Σ’ αυτό το ταξίδι έκανα μόνο ένα πέρασμα από την Οδό των Ιπποτών και το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Έμεινα λίγο παραπάνω σε αυτό το εντυπωσιακό κτίσμα γοτθικού ρυθμού με τα έντονα αναγεννησιακά στοιχεία, που άλλοτε υπήρξε νοσοκομείο των Ιπποτών και σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου. Εκεί όπου πριν από πέντε αιώνες βρισκόταν το μαγειρείο του νοσοκομείου, σήμερα αντικρίζει κανείς δύο αρχαϊκούς κούρους από την Κάμειρο. Στάθηκα στην αίθουσα με τους αμφορείς των Φικελλούρων και τις κύλικες της Βρουλιάς και από εκεί έπιασα το νήμα της οινικής ιστορίας της Ρόδου: μου γεννήθηκε η επιθυμία να δω τους αμπελώνες και να γνωρίσω τα οινοποιεία του νησιού.
Πριν φύγω, όμως, από τη χώρα, έψαξα στα νότια της οχύρωσης της πόλης κι εντόπισα τον μικρό, κατανυκτικό ναό που, χτισμένος στα απομεινάρια ύστερων ρωμαϊκών κτιρίων, μοιάζει με κατακόμβη και είναι αφιερωμένος στον πολιούχο του νησιού, τον Άγιο Φανούριο. Ένας Άγιος, μια βαθιά υπαρξιακή ευχή, το κερί που ανάβει η μητέρα μου κάθε φορά που φτιάχνει τη φανουρόπιτα, η γεύση από τις σταφίδες, τα καρύδια και η μυρωδιά της κανέλας με κατέκλυσαν καθώς έμπαινα στον ναό. Εκεί, μέσα στα μεσαιωνικά στενά, κοντά στην πύλη του Αγίου Αθανασίου, την Καινούργια Πόρτα, βρήκα ακόμη μία αφορμή να αφεθώ στη μαγεία της Παλιάς Πόλης της Ρόδου.
Στην καρδιά του ροδιακού αμπελώνα
Ξεκινήσαμε με κατεύθυνση το όρος Αττάβυρο, στα δυτικά του νησιού, μια περιοχή όπου μπορεί κανείς να δει αμπέλια που ξεπερνούν τις επτά δεκαετίες ζωής. Η Ρόδος είχε την εξαιρετική τύχη να μην πληγεί από τη φυλλοξήρα και για αυτό τα αμπέλια της παραμένουν μέχρι και σήμερα αυτόριζα. Στο πίσω μέρος του μυαλού μου τριγύριζε η πληροφορία για τους περίφημους ροδιακούς αμφορείς, με σφραγίδες και στις δύο λαβές τους, που έχουν εντοπιστεί σε εκατοντάδες αρχαιολογικούς χώρους σε και ναυάγια, από την Καρχηδόνα έως την Παλαιστίνη και την Ινδία και από τον Εύξεινο Πόντο έως τις παραδουνάβιες πόλεις.
Δίπλα στον Έμπωνα, τέσσερα επισκέψιμα οινοποιεία, μέσα στους αμπελώνες, διηγούνται όλη τη σύγχρονη ιστορία του ροδιακού κρασιού. Καθένα τους έχει τη χάρη του, την ομορφιά του και αξίζει μια επίσκεψη και μετά γευσιγνωσίας. Από την Οινοθήκη Emery (2246041208), που κλείνει ήδη 45 χρόνια οινικής ζωής, της άξιας και ακούραστης Μαρίας Τριανταφύλλου, στο οινοποιείο Αλεξανδρή (2246041349), με τις μικρές παραγωγές και το εξαιρετικό ροζέ Apiro. Και από το εξίσου μικρό, αλλά με ενδιαφέρουσες οινικές προτάσεις, Οινοποιείο Κουνάκη (2246041440) στο παραδοσιακό ρουστίκ Οινοποιείο Μερκούρη (2246041280), όπου κλείσαμε τη γευσιγνωσία με το λιαστό του κρασί από Αθήρι και Μανδηλαριά, ποικιλία που στο νησί αποκαλούν «Αμοργιανό».
Εκτός των κρασιών, πάντως, ο επισκέπτης αξίζει να γευτεί τη ροδίτικη σούμα και το παραδοσιακό ροδίτικο λικέρ κοριαντολίνο, με αλκοολική βάση το ούζο και με κόκκους κόλιανδρου, που στο μπουκάλι του περιέχει πάντα κι ένα ζαχαρωμένο κλαράκι κόλιανδρο για να το αρωματίζει.
Στα χωριά της ενδοχώρας
Στα Απόλλωνα επιβάλλεται μια στάση για φαγητό στο Μαγειροτεχνείο Παράγκα (2246091247, 6946287309). Στο κτίριο που στέγαζε άλλοτε τη λέσχη των Ιταλών αξιωματικών, οι οικογένειες Ευθυμίου και Σεντονά προσφέρουν με χαμόγελο παραδοσιακά, ροδίτικα φαγητά που βγάζουν από τους τρεις εντυπωσιακούς τους ξυλόφουρνους. Εδώ δοκιμάσαμε πιταρούδια, καράβολους στιφάδο και μία καταπληκτική κατσίκα με ρεβίθια στη γάστρα.
Φεύγοντας περάσαμε και από τις προκομμένες κυρές του χωριού, που φτιάχνουν του κόσμου τα καλούδια. Από τον Συνεταιρισμό Απολλωνιάτισσες (2246091284) θα πάρετε μελεκούνια, τα τοπικά παστέλια με έντονη γεύση μπαχαρικών, τα οποία προσφέρονται πάντα ως κέρασμα στους γάμους, τις πιο πολλές φορές σερβιρισμένα πάνω σ’ ένα λεμονόφυλλο, αλλά και μοσχομυριστά αμυγδαλωτά, τα μοσχοπούγκια όπως τα λένε στο νησί, καθώς και ξεροτήγανα, τραχανά και πλιγούρι, γλυκά κουταλιού, μαρμελάδες και λικέρ από φρούτα με βάση τη σούμα κ.ά. Κορυφαίας νοστιμιάς και το ζυμωτό τους καρβέλι ψωμί.
Η απογευματινή στάση στην Ιερά Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ Θαρρίου νοτιοδυτικά του χωριού Λάερμα, σ’ έναν κατάφυτο λόφο, αποτελεί μία από τις δεκάδες εκπλήξεις που επιφυλάσσει το νησί στον επισκέπτη. Η ίδρυση του μοναστηριού σ’ αυτόν τον πανέμορφο τόπο συνδέεται, σύμφωνα με την παράδοση, με μια βυζαντινή πριγκίπισσα η οποία θεραπεύτηκε χάρη στο αγίασμα που προερχόταν από πηγή στα νοτιοδυτικά. Ο ναός κοσμείται με αγιογραφίες που χρονολογούνται από τον 12ο έως τον 18ο αιώνα –ένα από τα σπανιότερα δείγματα τοιχογραφικού παλίμψηστου, με αλλεπάλληλα στρώματα αγιογραφήσεων–, που γεμίζουν τα μάτια σου ομορφιά.
Η περιήγηση στην ενδοχώρα συνεχίστηκε με μια στάση στο Ασκληπιείο. Ξεκινήσαμε από τα ψηλά και ανεβήκαμε μέχρι το κάστρο, το οποίο χτίστηκε από Ιωαννίτες Ιππότες τον 15ο αιώνα, με σκοπό τον έλεγχο του θαλάσσιου περάσματος αλλά για προστασία από τις πειρατικές επιδρομές. Στην Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο κέντρο του χωριού, υπάρχει η μοναδική σε όλα τα Δωδεκάνησα αγιογράφηση με στιγμιότυπα από το βιβλίο της Αποκάλυψης, έργο του Χιώτη μοναχού-αγιογράφου Μιχαήλ, η οποία χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Ακριβώς δίπλα υπάρχουν δύο χώροι, τους οποίους πραγματικά αξίζει να επισκεφθεί κανείς, παρότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο κατόπιν συνεννόησης: η κέλλα (κελάρι), η παλιά αποθήκη της εκκλησίας, όπου φυλάσσονταν τα μεγάλα πήλινα πιθάρια με το λάδι, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα, και το παλιό ελαιοτριβείο του χωριού, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της περιοχής και αφηγούνται την ιστορία της τοπικής οικονομίας και γαστρονομίας.
Σ’ ένα χωριουδάκι στη νότια πλευρά της Ρόδου, στην Προφύλια, σε μια πλαγιά του όρους Γέρακας, στη μέση του πουθενά, ένα καταπληκτικό ζευγάρι, η Κωνσταντίνα και ο Σάββας, έστησε ένα «λημέρι» νοστιμιάς. Το Λημέρι του Ληστή (2244061578) είναι μία παραδοσιακή ταβέρνα, που σερβίρει πολλά μαγειρευτά φαγητά της τοπικής κουζίνας. Εδώ απολαύσαμε την περίφημη ροδίτικη λακάνη, φαγητό που πήρε το όνομά του από το σκεύος μέσα στο οποίο ετοιμάζεται, μία κεραμική τσανάκα μέσα στην οποία σιγοψήνεται κατσικάκι με πλιγούρι, ρεβίθια και κύμινο, ένα μπαχαρικό με έντονη παρουσία στην κουζίνα του νησιού, όπου ονομάζεται «μακρά μυρωδιά». Έφτασε στο τραπέζι μας μοσχομυριστό και μελωμένο, με τις γεύσεις του να μπερδεύονται γλυκά.
Λίνδος και Πρασονήσι
Η ανατολή μάς βρήκε στο πόδι, να ανηφορίζουμε προς την ακρόπολη της Λίνδου από τα μεσαιωνικά σκαλιά. Γύρω μας αρχαϊκές στοές, ο Ναός της Λινδίας Αθηνάς, επιβλητικές βασιλικές, βυζαντινές οχυρώσεις, μια περιήγηση σε όλο το παρελθόν του νησιού, που, όσες φορές και να το επισκεφθείς, πάντα θα υπάρχει κάτι καινούργιο για να ανακαλύψεις.
Για να ολοκληρωθεί η εμπειρία μιας επίσκεψης στη Λίνδο, έπρεπε να γίνει, φυσικά, και το σχετικό «προσκύνημα» στον διασημότερο ίσως ναό γεύσης του νησιού, στο εστιατόριο Μαυρίκος (2244031232), που βρίσκεται ακριβώς στην είσοδο της πόλης. Στη βοτσαλωτή του αυλή, που περιτριγυρίζεται από ένα κατάλευκο κτίσμα με χαρακτηριστικά, αραβικής επιρροής σταυροθόλια, από την εποχή του παππού Μαυρίκου μέχρι τους αδερφούς Δημήτρη και Μιχάλη Μαυρίκο, η διάσημη αυτή ταβέρνα έχει «ταΐσει» από τον Ωνάση μέχρι τον Νιάρχο και από τον Anthony Quinn μέχρι την Barbra Streisand, έχει υμνηθεί από εφημερίδες και περιοδικά παγκόσμιας κυκλοφορίας και έχει διακριθεί για τη συμβολή της στη διάσωση της τοπικής γαστρονομικής παράδοσης. Στη δροσιά της ανοιξιάτικης βραδιάς γευτήκαμε πιάτα που ισορροπούσαν με δεξιοτεχνία ανάμεσα στην παράδοση και τη νεωτερικότητα. Θελήσαμε να δοκιμάσουμε όσα φαγητά ήταν μαγειρεμένα με κρασί, κι έτσι απολαύσαμε τη σουπιά με το μελάνι της με γλυκό κρασί, το τηγανητό κρασάτο γαριδάκι Λίνδου και το κρασάτο κοκοράκι με στριφτούδια. Κλείσαμε με ένα επιδόρπιο ροδίτικο αφρώδες.
Το απόγευμα βρεθήκαμε στο Πρασονήσι. Αυτό, το νοτιότερο τμήμα του νησιού, μία από τις ομορφότερες παραλίες του αρχιπελάγους, είναι στην πραγματικότητα ένα «νησάκι» το οποίο το καλοκαίρι ενώνεται με τη Ρόδο, καθώς τα νερά της θάλασσας τραβιούνται αποκαλύπτοντας μια στενή λωρίδα άμμου. Έχοντας διάθεση για περπάτημα φτάσαμε μέχρι τα νότια του νησιού, στον φάρο, την ώρα που έδυε ο ήλιος, και κάναμε ένα πικνίκ με ντόπια προϊόντα. Τα δύο ταπεράκια της κυρίας Τσαμπίκας, Ροδίτισσας φίλης και συνταξιδιώτισσας σε αυτή μας τη γαστρονομική περιπλάνηση, έκρυβαν μια κρεμμυδένια, μια λεπτή, τηγανητή πίτα, και ντολμάδες με φακές, τυλιγμένους σε φύλλα κυκλάμινου. Ανοίξαμε κι ένα μπουκάλι ροδίτικο κρασί και δώσαμε –πρώτα στον εαυτό μας– την υπόσχεση πως μια μέρα θα ξαναγυρίσουμε σε αυτόν τον μαγικό τόπο.
Παράδοση και εξέλιξη
Μία «θάλασσα» με γαστρονομικούς θησαυρούς είναι ολόκληρο το νησί. Από το κολοκούδι, την ψητή στον φούρνο κολοκύθα, μέχρι την όρνιθα με «λουκούμι», ένα είδος τοπικού ζυμαρικού, και από το ρετσέλι, ένα γλυκό κουταλιού με μούστο, ξερά σύκα, κυδώνι και καρπουζόφλουδες, έως τα ζαχαρένια κουλούρια, η Ρόδος στρώνει το τραπέζι στον ταξιδιώτη. Κι αν τυχόν βαρυστομαχιάσετε, δοκιμάστε το «Sette Herbe», το χωνευτικό λικέρ με τα επτά βότανα (από τα οποία γνωστά είναι μόνο το θυμάρι, το φασκόμηλο, η ρίγανη κι η αψιθιά), που έφτιαχναν άλλοτε οι φραγκισκανοί μοναχοί της Μονής της Κυράς, στη Φιλέρημο.
Από ένα άλλο τοπικό ρόφημα δεκαεννιά βοτάνων, το «χαιρεπαίδι», που παραδοσιακά προσφέρεται στο νησί όταν γεννιέται ένα παιδί, αντλούν έμπνευση ο σεφ Σταμάτης Μισομικές και ο executive σεφ Γιώργος Τρουμούχης, στο εστιατόριο Noble, στον τελευταίο όροφο του ξενοδοχείου Elysium Resort & Spa στο Φαληράκι (2241045700). Η κρύα απόσταξη των βοτάνων χρησιμοποιείται στην πλέον χαρακτηριστική σαλάτα τους, η οποία συνοδεύεται από το ζεστό αφέψημα – εν είδει pairing. Οι δυο σεφ, με βαθιά γνώση της τοπικής ροδίτικης κουζίνας, επιχειρούν μία εκ βάθρων ανανέωσή της. Τα «μαραθώνια» μενού τους, που αποτελούν μια περιήγηση σε όλη τη γαστρονομική παράδοση του νησιού, χαρακτηρίζονται από τεχνική αρτιότητα και νοστιμιά, αλλά χαράσσουν κι έναν καινούριο δρόμο στην υψηλή γαστρονομία της Ρόδου.
Από τον Δημήτρη Σταθόπουλο
Πηγή: eatme Ιουνίου. Το eatme κυκλοφορεί την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα με το Έθνος της Κυριακής
