Η δημοσιονομική χαλάρωση αποκτά όλο και περισσότερους φίλους. Ο λόγος είναι ότι η προσφυγική κρίση προσφέρει εύλογα επιχειρήματα σε όσους ήδη συνηγορούσαν προς αυτή την κατεύθυνση – ενώ ταυτόχρονα φέρνει αντιμέτωπους με απρόβλεπτες δαπάνες ακριβώς όσους ήταν οι κατεξοχήν θιασώτες της λιτότητας.
Ο Γάλλος πρόεδρος υπήρξε ο τελευταίος που “εμφανίσθηκε θετικός στο να επιδειχθεί ευελιξία επί του θέματος”, σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσαν οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές μετά τη συνάντηση του επικεφαλής τους στο Ευρωκοινοβούλιο, Τζιάνι Πιτέλλα με τον Φρανσουά Ολλάντ την Τετάρτη. “Ευελιξία”, που σημαίνει να εξαιρεθούν από το όρια του Συμφώνου Σταθερότητας για τους προϋπολογισμούς του 2016 οι δαπάνες φιλοξενίας προσφύγων. Όμως η συζήτηση δεν ξεκίνησε τώρα.
“Αν υπάρξει λιμός, δεν θα επικαλεστούμε τους κανόνες”
Ο Αλέξης Τσίπρας συμπεριλαμβάνεται στους πρώτους που έθιξαν το ζήτημα, με συνέντευξή του τον Σεπτέμβριο στην Wall Street Journal. Όμως ο πρωθυπουργός της υπό μνημονιακή επιτήρηση Ελλάδας είναι προφανώς ένας “συνήθης ύποπτος”. Αντίθετα, δεν συγκαταλέγεται στην ίδια κατηγορία ο υπουργός Οικονομικών της Αυστρίας Χανς-Γεργκ Σέλλινγκ, ο οποίος εξέφρασε την αμφιβολία του για την επάρκεια των προϋπολογισμών που καταρτίζονται τώρα – και μάλιστα όχι τόσο για τα “υψηλά, πλην προβλέψιμα” βραχυπρόθεσμα κόστη υποδοχής των προσφύγων, όσο για τις ανάγκες που θα προκύψουν μακροπρόθεσμα.
Πολλοί οικονομολόγοι βέβαια υποστηρίζουν ότι η εισροή προσφύγων θα τονώσει την εγχώρια ζήτηση και άρα και την φορολογική βάση των φιλοξενούντων κρατών. Όμως, κατά τον Σέλινγκ, θα πρόκειται και πάλι για μια πρόσθετη ανάπτυξη που θα έχει χρηματοδοτηθεί με κρατικές δαπάνες και δανεισμό.
“Αν υπάρξει λιμός, δεν θα πούμε ότι μας λείπουν τα χρήματα γιατί το απαγορεύουν οι κανόνες μας” δήλωσε πιο γλαφυρά ο υπουργός Οικονομικών του προεδρεύοντος Λουξεμβούργου, Πιερ Γκραμενιά σε συνέντευξή του στην γερμανική εφημερίδα Handelsblatt.
Οι θεσμικοί απέναντι στον Σόιμπλε
Αλλά και ο Σοσιαλδημοκράτης πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς έχει εγκαίρως προειδοποιήσει ότι “δεδομένου του βάρους που επωμίζονται ορισμένες χώρες δεν μπορούμε να ενεργούμε σαν να βρισκόμαστε σε κανονική κατάσταση”.
Ήδη ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί ανέλαβε, με εντολή των “28”, να εκπονήσει ανάλυση “όλων παραμέτρων αυτής της εξαιρετικής κατάστασης”, ενώ, σε ένα άλλο μέτωπο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων διαμήνυσε, δια του προέδρου της Βέρνερ Χόγιερ, ότι “ως δημόσιο ίδρυμα είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε μια συντονισμένη ευρωπαϊκή απάντηση στην επείγουσα αυτή κρίση”, καθώς “γινόμαστε μάρτυρες της μεγαλύτερης αλλαγής στο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης μετά την πτώση του Τείχους”.
Λογαριάζουν βέβαια όλοι αυτοί χωρίς τους θεματοφύλακες του… δημοσιονομικού τείχους. Ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών Μάρτιν Γέγκερ χαρακτήρισε τη Δευτέρα “λανθασμένη” την χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας, ενώ ο πολιτικός του προϊστάμενος Βόιφγκανγκ Σόιμπλε έχει δηλώσει πολύ πιο δηκτικά: “Για κάποιος παρουσιάζεται μια καλή ευκαιρία να στρέψουν την πλάτη στους δημοσιονομικούς κανόνες – δεν χρειάζεται η προσφυγική κρίση για να κάνει κανείς τέτοιες προτάσεις”.
Τι θα απογίνει το ” schwarze null “;
Πράγματι. Παραβατικοί είναι ούτως ή άλλως, στα μάτια της Κομισιόν, οι προϋπολογισμοί τόσο της Γαλλίας, όσο και της Ισπανίας, που δεν αντιμετωπίζουν οξύ προσφυγικό πρόβλημα, ενώ στην Ιταλία ο Ματτέο Ρέντσι αψηφώντας τους πάντες μόλις νομοθέτησε φορολογικές ελαφρύνσεις ύψους 35 δισ. ευρώ σε βάθος τριετίας.
Η συζήτηση αναμένεται να γίνει πολύ πιο ακανθώδης, στον βαθμό που διαπλέκεται με την δύσκολη πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Γερμανίας. “Υποσχεθήκαμε στους ψηφοφόρους ότι δεν θα υπάρξουν αυξήσεις φόρων και θα τηρήσουμε την υπόσχεσή μας” δήλωσε ο προσωπάρχης της καγκελαρίας Πέτερ Άλτμαγιερ, την ώρα που η πρώτη εκτίμηση της Άγκελα Μέρκελ για τις πρόσθετες δαπάνες από την προσφυγική κρίση φθάνει τα 10 δισ. ευρώ και που ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προβάλλει το schwarze null (μηδενικό έλλειμμα, μηδενικός νέος δανεισμός) ως το μεγαλύτερό του επίτευγμα.
Το κρυφό παζάρι και οι ευκαιρίες μεταρρυθμίσεων
Βέβαια, το ίδιο το Βερολίνο φέρεται δεκτικό σε αθέμιτα παζάρια – αν κρίνουμε από το δημοσίευμα της Wirtschaftswoche (που διέψευσε ο εκπρόσωπος της καγκελαρίας) ότι οι ελληνικές μνημονιακές υποχρεώσεις “θα μπορούσαν να μπούν σε δεύτερη μοίρα”, αν η Αθήνα δεχόταν να φιλοξενήσει περισσότερους πρόσφυγες.
Λησμονούν επίσης οι Γερμανοί πολιτικοί (όχι όμως και οι εργοδότες) ότι η προσφυγική κρίση μπορεί δυνητικά να αποτελέσει παράγοντα θεαματικής προώθησης των διαρθρωτικών αλλαγών στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών. Αναφέρθηκε σε αυτό ρητά ο Πιερ Μοσκοβισί σε διάλεξή του στο Βερολίνο, οπότε και έφερε το θεωρητικό παράδειγμα ενός Σύρου γιατρού, που τώρα δεν μπορεί να ασκήσει το επάγγελμά του γιατί το πτυχίο του δεν αναγνωρίζεται στην Ευρώπη αλλά δεν μπορεί να γίνει ούτε ταξιτζής γιατί πρόκειται για κλειστό επάγγελμα…
Η “στρατηγική εξόδου” της καγκελαρίου
Το παρωνύμιό της μέχρι τώρα ήταν “η αντικολλητική καγκελάριος”. Πράγματι, η Άγκελα Μέρκελ κατόρθωσε να ξεπερνά όλες τις προκλήσεις της δεκαετούς παραμονής της στην εξουσία, χωρίς να χρεώνεται το παραμικρό κόστος. Όμως τώρα τα πράγματα αλλάζουν. Εξ ού και το Carnegie Europe έθεσε σε σειρά ειδικών το μέχρι πρότινος αδιανόητο ερώτημα: “Θα επιβιώσει η Μέρκελ της προσφυγικής κρίσης;”.
Οι επιπτώσεις της κρίσης φθάνουν σε κάθε γερμανική γειτονιά. Το στοίχημα της χαλιναγώγησης του προσφυγικού ρεύματος και της εξασφάλισης της αλληλεγγύης των εταίρων και της συνεργασίας της Τουρκίας είναι ριψοκίνδυνο. Η γερμανική κοινή γνώμη για πρώτη φορά εκφράζει κατά πλειοψηφία φόβο για τις εξελίξεις – και ρίχνει τα ποσοστά της Χριστιανοδημοκρατίας κάτω από το 40%, δύο χρόνια πριν από τις εκλογές. Το ένα τρίτο της κοινοβουλευτικής ομάδας τοποθετείται αρνητικά και οι Βαυαροί Χριστιανοκοινωνιστές τελούν σε κατάσταση ανταρσίας. Όμως η Μέρκελ υπεραμύνεται των θέσεών της.
Με τους όρους της επιλογής της
Για μία πολιτικό που σχολαστικά (με ειδικές μετρήσεις ανά 15ήμερο, όπως αποκάλυψε το περιοδικό Der Spigel) παρακολουθεί τις διακυμάνσεις της κοινής γνώμης, προκειμένου να χαράξει την πορεία της, η επιμονή της Μέρκελ σε μια πολιτική “ανοικτών θυρών” μοιάζει να ερμηνεύεται μόνο με ψυχαναλυτικές αναγωγές στις Λουθηρανικές της ρίζες.
Όμως για την βρετανική εφημερίδα Γκάρντιαν, τίποτε δεν είναι αμιγές ψυχρού υπολογισμού. Η Μέρκελ, υποστηρίζει ο αρθρογράφος Κρίστιαν Σνέε, επεξεργάζεται “στρατηγική εξόδου”: δεν την ενδιαφέρουν πια οι Γερμανοί ψηφοφόροι, αλλά το διεθνές ακροατήριο. Όπως εκμυστηρεύεται, ο κύκλος της στην καγκελαρία έχει κλείσει – αλλά η “έξοδος” θα πρέπει να έλθει σε χρόνο και με τους όρους της επιλογής της.
Οι διαδόσεις περί ΟΗΕ
Η καγκελάριος φέρεται να προτιμά μια ηρωικά χαμένη μάχη κατά το προηγούμενο των Χέλμουτ Σμιτ και του Γκέρχαρντ Σρέντερ , παρά την αργή φθορά που υπέστη ο μέντοράς της Χέλμουτ Κολ, παραμένοντας στην εξουσία για οκτώ ολόκληρα χρόνια μετά τον προσωπικό του θρίαμβο – την επανένωση της Γερμανίας. Η σύγκρουση με το κόμμα της από θέση αρχών για το προσφυγικό της επιτρέπει να αποχωρήσει αφήνοντας “στίγμα” στην διεθνή σκηνή – αποκαθαρμένη από το σκληρό πρόσωπο που επέδειξε στην κρίση της ευρωζώνης.
Αν αληθεύουν άλλωστε τα βερολινέζικα κουτσομπολιά, κάτι τέτοιο θα φανεί εξαργυρώσιμο, όταν θα αναδειχθεί ο νέος γ.γ. του ΟΗΕ. Η Μέρκελ θα είναι η πρώτη γυναικεία υποψηφιότητα στα χρονικά, με ιδιαίτερα καλό όνομα στον πλανητικό Νότο – την ώρα που, εντός συνόρων, η Χριστιανοδημοκρατία, ελλείψει προφανούς διαδόχου, θα παλεύει να τα βγάλει πέρα υπό τη μεταβατική ηγεσία του γηραιού Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
capital.gr Του Κώστα Ράπτη
