχεία (49,4%) ήταν πέντε αστέρων.

Στοιχείο που εξηγεί, εν μέρει, τη μείωση τιμών καθώς, όπως εξηγούν παράγοντες του χώρου, «κατέβασαν» τις τιμές τους προκειμένου να διεκδικήσουν το χώρο τους στην αγορά. Με αυτό τον τρόπο, όμως, πίεσαν τους ξενοδόχους των άλλων κατηγοριών να κάνουν το ίδιο για να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους.