Ιδιότυπη εκλογική αναμέτρηση δευτέρας τάξεως θεωρούνταν οι ευρωεκλογές στην Ελλάδα από την πρώτη διεξαγωγή τους, τον Οκτώβριο του 1981.
Λειτουργούσαν και λειτουργούν ως ένα είδος δημοψηφίσματος ή προμηνύματος για τις προσεχείς εθνικές εκλογές.
Σε όλο αυτό το διάστημα των 33 ετών, μόνο φέτος απέκτησαν κομβική σημασία για τις πολιτικές εξελίξεις.
Στην Ελλάδα το
εκλογικό σώμα έχει κληθεί επτά φορές (1981, 1984, 1989, 1994, 1999, 2004, 2009) για να αναδείξει αντιπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σε δύο περιπτώσεις (1981 και 1989) συνέπεσαν με τις εθνικές εκλογές. Την ερχόμενη Κυριακή θα είναι η πρώτη φορά που θα συμπέσουν με τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
Στο εξής αυτό θα συμβαίνει αδιαλείπτως, καθώς η ταυτόχρονη διεξαγωγή έχει καθοριστεί νομοθετικά. Οι Ελληνες εκλογείς ως προς τη συμπεριφορά τους δεν διαφέρουν ουσιωδώς από τους άλλους Ευρωπαίους.
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, αρχηγός της ΝΔ, στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του κόμματός του στο Σύνταγμα το 1984. Η ήττα θα τον οδηγήσει σε παραίτηση.
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, αρχηγός της ΝΔ, στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του κόμματός του στο Σύνταγμα το 1984. Η ήττα θα τον οδηγήσει σε παραίτηση.
Ψηφίζουν κυρίως με κριτήρια εθνικά – κομματικά, που μόνο λίγο συναρτώνται με την πορεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή της Ευρωβουλής, αυτού του μοναδικού στην Ιστορία πολυεθνικού αντιπροσωπευτικού θεσμού.
Η πρώτη Ευρωβουλή
Το πρώτο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέχτηκε τον Ιούνιο του 1979, έναν χρόνο πριν από την υπογραφή της συμφωνίας για την ένταξη της Ελλάδας.
Στις διαδικασίες συμμετείχαν οι ψηφοφόροι των εννέα κρατών-μελών της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ).
Η Σιμόν Βέιλ, πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η θητεία της (1978-1982) συνέπεσε με την αποστολή των πρώτων Ελλήνων ευρωβουλευτών
Η Σιμόν Βέιλ, πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η θητεία της (1978-1982) συνέπεσε με την αποστολή των πρώτων Ελλήνων ευρωβουλευτών
Από την ημερομηνία που τέθηκε σε εφαρμογή η σύμβαση της προσχώρησης (1 Ιανουαρίου 1981) η Ελλάδα έστειλε 24 αντιπροσώπους της που ορίστηκαν από τη Βουλή, ανάλογα με την κοινοβουλευτική δύναμη των κομμάτων.
Ο συσχετισμός των δυνάμεων μεταξύ των κομμάτων διαμορφώθηκε ως εξής: ΝΔ 14, ΠΑΣΟΚ 7, ΕΔΗΚ 1, ΚΚΕ 1 και ΚΟΔΗΣΟ 1.
ΑΝΑΛΟΓΙΚΟ ΤΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΚΑΘΙΕΡΩΝΕΤΑΙ Η ΛΙΣΤΑ
Πρεμιέρα το 1981 σε έντονα πολιτικό κλίμα
Ο Κώστας Σημίτης στην κεντρική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές του 1999 στο Πεδίον του Αρεως
Ο Κώστας Σημίτης στην κεντρική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στις ευρωεκλογές του 1999 στο Πεδίον του Αρεως
Η ταυτόχρονη διεξαγωγή εθνικών και ευρωπαϊκών εκλογών στις 18 Οκτωβρίου 1981 χαρακτηρίστηκε από το εκρηκτικό κλίμα που πυροδοτούσε η σφοδρή σύγκρουση των δύο μεγάλων κομμάτων, της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η διαφαινόμενη πρώτη εναλλαγή κομμάτων στη διακυβέρνηση μετά τη μεταπολίτευση δεν επέτρεψε να εκδηλωθεί ξεχωριστή προεκλογική εκστρατεία με άξονα τα ζητήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ευθύς εξαρχής οι ευρωεκλογές απέκτησαν ορισμένα ξεχωριστά τυπικά χαρακτηριστικά. Υιοθετήθηκε το αναλογικό εκλογικό σύστημα. Θεωρήθηκε η χώρα ολόκληρη ως ενιαία εκλογική περιφέρεια. Καθιερώθηκε η εκλογή των αντιπροσώπων να γίνεται με βάση τη σειρά αναγραφής των υποψηφίων στο ψηφοδέλτιο και όχι με σταυρό προτίμησης.
Η σταυροδοσία στο ευρωψηφοδέλτιο ισχύει για πρώτη φορά φέτος.
Στην ευρωπαϊκή κάλπη του 1981 παρατηρήθηκε μειωμένη επιρροή των δύο μονομάχων της εξουσίας. Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ έλαβαν το 40,12% και το 31,34% αντίστοιχα, ενώ στην κάλπη των εθνικών εκλογών συγκέντρωσαν 48,06% και 35,86%. Σημαντικά τμήματα του εκλογικού σώματος ψήφισαν πιο χαλαρά, πράγμα που επαναλήφθηκε σε όλες τις επόμενες ευρωεκλογές. Το ίδιο περιορισμένο είναι και το ενδιαφέρον κομμάτων και ψηφοφόρων για τον απολογισμό του έργου και για την προοπτική του Ευρωκοινοβουλίου.
Οι επόμενες ευρωεκλογές, στις 17 Ιουνίου 1984, επικαθορίστηκαν από τη δυναμική της εσωτερικής πολιτικής συγκυρίας και εξελίχθηκαν σε αναμέτρηση εφ’ όλης της ύλης. Η ΝΔ υπό τον Ευάγγελο Αβέρωφ επιδίωκε τη ρεβάνς της ήττας του 1981, καθώς το ΠΑΣΟΚ συμπλήρωνε 27 μήνες στην κυβερνητική εξουσία.
Το αποτέλεσμα δεν άλλαξε την κομματική διάταξη. Το ΠΑΣΟΚ παρέμεινε πρώτο (41,58%), η ΝΔ δεύτερη (38,05%) και ακολούθησαν ΚΚΕ (11,64%), ΚΚΕ εσ. (3,42%), ΕΠΕΝ (2,29%). Η νίκη του ΠΑΣΟΚ δρομολόγησε εξελίξεις στην αξιωματική αντιπολίτευση. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ παραιτήθηκε από την αρχηγία στις 31 Ιουλίου.
ΜΕΙΩΣΗ ΚΑΤΑ ΜΙΑ ΤΩΝ ΕΔΡΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΒΟΥΛΗ ΤΟ 2004
Η αποχή πρωταγωνιστεί από το 1994 και μετά
Οι αναμετρήσεις του 1989 αποτελούν σταθμό για την περίοδο της μεταπολίτευσης. Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ δίνει τη θέση της στις κυβερνήσεις ευρείας συνεργασίας Τζαννετάκη και Ζολώτα, για να ακολουθήσει η τρίχρονη νεοδημοκρατική διακυβέρνηση υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Οι ευρωεκλογές της 18ης Ιουνίου 1989 έγιναν ταυτόχρονα με τις βουλευτικές. Η πόλωση απάλειψε από την προεκλογική ατζέντα την ευρωπαϊκή θεματολογία και έδωσε αποτέλεσμα ανάλογο με τη διάταξη των δυνάμεων στο εθνικό Κοινοβούλιο.
Το ΠΑΣΟΚ επανήλθε στην εξουσία τον Οκτώβριο του 1993 και οκτώ μήνες αργότερα, στις 12 Ιουνίου 1994, στήθηκαν οι κάλπες για την εκλογή των ευρωβουλευτών. Ελαβαν: ΠΑΣΟΚ 37,60% – ΝΔ 32,63% – Πολιτική Ανοιξη 8,67% – ΚΚΕ 6,29% – Συνασπισμός 6,26%. Επρόκειτο για αποστασιοποίηση από τα καθιερωμένα σχήματα. Τα δύο μεγάλα κόμματα περιορίστηκαν στο 70,23%, ενώ στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου είχαν πάρει 86,20%. Τα λευκά και τα άκυρα ψηφοδέλτια διπλασιάστηκαν. Ενισχύθηκαν τα μικρά κόμματα. Διασκορπίστηκαν ψήφοι σε σχηματισμούς που δεν είχαν ελπίδα να αντιπροσωπευθούν στο Στρασβούργο (Ενωση Κεντρώων 1,20%, Κόμμα Κυνηγών 0,63%). Και τούτο παρά το γεγονός ότι καθιερώθηκε το 3% ως ελάχιστο όριο για την εκπροσώπηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 1999 διεξήχθησαν κατά το τρίτο έτος της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και ενώ ο Κώστας Σημίτης είχε διαδεχτεί τον Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία και την ηγεσία του κόμματος.
Οι κάλπες αποτύπωσαν τον νέο συσχετισμό δυνάμεων. Προαναγγέλθηκε η σχεδόν ισοδυναμία των δύο μεγάλων κομμάτων, με τη ΝΔ να κάνει το ντεμαράζ που θα της επιτρέψει να οδηγήσει ξανά την κούρσα. Αυτό έγινε με τις εκλογές του 2000.
Το κύριο χαρακτηριστικό των ευρωεκλογών του 1999 ήταν η μεγάλη αποχή. Στη Μ. Βρετανία έφτασε το 76% και στην Ελλάδα το 29,7%.
Ενταξη νέων χωρών
Στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου του 2004 οι έδρες της Ελλάδας μειώθηκαν σε 23 από 24, επειδή στις τάξεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης εντάχθηκαν η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Η ΝΔ του Κώστα Καραμανλή κέρδισε με 43,01%. Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου έμεινε στο 34,03%. Ακολούθησαν ΚΚΕ (9,48%), Συνασπισμός (4,16%), ΛΑΟΣ (4,12%).
Ο επανακάμψας στη ΝΔ Αντώνης Σαμαράς ήταν ο δεύτερος στη λίστα του κόμματος. Παραιτήθηκε από ευρωβουλευτής τον Σεπτέμβριο του 2007, οπότε έθεσε υποψηφιότητα για το εθνικό Κοινοβούλιο. Εξελέγη βουλευτής Μεσσηνίας. Μέλος της κυβέρνησης έγινε στις 7 Νοεμβρίου 2007 και στις 29 Νοεμβρίου 2009 ανέλαβε την αρχηγία του κόμματος.
Προηγήθηκαν οι ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου και οι βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009 με σχεδόν ταυτόσημα αποτελέσματα, το ΠΑΣΟΚ να προηγείται, τη ΝΔ να είναι δεύτερη και να ακολουθούν ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, ΛΑΟΣ και Οικολόγοι Πράσινοι. Η εκπροσώπηση μειώθηκε στους 22 ευρωβουλευτές.
Στις ευρωεκλογές του 2009 καταγράφηκε το μεγαλύτερο ποσοστό αποχής σε εκλογική διαδικασία από τη μεταπολίτευση. Εφτασε το 47,4%.
Δ. ΕΥΡΥΓΕΝΗΣ
Η προφητική έκθεση για τον φασισμό
Από τα ντοκουμέντα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που έχουν επεξεργαστεί Ελληνες αντιπρόσωποι ξεχωρίζει η Εκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ανοδο του Φασισμού και του Ρατσισμού στην Ευρώπη. Συντάχθηκε από τον ευρωβουλευτή της ΝΔ Δημοσθένη Ευρυγένη, λίγο πριν από τον αδόκητο θάνατό του το 1986.
Ο Δ. Ευρυγένης ήταν καθηγητής της Νομικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Επρόκειτο για ένα πολύ καλά τεκμηριωμένο και δομημένο κείμενο, που ήταν εν πολλοίς προφητικό για την ανάπτυξη των ακροδεξιών και ακραίων εθνικιστικών τάσεων στην Ευρώπη.
Θεωρήθηκε ως μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην ευρωπαϊκή πολιτική ζωή και στη διεθνή επιστημονική συζήτηση. Ο αιφνίδιος θάνατος δεν επέτρεψε στον Δ. Ευρυγένη να αναπτύξει πλούσια ευρωκοινοβουλευτική δράση. Η θητεία του ήταν σύντομη. Είχε εκλεγεί το 1984.
Επίθεση
Το συνηθισμένο υποτονικό κλίμα που επικρατεί στις ευρωεκλογές διαταράχτηκε έντονα στις 3 Ιουνίου 1994 από ένα μεμονωμένο και ακραίο συμβάν. Μετά το τέλος της συγκέντρωσης που το ΚΚΕ πραγματοποίησε στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης, δέχτηκαν δολοφονική επίθεση από αντιφρονούντες οι υποψήφιοι του κόμματος Βασίλης Εφραιμίδης, Γιάννης Θεωνάς και Μιχάλης Σπυριδάκης. Ο τραυματισμός τους ήταν ευτυχώς ελαφρύς και οι δράστες συνελήφθησαν, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν. Το γεγονός καταδικάστηκε από τον πολιτικό κόσμο.
25 χρονια ευρωβουλευτής
Την πλέον μακρόχρονη θητεία έχει να επιδείξει ο Αλέκος Αλαβάνος. Διετέλεσε ευρωβουλευτής αρχικά του ΚΚΕ και στη συνέχεια του Συνασπισμού για διάστημα 25 ετών. Εκλέχτηκε σε πέντε διαδοχικές αναμετρήσεις.
