H δυνατότητα τακτοποίησης αυθαιρέτων σε δάση για 30 έτη μετά την εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης, μέσω ενός πλαισίου που θα καταρτίζεται ανά ομάδες περιοχών και θα προεγκρίνεται από το Συμβούλιο της Επικρατείας, είναι η πρόταση του υπουργείου Περιβάλλοντος για τις οικιστικές πυκνώσεις. Κύριος στόχος του υπουργείου είναι να μην έχει η νέα ρύθμιση την τύχη της προηγούμενης, η οποία ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας ως αντισυνταγματική. Ως δείγμα συμμόρφωσης με την απόφαση, το υπουργείο «θα αναρτήσει τις περιοχές» που εξαιρέθηκαν προσωρινά από τον δασικό χάρτη όντας μέσα στα όρια οικιστικών πυκνώσεων.
Οι ρυθμίσεις θα περιλαμβάνονται σε σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος, που θα αφορά μια σειρά από ζητήματα (περιβαλλοντική αδειοδότηση, σύστημα διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, δασικοί χάρτες, κτηματολόγιο) και αναμένεται να δοθεί σε δημόσια διαβούλευση μέσα στις επόμενες ημέρες. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η ρύθμιση για τις οικιστικές πυκνώσεις, δηλαδή τις ομάδες αυθαιρέτων μέσα σε δάση και δασικές εκτάσεις, θα είναι η ακόλουθη:
Κατ’ αρχήν, σε συμμόρφωση με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (αρ. 685-688/2019, Ολομέλεια), οι περιοχές που υπέδειξαν οι δήμοι (πλην 24, που δεν ανταποκρίθηκαν) ως οικιστικές πυκνώσεις προκειμένου να εξαιρεθούν από την ανάρτηση, θα αναρτηθούν κανονικά. Eτσι, οι ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων θα τεθούν «επί ίσοις όροις» με τους υπολοίπους πολίτες απέναντι στον νόμο, έχοντας το δικαίωμα να υποβάλουν αντίρρηση στο περιεχόμενο του δασικού χάρτη ή αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος.
Παράλληλα, θα ενεργοποιηθεί μια χωριστή διαδικασία, η οποία θα οδηγεί τελικώς στην «τακτοποίηση» για 30 έτη των παράνομων κτιρίων. Μέσω ειδικής πλατφόρμας (πιθανότατα στην Ελληνικό Κτηματολόγιο, που ούτως ή άλλως χειρίζεται το θέμα των δασικών χαρτών), ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να υποβάλει αίτηση υπαγωγής εντός 6 μηνών από την έναρξη ισχύος του νόμου. Με την υποβολή της δήλωσης, αυτόματα θα αναστέλλονται προσωρινά όλες οι διοικητικές κυρώσεις για το ακίνητο (πρόστιμο, διοικητική αποβολή, κατεδάφιση). Η διαδικασία αυτή θα ισχύει και για τις περιοχές όπου ο δασικός χάρτης δεν έχει ακόμα αναρτηθεί, ή ο δήμος δεν «δήλωσε» στο υπουργείο τα όρια των οικιστικών πυκνώσεων.
Οικονομοτεχνικές μελέτες
Οταν ολοκληρωθεί η συλλογή όλων των αιτημάτων, τότε οι Διευθύνσεις Δασών θα συντάξουν ανά Περιφέρεια οικονομοτεχνικές μελέτες. Στόχος των μελετών αυτών είναι να καθοριστεί ποιες περιοχές συνιστούν (άτυπες αλλά ουσιαστικά οργανωμένες ή ημι-οργανωμένες) ενότητες και ως εκ τούτου η κατεδάφισή τους θα είχε δυσμενέστερες συνέπειες για το δασικό περιβάλλον από τη διατήρησή τους, συνεκτιμώντας παράλληλα και το κοινωνικό / οικονομικό κόστος της κατεδάφισης. Από τις περιπτώσεις αυτές θα εξαιρούνται συγκεκριμένες κατηγορίες περιοχών που προστατεύονται από την περιβαλλοντική ή αρχαιολογική νομοθεσία.
Στις περιπτώσεις, λοιπόν, που από τη μελέτη θα προτείνεται ως πιο συμφέρουσα η διατήρηση των οικισμών αυθαιρέτων, αυτό θα γίνεται τελικά μέσω Προεδρικού Διατάγματος (όπως αντιστοίχως γίνεται σήμερα για την έγκριση ή τροποποίηση ενός πολεοδομικού σχεδίου), επομένως θα πρέπει να ελεγχθεί πρώτα από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Εφόσον το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο δώσει το πράσινο φως, τότε όποιος έχει υποβάλει αίτηση υπαγωγής θα κληθεί να συμπληρώσει την αίτησή του ώστε να αποφασιστεί αν το αυθαίρετό του μπορεί να υπαχθεί στη ρύθμιση ή όχι. Αν η απόφαση είναι θετική, τότε θα υπολογίζεται και το πρόστιμο που θα πρέπει να καταβάλει (ο τρόπος υπολογισμού του προστίμου δεν θα περιλαμβάνεται στην παρούσα νομοθετική ρύθμιση, αλλά θα συμπληρωθεί αργότερα με υπουργική απόφαση). Οσοι καταβάλλουν το πρόστιμο, τότε θα εξασφαλίζουν μια 30ετή αναστολή κατεδάφισης.
Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, στη ρύθμιση θα σημειώνεται ρητά ότι η έκταση δεν αλλάζει χαρακτήρα (δεν αποχαρακτηρίζεται δηλαδή η δασική έκταση). Για όσους δεν υπέβαλαν αίτημα ή το αίτημά τους απορρίφθηκε, ξεκινάει η διαδικασία επιβολής διοικητικών κυρώσεων.
Τα «χταπόδια» βρήκαν… πρόσφορο έδαφος
Οι ισχυρές αντιρρήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας είναι το βασικότερο «εμπόδιο» το οποίο οφείλει το υπουργείο Περιβάλλοντος να ξεπεράσει, αν επιθυμεί η νέα ρύθμιση να μην έχει την ίδια τύχη με την παλαιά. Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο εξέθεσε στην απόφασή του πλήθος προβληματικών σημείων του «νομικού ευρήματος» των οικιστικών πυκνώσεων, καθιστώντας πολύ δύσκολη την αντιμετώπιση των ομάδων αυθαιρέτων σε δασικές εκτάσεις με έναν διαφορετικό τρόπο.
Η Ολομέλεια του ΣτΕ έχει κρίνει ότι η διάταξη της προηγούμενης κυβέρνησης (ν. 4389/16) για τις οικιστικές πυκνώσεις είναι αντισυνταγματική.
Η «πατρότητα» της ρύθμισης ανήκει στον (αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος το 2016) Γιάννη Τσιρώνη. Οπως προβλέπει, για τον χαρακτηρισμό μιας ομάδας αυθαιρέτων ως «οικιστική πύκνωση» χρειάζονταν κατ’ ελάχιστον 50 κτίρια σε έκταση 25 στρεμμάτων. Ο ορισμός δεν έθετε κριτήρια ως προς την πυκνότητα ή την ελάχιστη απόσταση των κτιρίων, με αποτέλεσμα πολλοί δήμοι να δηλώσουν οικιστικές πυκνώσεις «χταπόδια», που χρησιμοποιούσαν λεπτές λωρίδες γης για να συμπεριλάβουν μεμονωμένα κτίρια σε απόσταση από τον «οικισμό».
Ακολούθησε η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ (με πρόεδρο τότε τη νέα Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αικατερίνη Σακελλαροπούλου), που έκρινε ότι η διάταξη του ν. 4389/16 για τις οικιστικές πυκνώσεις είναι αντισυνταγματική.
Οπως έκρινε η Ολομέλεια, τα δάση και οι δασικές εκτάσεις υπάγονται από το Σύνταγμα σε ιδιαίτερα αυστηρό προστατευτικό καθεστώς με σκοπό τη διατήρησή τους. Η αλλαγή της χρήσης τους είναι κατ’ εξαίρεσιν επιτρεπτή εφόσον προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, επιβαλλόμενη από λόγους δημοσίου συμφέροντος. Σε καμία περίπτωση όμως, ανέφερε η απόφαση, δεν μπορεί να θεωρηθεί λόγος υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος η οικιστική αξιοποίησή τους.
Λίγο πριν από τις εκλογές, το υπουργείο Περιβάλλοντος κατέθεσε στη Βουλή (τυπικά, αφού δεν μπορούσε πια να προχωρήσει) ένα σχέδιο νόμου το οποίο έδινε ένα πλαίσιο για την «τακτοποίηση» των αυθαιρέτων για 25 χρόνια έναντι προστίμου. Στο κείμενο του σχεδίου αντικατοπτριζόταν πλήρως η στιγμή στην οποία κατατέθηκε, αφού περιλάμβανε πλήθος «φιλολαϊκών» μέτρων, όπως εκπτώσεις, δυνατότητα σύνδεσης με τα δίκτυα κοινής ωφελείας κ.ά.
