Με μια συγκλονιστική ανάρτηση, επέλεξε ο Έλληνας πρόξενος στην Μαριούπολη της Ουκρανίας, Μ. Ανδρουλάκης, να περιγράψει τα όσα είδε και έζησε προτού εγκαταλείψει την πόλη μετά από σχεδόν τρεις εβδομάδες πολέμου. Γράφει καταλήγοντας την περιγραφή του: « Πλέον είναι βέβαιο, Mariupol is no more. Ελπίζω έστω να έχει διασωθεί το αυθεντικό διάταγμα της Αικατερίνης, στα ρωσικά και τα ελληνικά, που βρισκόταν στο μουσείο της πόλης, και με το οποίο οριζόταν η μετεγκατάσταση των Ελλήνων της Κριμαίας στην περιοχή. Έστω για να μας θυμίζει ότι κάποτε εκεί ήταν μία πόλη», τονίζει ο κ. Ανδρουλάκης. Με αυτό το διάταγμα οι Ελληνες που εγκαταστάθηκαν εκεί το 1777, ίδρυσαν την πόλη στην οποία θα δώσουν το όνομα της Παναγίας: Μαριούπολη. Εναν χρόνο αργότερα οι Ελληνες της πόλης και των γειτονικών είκοσι χωριών ξεπέρασαν τις 15.000. Αρκετοί από αυτούς είχαν έρθει από τις περιοχές της Σινώπης και της Τραπεζούντας. Το 1794 ιδρύθηκε η «πριγκίπισσα Οντέσσα», η Οδησσός. Τουλάχιστον 15.000 Ελληνες εγκαταστάθηκαν μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία. Σύντομα η πόλη εξελίχθηκε στο σπουδαιότερο εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο του Ελληνισμού της περιοχής. Οι Θεόδωρος Ροδοκανάκης, Στέφανος Ράλλης, Αλέξανδος Ζαρίφης, Γρηγόριος Μαρασλής, Νικόλαος Μαυροκορδάτος, Δημήτριος Βικέλας και Γιάννης Ψυχάρης υπήρξαν ορισμένοι μόνο από τους Ελληνες που δραστηριοποιήθηκαν στην Οδησσό. Η κορυφαία, ωστόσο, στιγμή του Ελληνισμού της πόλης αποτέλεσε η σύσταση το 1814 της Φιλικής Εταιρείας, η οποία προετοίμασε ιδεολογικά την Επανάσταση του 1821. Eξ′ αυτού του λόγου και υπάρχει και Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας σήμερα εκεί. Πρόκειται για το σπίτι του Έλληνα επιχειρηματία και εθνικού ευεργέτη Γρηγορίου Μαρασλή, δημάρχου της πόλης της Οδησσού για δεκαέξι χρόνια, από το 1878 ως το 1895. Ένα από τα σημαντικότερα μουσεία για την Ελλάδα, καθώς η Φιλική Εταιρεία έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Πέρα από επιστημονική βιβλιοθήκη, στα εκθέματα του Μουσείου περιλαμβάνονται πρωτότυπα έργα σχετικά με τη δράση των Φιλικών, χάρτες, γκραβούρες και φωτογραφίες, έγγραφα στον κρυπτογραφικό κώδικα των Φιλικών, χειρόγραφα, επιστολές και χειρόγραφες προκηρύξεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη, αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, προσωπογραφίες, σφραγίδες των ιδρυτών της οργάνωσης κ.α.
Όλα αυτά, σύμφωνα με πληροφορίες του Υπουργείου εξωτερικών έχουν απομακρυνθεί σε ασφαλές σημείο πλέον, μετά την έναρξη αυτού του παράλογου πολέμου.
