Πρόσφατα δημοσιεύτηκε η Ετήσια Μελέτη για την Ελληνική Ακτοπλοΐα με τίτλο “Συνυπευθυνότητα και ρεαλισμός οι προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση της νέας πραγματικότητας”. Η φετινή χρονιά παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον αφού αφενός περιγράφει το επιτυχημένο διαχειριστικό έτος του 2019 και αφετέρου εξετάζει και τις προοπτικές ανάπτυξης στο άμεσο μέλλον μετά την είσοδο της πανδημίας στη ζωή μας.
Αναμφισβήτητα οι προβλέψεις για το άμεσο μέλλον είναι παρακινδυνευμένες αλλά είναι αδύνατον να διατηρηθεί ένα δίκτυο θαλασσίων μεταφορών, αναγκαίο για την κοινωνία χωρίς σχεδιασμούς για το μέλλον, προβλέψεις και προοπτικές.
Σήμερα μιλάει στην «δ» ο διευθύνων σύμβουλος τη XRTC Business Consultants κ. Γιώργος Ξηραδάκης, αναλύοντας την κατάσταση στην ακτοπλοϊα εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού και τις επιπτώσεις που έχει υποστεί.
• Κύριε Ξηραδάκη, πρόσφατα δημοσιεύτηκε η μελέτη της XRTC Business Consultants για την Ελληνική Ακτοπλοΐα. Θα ήθελα να αναφερθείτε επιγραμματικά στα κύρια σημεία της μελέτης όσον αφορά στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελληνική Ακτοπλοΐα εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού Covid-19.
Η ακτοπλοΐα είναι ευαίσθητη στις επιπτώσεις τυχόν οικονομικής ύφεσης είτε στην ελληνική οικονομία είτε στην τουριστική αγορά ή ακόμη σε έκτακτα γεγονότα, όπως είναι η εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19, τα οποία οδηγούν σε μειωμένη ζήτηση που σε συνδυασμό με πιθανή πλεονάζουσα προσφορά σε μειωμένους ναύλους και πληρότητα, επηρεάζουν αρνητικά την κερδοφορία των εταιριών. Η πτώση της ζήτησης των ακτοπλοϊκών μεταφορών γίνεται εμφανής τόσο στις μεταφορές επιβατών όσο και σε αυτές των προϊόντων. Οι δεύτερες επηρεάζονται από την παραγωγή αγροτικών προϊόντων προς εξαγωγή αλλά και τις αφίξεις τουριστών αφού εξυπηρετούν αποκλειστικά την τροφοδοσία των καταλυμάτων και όλης της τουριστικής κατανάλωσης.
Κάτω από αυτό το πρίσμα, τα αποτελέσματα του πρώτου πενταμήνου του 2020 ήταν απογοητευτικά αφού διαπιστώθηκε μια πτώση της τάξης του 60% στο μεταφορικό έργο. Η εικόνα είναι ίδια και σε διεθνές επίπεδο όπου ο κλάδος αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων και επιζητά λύσεις για τη διατήρηση της τροφοδοτικής αλυσίδας. Όλα τα κράτη προσφέρουν πακέτα διάσωσης με σκοπό τη διατήρηση του δικτύου θαλασσίων συγκοινωνιών.
Ο ακτοπλοϊκός στόλος μόνο κατά την υψηλή περίοδο αναδιπλώθηκε σε έναν ικανοποιητικό βαθμό για να μπορέσει να καλύψει το περιοριστικό μέτρο που επιβάλει η κοινωνική απόσταση του 65% και όχι γιατί η πληρότητα ήταν ικανοποιητική. Όταν ο στόλος δεν ήταν ικανός να καλύψει τις μεταφορικές ανάγκες, τότε ο συντελεστής πληρότητας ανέβηκε στο 80% κι αυτό για μερικές μόνο εβδομάδες.
Η πρόβλεψη της XRTC για την ακτοπλοϊκή κίνηση του 2020 παρατίθεται ως εξής:
• Ποια είναι η σημασία της ελληνικής ακτοπλοΐας για τη χώρα και την οικονομία της;
Η πρόσφατη πανδημία ανέδειξε περίτρανα τον βασικό ρόλο που διαδραματίζει ο νευραλγικός αυτός κλάδος στη βιωσιμότητα της νησιωτικής Ελλάδας η οποία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες οικονομικής δραστηριότητας. Ο πρώτος αφορά στη στήριξη της παραγωγικής δραστηριότητας των νησιών που προέρχεται από τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα και ο δεύτερος αφορά στην υποστήριξη των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον τουρισμό και κάθε είδους υπηρεσία σχετιζόμενη με αυτόν. Με πολύ απλά λόγια η ελληνική ακτοπλοϊκή αγορά υποστηρίζει μια πλειάδα εφοδιαστικών αλυσίδων που σχετίζονται με το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων των νησιών μας κατά τη διάρκεια του έτους που χωρίς αυτή η επιβίωση σε αυτά δεν θα είναι δυνατή.
• Θα καταφέρουν να επιβιώσουν οι ακτοπλοϊκές εταιρίες μετά από την παρούσα δεινή κατάσταση;
Η ελληνική ακτοπλοϊκή αγορά εισέρχεται σε μια δύσκολη περίοδο με άγνωστους παράγοντες επηρεασμού της λειτουργίας της και με μεγάλη αδυναμία προσδιορισμού των σημείων στήριξης. Το ζητούμενο την περίοδο που διανύουμε δεν είναι η ευρωστία των εταιριών αλλά η διατήρηση της οικονομικής τους υπόστασης. Το γεγονός βεβαίως ότι αυτή την δυσκολία δεν την διέρχεται μόνη της αλλά πλέει παράλληλα με όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας της δίνει την δυνατότητα να ελπίζει για την επιβίωσή της.
Δεν υπάρχει καμία περίπτωση την χρονιά που διανύουμε να υπάρξουν θετικά πρόσημα στην εκμετάλλευση του στόλου παρά μόνο σε ένα μικρό αριθμό εταιριών που εξυπηρετούν αποκλειστικά γραμμές δημοσίου συμφέροντος. Είναι λοιπόν σημαντικό τόσο οι Επενδυτές όσο και οι Χρηματοδότες των εταιριών να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με σύνεση ώστε να αποφύγουν την άμεση κατάρρευση των εταιριών. Σε αντίθετη περίπτωση τα γενόμενα νέα βάρη θα είναι δυσβάσταχτα και οι ζημίες πολλές. Στην ίδια όχθη ο άλλος εταίρος της αγοράς που είναι το Κράτος πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι χωρίς την στήριξή του δεν θα μπορέσει σε καμία περίπτωση να διατηρήσει το δίκτυο θαλασσιών μεταφορών της χώρας.
Για ολόκληρο τον παγκόσμιο χάρτη η επιστροφή στην κανονικότητα παραμένει άγνωστη. Το να συζητάμε για το ποιο θα είναι το ποσοστό μείωσης του μεταφορικού έργου των ακτοπλοϊκών εταιριών είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό είναι απλά εκτιμήσεις υψηλού ρίσκου γιατί οι εξελίξεις είναι τόσο απρόβλεπτες, ξαφνικές και βεβαίως επικίνδυνες. Η ανισορροπία στην οποία έχουμε εισέλθει λόγω της πανδημίας έχει παραμερίσει τις διαχρονικές σκοτούρες που έχουμε από την εφαρμογή των νόμων των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή των γεωπολιτικών κινδύνων συμπεριλαμβανομένων και αυτών του μεταναστευτικού και προσφυγικού προβλήματος.
Ο χειμώνας του 2020-2021 θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολος για τον κλάδο καθώς τα έσοδα από το πρώτο εξάμηνο και το καλοκαίρι δεν αρκούν για να καλύψουν τις λειτουργικές τους ανάγκες, επομένως ο μόνος τρόπος για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε λειτουργικό είναι η άμεση κρατική ή ευρωπαϊκή επιχορήγηση για την απρόσκοπτη λειτουργία τους. Υπάρχουν όμως και ιδιαίτερες ευκαιρίες που θα πρέπει οι εταίροι της αγοράς να διαγνώσουν για να σχεδιάσουν τις επόμενες κινήσεις τους. Η παγκόσμια κοινότητα διαπίστωσε τη συμβολή της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η θέση της Ελλάδας στο Νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο, της δίνει τη δυνατότητα να μελετήσει και να σχεδιάσει το ρόλο της στο πλαίσιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς αποτελεί σημαντικό κόμβο λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου με την Κίνα και τη Νότια Ασία αλλά και της γειτονικής σχέσης που έχει με παραγωγικές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου των οποίων τα προϊόντα είναι σε άμεση ζήτηση από τους Ευρωπαίους. Στη Μελέτη αυτή, η πρόκληση του νέου αυτού ρόλου της χώρας αναλύθηκε επισταμένως σε προηγούμενο κεφάλαιο.
• Θα ήθελα την εκτίμησή σας σχετικά με την Ελληνική Ακτοπλοϊκή Αγορά. Αλλάζει το τοπίο;
Η αλλαγή του τοπίου υπό τις παρούσες συνθήκες δεν είναι ούτε εύκολη ούτε απλή υπόθεση. Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι οι οι εταιρείες του ακτοπλοϊκού κλάδου θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη βαρύτητα σε ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο το οποίο σχετίζεται με τη συνειδητή επιλογή ως προς την εξειδίκευση των εφοδιαστικών αλυσίδων που θέλουν να εξυπηρετούν στο μέλλον. Το επιχειρηματικό αυτό μοντέλο θα πρέπει να συνοδεύεται και από πολιτικές οι οποίες θα στηρίζουν ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας που θα στηρίζεται στη δημιουργία υπηρεσιών στον κλάδο της εφοδιαστικής αλυσίδας και ειδικά της διοικητικής μέριμνας (logistics). Μεταξύ των πρώτων συμπερασμάτων της πανδημίας είναι ότι μια από τις οικονομικές δραστηριότητες που χρήζει συνεχούς υποστήριξης είναι αυτή της παραγωγής τροφίμων και άλλων προϊόντων. Ο κλάδος των μεταφορών και συγκεκριμένα η ακτοπλοΐα υποστήριξε την παραγωγική δραστηριότητα των νησιών σε εξαιρετικά ικανοποιητικό βαθμό δεδομένου ότι ως κλάδος δεν ήταν έτοιμος να αντεπεξέλθει σε μία τέτοια κατάσταση.
Η προτροπή μας για ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο από μέρους των ακτοπλοϊκών εταιρειών σχετίζεται άμεσα με την ανανέωση του στόλου που θα πρέπει να ξεκινήσει δεδομένου του υψηλού μέσου όρου ηλικίας του στόλου. Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι ακτοπλοϊκές εταιρείες ήταν η απότομη μείωση της ζήτησης για τη μεταφορά κυρίως επιβατών και δευτερευόντως προϊόντων καθώς και αργή ανάκαμψη αυτής. Η ανανέωση του στόλου θα πρέπει να συνοδευτεί λαμβάνοντας υπόψη σειρά κριτηρίων όπως είναι οι οικονομικές δραστηριότητες που χρήζουν αδιάλειπτης υποστήριξης και χαρακτηρίζονται από ανελαστική ζήτηση, ακολουθούμενες από αυτές που έχουν μεγαλύτερη ελαστικότητα. Η διάκριση αυτή μεταξύ των διαφορετικών τύπων ζήτησης που εξυπηρετεί η ακτοπλοϊκή αγορά είναι βασικός παράγοντας για την επιλογή και πιθανό σχεδιασμό νέων τύπων πλοίων που θα προσφέρουν καλύτερες και οικονομικά αποδοτικές ευκαιρίες. Το επίπεδο ελαστικότητας της ζήτησης προσδιορίζει την έκθεση των εταιρειών στην απότομες μεταβολές της και επομένως καθορίζει και την οικονομική βιωσιμότητα του πλοίου και κατ’ επέκταση των εταιρειών και του κλάδου γενικότερα.
Για να μπορέσει βέβαια να ευδοκιμήσει αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο είναι απαραίτητες οι παρακάτω προϋποθέσεις:
1. Ο συνειδητός προσανατολισμός προς τη δημιουργία ενός νέου εθνικού οικονομικού μοντέλου που θα έχει μεταξύ των αξόνων οικονομικής δραστηριότητας του τον κλάδο της εφοδιαστικής αλυσίδας.
2. Την παροχή κινήτρων για τη διατήρηση και περαιτέρω ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας στη νησιωτική Ελλάδα η οποία αντιπροσωπεύει το 12% του ΑΕΠ της χώρας και το 13% του πληθυσμού.
3. Τον συντονισμό του ακτοπλοϊκού κλάδου με την Πολιτεία για τη στήριξη αυτού του μοντέλου εθνικής ανάπτυξης μέσω της δημιουργίας της κατάλληλης υποδομής σε πλοία και λιμενικές εγκαταστάσεις.
4. Τη δημιουργία νέων οδικών οδών μεταξύ των χωρών της Ν.Α. Μεσογείου όπως Κύπρου, Ισραήλ, Ιορδανίας και Αιγύπτου.
