Το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη δεν ήταν απλώς μια «ανθρώπινη τραγωδία», όπως συχνά επαναλαμβάνεται στα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Ήταν η αποτύπωση με τον πιο ωμό και επώδυνο τρόπο της θεσμικής ανεπάρκειας, της τεχνικής αμέλειας και –ίσως το πιο ανησυχητικό– της ανοχής απέναντι στη χρόνια υποβάθμιση των υποδομών, των μηχανισμών ασφαλείας και της πολιτικής-επιστημονικής εποπτείας τους στη χώρα μας. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ), ο θεσμοθετημένος τεχνικός σύμβουλος της Πολιτείας και του λαού, θα μπορούσε –και οφείλει– να παίξει έναν καίριο ρόλο.
Από την ηχηρή αφωνία στις υλοποιήσιμες προτάσεις -λύσεις
Το ΤΕΕ αποτελεί τον θεσμικό φορέα που συγκεντρώνει την επιστημονική τεχνογνωσία την εμπειρία και τις ικανότητες του τεχνικού κόσμου της χώρας. Επομένως, δεν μπορεί να στέκεται απλώς ως θεατής μπροστά σε ένα γεγονός με τόσο έντονη τεχνική και κοινωνικοπολιτική διάσταση. Η απουσία του από τις πρώτες κιόλας μέρες της δημόσιας συζήτησης για τα αίτια του δυστυχήματος αλλά και τους τρόπους αναίρεσής τους ήταν ηχηρή. Αντιθέτως, θα έπρεπε να είχε αναλάβει πρωτοβουλία για την άμεση σύσταση ανεξάρτητης τεχνικής επιτροπής από εξειδικευμένους μηχανικούς, που θα συνέτασσαν μια ανεξάρτητη και επιστημονικά αναμφισβήτητη-τεκμηριωμένη τεχνική έκθεση-πραγματογνωμοσύνη για την κατάσταση των σιδηροδρομικών υποδομών, των συστημάτων σηματοδότησης της οργάνωσης του έργου και των τρόπων αντιμετώπισης και επίλυσης των παρουσιαζόμενων προβλημάτων.
Τεχνική Ευθύνη και Δημόσια Λογοδοσία
Το ΤΕΕ έχει τη δυνατότητα –και τη νομιμοποίηση– ως θεσμοθετημένος Τεχνικός σύμβουλος της Πολιτείας, να μιλήσει τεκμηριωμένα για ευθύνες: αν και από ποιούς υπήρξαν αδράνειες, ελλείψεις στις μελέτες, αποκλίσεις από τις τεχνικές προδιαγραφές ασφαλείας, ή κακοτεχνίες που επισημάνθηκαν εγκαίρως αλλά αγνοήθηκαν. Επιπλέον, μπορεί να θέσει το θέμα της εκπαίδευσης και πιστοποίησης των τεχνικών, μηχανικών και εργαζομένων που απασχολούνται σε κρίσιμες υποδομές. Πόσο συστηματικά εκπαιδεύονται-επιμορφώνονται; Υπάρχουν αξιόπιστοι μηχανισμοί πιστοποίησης, ελέγχου όσο και ενσωμάτωσης των διδαγμάτωνστους κανονισμούς ασφαλείας-λειτουργίας;
Ποιος ελέγχει τον ελεγκτή;
Η Τεχνική Επιστήμη στην Υπηρεσία της Κοινωνίας των πολιτών
Το δυστύχημα των Τεμπών ανέδειξε και κάτι βαθύτερο: τη ρήξη ανάμεσα στην τεχνική επιστήμη και την κοινωνία. Οι πολίτες αντιμετωπίζουν πλέον με καχυποψία τους θεσμούς, ακόμα κι εκείνους που έχουν επιστημονική βάση. Αν το ΤΕΕ θέλει να επανακτήσει την εμπιστοσύνη του συνόλου της κοινωνίας, πρέπει να αποδείξει ότι δεν λειτουργεί συντεχνιακά, αλλά με αίσθημα ευθύνης απέναντι στο ευρύτερο δημόσιο συμφέρον. Πρέπει να ακουστεί η φωνή των μηχανικών που υπηρετούν την ασφάλεια, τη διαφάνεια και την επιστημονικά τεκμηριωμένη ορθολογικότητα.
Μια Πρόταση για το Μέλλον
Πέρα από το τι μπορούσε να κάνει, τίθεται το ερώτημα τι μπορεί να κάνει από εδώ και πέρα. Το ΤΕΕ μπορεί να προτείνει τη σύσταση-θεσμοθέτηση ενός Εθνικού Μηχανισμού Ασφάλειας-Προδιαγραφών Υποδομών, στον οποίο θα συμμετέχουν ανεξάρτητοι πραγματογνώμονες από τον τεχνικό κόσμο. Μπορεί να επιμείνει στη δημιουργία βάσεων δεδομένων για την κατάσταση των κρίσιμων έργων υποδομής, με ανοικτή πρόσβαση στους πολίτες.. Μπορεί –και πρέπει– να εκπαιδεύσει τα μέλη του στην ηθική της ευθύνης, δίνοντας έμφαση όχι μόνο στο πώς γίνεται ένα έργο, αλλά γιατί γίνεται και ποιος επωφελείται.
Το ΤΕΕ δεν μπορεί να είναι ένας ουδέτερος παρατηρητής-σχολιαστής. Είναι ένας θεσμός με κύρος, με λόγο και –κυρίως– με ευθύνη και γνώση. Και η ευθύνη αυτή, στην περίπτωση των Τεμπών, δεν μπορεί να είναι απλώς τεχνική-επιστημονική ή απλώς ακαδημαϊκή.
Είναι άρρηκτα πολιτική και κοινωνική παρεχοντας οδηγίες και -κυρίως- αποδεκτές λύσεις.
Δημήτρης Π. Παρασός
Αρχιτέκτων Α.Π.Θ
