Φανταστείτε ότι είστε υπουργός που καλείται να λάβει μία σημαντική απόφαση. Κινείστε σε λεπτές ισορροπίες και έχετε τις αμφιβολίες σας για το κόστος και τις δεσμεύσεις για το τι πρέπει να παραδώσετε. Γέρνετε προς το «όχι». Αλλά μια στιγμή, η εταιρεία που εμπλέκεται στο θέμα απασχολεί τη σύζυγό σας ως σύμβουλο και συνεισφέρει στον οικογενειακό σας προϋπολογισμό 40.000 στερλίνες ετησίως. Εάν λάβετε τη λάθος απόφαση, αυτή η συνεργασία μπορεί να λήξει αμέσως.
Ή πάλι σκεφτείτε ότι είστε ανώτερος δημόσιος υπάλληλος και η θέση σας κινδυνεύει με τους αλλεπάλληλους γύρους περικοπών στις κρατικές δαπάνες. Υπάρχει ήδη μία εταιρεία που είναι επιτυχημένη και εάν επεκταθεί περαιτέρω θα χρειαστεί έμπειρα στελέχη. Σας αρέσει αυτή η εταιρεία και της αρέσετε και εσείς, όπως φάνηκε ξεκάθαρα στα δύο πολύ ευχάριστα γεύματα που είχατε μαζί τους. Το μόνο πρόβλημα είναι πως για να επεκταθεί αυτή η εταιρεία, χρειάζεται να ληφθεί μία απόφαση, η οποία εξαρτάται από τη δική σας αποφασιστική γνωμοδότηση.
Ή βάλτε τον εαυτό σας στη θέση ενός ειδικού συμβούλου που συνδέεται με έναν υπουργό και μία κυβέρνηση οι οποίοι πιθανότατα θα βρεθούν εκτός εξουσίας σε ένα μήνα. Σας προσεγγίζει μία συμβουλευτική, η οποία λέει, αρκετά ανοιχτά, ότι θα αναζητήσουν νέα στελέχη μετά τις εκλογές. Δεν σας ζητά να κάνετε κάτι ευθέως, αλλά γνωρίζετε πολύ καλά ότι εργάζονται με εταιρίες που θέλουν συγκεκριμένες αποφάσεις από τον υπουργό σας
Αυτά τα παραδείγματα είναι πραγματικά και συνέβησαν τα τελευταία 5 χρόνια. Θα μπορούσα να παραθέσω πολλά-πολλά ακόμη. Αυτός είναι ο κόσμος του lobbying σε δράση. Θα θέλαμε να πιστεύουμε ότι η δημόσια ζωή στη Βρετανία, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι αρκετά καθαρή και ελεύθερη από τη διαφθορά, η οποία θεωρούμε πως είναι τόσο επιζήμια για την Αφρική και για ορισμένες περιοχές της Ασίας. Δυστυχώς, αυτή η αυτοεξυπηρετούμενη άποψη δεν είναι πλέον και τόσο ακριβής.
To lobbying είναι διάχυτο. Επηρεάζει πολλά μέρη των κυβερνήσεων, αλλά ο κλάδος της ενέργειας φαίνεται πως συγκεντρώνει ιδιαίτερη προσοχή εν μέρει επειδή η κυβέρνηση ελέγχει τόσο πολλές σημαντικές αποφάσεις και επειδή είναι τόσα πολλά τα χρήματα που διακυβεύονται. Το αποτέλεσμα είναι πως οι αποφάσεις μπορούν να αγοραστούν, που σημαίνει ότι η πολιτική γράφεται για τα συμφέροντα εκείνων που έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν. Το αποτέλεσμα, κι αυτό είναι μάλλον προβλέψιμο, δεν είναι το βέλτιστο για την ενεργειακή πολιτική.
Στο ορατό εύρος του φάσματος, οι αφελείς πολιτικοί μπορεί να πιαστούν ακόμη και στην κάμερα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και να πουλάνε τη φήμη τους για ψίχουλα. Υπάρχει όμως, μία λιγότερο ορατή δραστηριότητα, η οποία κυμαίνεται από τη διοργάνωση «τυχαίων» συναντήσεων πολιτικών και αξιωματούχων με εκπροσώπους επιχειρήσεων μέχρι τις ακόμη λιγότερο ευυπόληπτες χάρες.
Σύμφωνα με ανώτατο δημόσιο αξιωματούχο με τον οποίο μίλησα την προηγούμενη εβδομάδα, η βρετανική κυβέρνηση είναι μολυσμένη από λομπίστες. Το ίδιο ισχύει για την Ουάσιγκτον και, βεβαίως, για τις Βρυξέλλες. Οι λομπίστες όμως, είναι έξυπνοι και επινοητικοί. Κανένας πολιτικός δεν ξεμένει ποτέ από παρέα για ποτό ή για ένα διερευνητικό ταξίδι. Και ποτέ δεν υπάρχει έλλειψη εργασίας. Ένας πρώην υπουργός λέγεται ότι παρακολουθεί καθημερινά πριν από τις 8 το πρωί τις εφημερίδες και μετά τηλεφωνεί σε όποιον μπορεί να χρειάζεται «βοήθεια» για να αποκτήσει τις σωστές επαφές όποιο κι αν είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει.
Στον κόσμο της ενεργειακής πολιτικής, οι λομπίστες μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Θα ήθελα πολύ να διαβάσω την πλήρη, αληθινή ιστορία για τη μεταρρυθμιστική πολιτική της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη Βρετανία ή για την ενεργειακή μετάβαση της Γερμανίας. Συνολικά, πρόκειται για πολιτικές αποφάσεις με τις οποίες μπορεί να συμφωνεί κανείς ή όχι. Στο ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής όμως, ο διάβολος (και τα χρήματα) βρίσκεται στη λεπτομέρεια. Σε λεπτομέρειες που σχηματίζονται και συχνά γράφονται από λομπίστες για εκείνους που θα ευνοηθούν. Οι λομπίστες μπορούν να πετύχουν τη λήψη μίας απόφασης ή να την παγώσουν. Η ανικανότητα του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα να προχωρήσει σε αποφασιστικές κινήσεις υπέρ ή κατά του αγωγού Keystone είναι δώρο για τη βιομηχανία του lobbying. Όσο το θέμα μένει ανοιχτό, οι επιταγές ρέουν και από τις δύο πλευρές.
Το lobbying μπορεί να απαγορευθεί όσο μπορεί κανείς να καταργήσει και την πορνεία. Είναι απολύτως νόμιμο για άτομα και επιχειρήσεις να προσπαθούν να βρουν τον καλύτερο δυνατό τρόπο να παρουσιάσουν τα επιχειρήματά τους. Πολλοί λομπίστες κάνουν αξιοπρεπή και τίμια δουλειά για τους πελάτες τους. Η δραστηριότητά τους όμως, χρειάζεται να ελεγχθεί και να ρυθμιστεί. Οι καλύτερες εταιρείες έχουν το δικό τους εσωτερικό κώδικα συμπεριφοράς. Αυτό όμως, δεν κατάφερε να σταματήσει τη διάδοση συμπεριφορών που οι περισσότεροι πολίτες και φορολογούμενοι θα θεωρούσαν παράνομες.
Πριν από λίγα χρόνια, ο Ντέιβιντ Κάμερον είχε δηλώσει πως το lobbying είναι ένα σκάνδαλο που περιμένει να συμβεί. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας προχώρησε ακόμη περισσότερο. «Όλοι ξέρουμε πώς λειτουργεί. Τα γεύματα, οι φιλοξενίες, οι κουβέντες που σου ψιθυρίζουν στο αφτί, οι πρώην υπουργοί και οι πρώην σύμβουλοι που προσλαμβάνονται, η βοήθεια προς τις μεγάλες επιχειρήσεις να βρουν το σωστό δρόμο για να πετύχουν το δικό τους… Δεν ξέρουμε ποιος συναντά ποιον. Δεν ξέρουμε εάν ανταλλάσσονται χάρες. Δεν ξέρουμε ποια ξένα συμφέρονται αποκτούν αθέμιτη επιρροή. Αυτό δεν είναι ένα μικρό θέμα με μικρές επιπτώσεις… Πιστεύω πως το μυστικό εταιρικό lobbying είναι η βασική αιτία που ο κόσμος έχει μπουχτίσει τόσο πολύ με την πολιτική. Ξυπνά το μεγαλύτερο φόβο των ανθρώπων και υποψίες για το πώς λειτουργεί το πολιτικό σύστημα, με το χρήμα που αγοράζει την εξουσία, την εξουσία που ψάχνει για χρήμα και ένα κλειστό club στην κορυφή της πυραμίδας για τη λήψη αποφάσεων που ενεργεί για το δικό του συμφέρον… Καθίσταται όλο και πιο σαφές ότι το lobbying σε αυτή τη χώρα βγαίνει εκτός ελέγχου. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι».
Καλά τα είχε πει ο κ. Κάμερον. Δεν τα πήγε όμως και τόσο καλά, γιατί ακόμη δεν έχει αλλάξει τίποτα. Ο κ. Κάμερον υποσχέθηκε πριν από πέντε χρόνια ότι σε περίπτωση εκλογής του θα το ξεκαθάριζε. Δυστυχώς, αυτό έχει αποδειχθεί πολύ δύσκολο.
Τι μπορεί όμως, να γίνει; Παραθέτω τρεις απλές προτάσεις:
Πρώτον, όλοι οι λομπίστες θα πρέπει να δημοσιεύουν σε τακτική, τριμηνιαία βάση τη λίστα του τι πληρώνουν και σε ποιον, ποιον απασχολούν και ποιον ψυχαγωγούν. Οι εταιρίες που αρνούνται να συμμορφωθούν με αυτό δεν θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε υπουργούς και αξιωματούχους.
Δεύτερον, όσοι αφήνουν το δημόσιο αξίωμά τους – είτε ως υπουργοί είτε ως αξιωματούχοι – θα πρέπει να απαγορεύεται για μία περίοδο τουλάχιστον 5 ετών να εργαστούν άμεσα ή έμμεσα για οιαδήποτε εταιρεία ή σε οποιονδήποτε κλάδο στον οποίο είχαν εργαστεί ενόσω ήταν στο δημόσιο. Όσοι έχουν παραδοσιακή άποψη περί της ηθικής ακεραιότητας του δημοσίου, ήδη το πράττουν αυτό.
Τρίτον, στο πλαίσιο της διαδικασίας προμηθειών του δημοσίου ή νομοθετικών αλλαγών, η αρμόδια κυβέρνηση θα πρέπει να δημοσιεύει πλήρη λίστα όλου του lobbying που δέχθηκε. Από τη στιγμή που μπορούμε να έχουμε εκτίμηση για τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο κάθε σημαντικής απόφασης, σίγουρα η καταγραφή των ενεργειών από τους λομπίστες θα πρέπει να είναι εύκολη υπόθεση.
Βεβαίως αυτά τα βήματα δεν καθαρίζουν τα πάντα, αλλά θα ήταν μία αρχή επειδή θα γινόταν η πρώτη απόπειρα για αλλαγή συμπεριφοράς. Τα τμήματα θα είχαν την υποχρέωση να παρακολουθούν όλες τις δραστηριότητες του lobbying και να αναφέρουν όλες τις επαφές. Υπουργοί, δημόσιοι υπάλληλοι και σύμβουλοι που θέλουν να κάνουν το καλύτερο δυνατό για το δημόσιο συμφέρον δεν θα έχουν πια τον πειρασμό. Οι επιχειρήσεις θα μπορούν και πάλι να προβάλλουν τα επιχειρήματά τους, αλλά θα πρέπει να το κάνουν ανοιχτά και όχι σε κάποιο ιδιωτικό γεύμα. Οι αποφάσεις στη δημόσια πολιτική θα βελτιωθούν και, το πιο σημαντικό, ο κόσμος μπορεί να αρχίσει να εμπιστεύεται και πάλι την πολιτική διαδικασία.
euro2day.g
