«Μιά νέα εθνική στρατηγική είναι από καιρό αναγκαία». Αυτό υπογραμμίζει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στην «δ» ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών και καθηγητής πανεπιστημίου, κ. Γιάννης Βαληνάκης, σχολιάζοντας τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά.
Επίσης μιλάει για τις κινήσεις της Αθήνας αλλά και τους συμμάχους της Ελλάδας, στην παρούσα κατάσταση.
• Kύριε Βαληνάκη, πρόσφατα αναφέρατε σε σχετικό άρθρο σας, ότι “επί δεκαετίες αρνηθήκαμε να πάρουμε στα σοβαρά το συνολικό τουρκικό σχέδιο και την αυξανόμενη απειλή στρατιωτικής επίθεσης από την γείτονα”. Πώς σχολιάζετε τις τουρκικές απαιτήσεις και προκλήσεις;
Πράγματι το είπα κι επιμένω σ’ αυτό. Ως πολιτεία και ως κοινωνία συνολικά, δεν παίρναμε πολύ στα σοβαρά τις κατά καιρούς επιθετικές δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων που τότε βέβαια ήταν σποραδικές και σχετικά ήπιες σε σχέση με τα σημερινά πολεμοχαρή παραληρήματα του Ερντογάν και των συνεργατών του. Η επίσημη ανάλυση ήταν τότε ότι η Άγκυρα δεν θα είχε το θράσος και τα στρατιωτικά μέσα να επιτεθεί στην Ελλάδα. Αλλά κι αν το έκανε ότι θα την σταματούσαν παρεμβαίνοντας δυναμικά οι ΗΠΑ και η ΕΕ. Ορισμένοι όμως από εμάς που βλέπαμε τη δυναμική ισχύος που μεθοδικά ξεδίπλωνε η Τουρκία και τους απώτερους στόχους της, εισηγούμασταν όχι μόνο την αντίστοιχη δική μας προετοιμασία, αλλά και να «κλείσουμε» με το κεφάλι ψηλά τα τότε ελάχιστα προβλήματα που μας χώριζαν. Μιά νέα εθνική στρατηγική είναι από καιρό αναγκαία. Δυστυχώς πρυτάνευε συνήθως η βολική οδός της αναβολής κρίσιμων αποφάσεων, βάσει και των δήθεν «πατριωτικών» κραυγών. Τη δεκαετία πχ. του ‘80 «υπερήφανα» απορρίπταμε τον διάλογο κάθε φορά που η Τουρκία προχωρούσε ένα βήμα στο Κυπριακό ή στο Αιγαίο για να το καταπιούμε λίγο αργότερα ατιμώρητο μπροστά σε νέα πρόκληση που με τη σειρά της γινόταν ο νέος όρος για να συζητήσουμε με την Τουρκία κ.ο.κ. Σε κάθε σχεδόν κρίση κάτι χάναμε…
Όλα αυτά τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα και οι ιδέες της στιγμής βοηθούσαν να προχωράμε χωρίς ορατό πολιτικό κόστος στο εσωτερικό και κάνοντας ότι δεν αντιλαμβανόμαστε τη διολίσθηση των θέσεών μας. Προφανώς δεν αντιμετωπιζόταν έτσι αξιόπιστα και σε βάθος το μεγάλο εθνικό ζήτημα της αποτροπής ενός επικίνδυνου γείτονα ή της επίλυσης των οριοθετήσεων. Αλλά και ως προς τις προτεινόμενες λύσεις, όσοι από εμάς προβλέπαμε —ορθά όπως αποδείχθηκε— βάσει της σταθερά αυξανόμενης και ανεμπόδιστης ενδυνάμωσης της Τουρκίας (πχ την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο στη βάση της «χτένας»/«δακτύλων»), λοιδωρούμασταν ως υποχωρητικοί από τους τυφλωμένους ανυποχώρητους υπερπατριώτες που εγγυώνταν ότι στο μέλλον η Τουρκία θα κατέρρεε και ο συσχετισμός δυνάμεων θα ήταν συντριπτικά υπέρ μας. Ο κόσμος όμως άλλαξε δραματικά γύρω μας και τα προβλήματα έγιναν ακόμη πιο δύσκολα κι επικίνδυνα! Η Τουρκία γιγαντώθηκε μέσα στις τελευταίες δεκαετίες κι εμείς, κι όταν ακόμη εξοπλιζόμασταν, το κάναμε με άλλα κριτήρια…Η οικονομική κρίση έδωσε στην αποτρεπτική μας ισχύ ένα μεγάλο χτύπημα προς τα κάτω και μόνο οι ικανότητες και ο πατριωτισμός των ενόπλων δυνάμεών μας την συγκρατούν σε ένα βαθμό.
• Ο Τούρκος Πρόεδρος παραβιάζει συστηματικά κάθε διεθνή συμφωνία καθώς και το διεθνές δίκαιο. Γιατί τραβάει τόσο πολύ το σχοινί;
Όταν λέμε ότι η αποτροπή μας είναι ισχυρή θα πρέπει να ξέρουμε αυτό που πραγματικά μετράει για να πετύχει τον στόχο της: για να αποτραπεί η Τουρκία πρέπει να πειστεί ο Ερντογάν (όχι απλά εμείς να το φωνάζουμε αυτάρεσκα) ότι α) έχουμε τη στρατιωτική δυνατότητα να πλήξουμε την Τουρκία άκρως καταστρεπτικά και μάλιστα στο έδαφός της, όχι απλά να ρίξουμε πίσω στη θάλασσα τον εισβολέα και β) ότι είμαστε πλήρως αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε με κάθε μέσο όλα τα δικαιώματά μας. Σάς φαίνεται να έχει πειστεί γι αυτά και άρα ότι αποτρέπεται; Κάθε άλλο δυστυχώς… Επιπλέον, έχει πειστεί ότι κανείς διεθνής παράγοντας, ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ευρώπη δεν θα τον σταματήσει. Όλα αυτά τον κάνουν ολοένα και πιό επιθετικό. • Οι κινήσεις της Αθήνας, είναι προς την σωστή κατεύθυνση κατά την άποψή σας;
Η σημερινή κυβέρνηση ήρθε με στόχο να επικεντρωθεί στα οικονομικά και την ανάπτυξη της χώρας, όπως όλοι πραγματικά θα θέλαμε. Δεν υπολόγισε νομίζω τον παραληρηματικό παράγοντα ονόματι Ερντογάν και αιφνιδιάστηκε από την προκλητική υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου και τις ραγδαίες εξελίξεις που ακολούθησαν. Έτσι αναγκάστηκε βέβαια να στραφεί περισσότερο στα εξωτερικά και να κολυμπήσει στα βαθειά με το καλημέρα σας. Στην υβριδική κρίση στον Έβρο έδειξε υψηλά αντανακλαστικά και μεγάλη αποφασιστικότητα κάνοντας όλη τη χώρα περήφανη. Έστειλε τα κατάλληλα μηνύματα στην Τουρκία και στην Ευρώπη. Ακολούθησε μιά ενεργός κινητικότητα του Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια με την υπογραφή συμφωνιών οριοθέτησης με Ιταλία και Αίγυπτο που (έστω και έτσι όπως έγιναν) συνιστούσαν ένα βήμα μπροστά έναντι του ακόμη χειρότερου σεναρίου. Κατά την νέα κρίση τον Ιούλιο ξεκινήσαμε με τεράστια κινητοποίηση, υποσχέσεις για ευρωπαικές κυρώσεις κλπ όταν το Ο.Ρέις ήταν 150 ν.μ. νότια του Καστελλόριζου. Όταν όμως έφτασε κοντά στα 6 ν.μ. από τα Δωδεκάνησα απλώς το «παρακολουθούμε ψύχραιμα» και οι κυρώσεις απλώς αναβλήθηκαν… Οι κόκκινες γραμμές μας φαίνεται να μπερδεύτηκαν. Μιλάμε όμως για το Καστελλόριζό μας και τις νησίδες του, τα δωδεκανησιακά χωρικά ύδατα και εναέριο χώρο 10 ν.μ. (που πιθανότατα παραβιάστηκε), αλλά και την ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, όλα συνολικά τα δικαιώματα που μας δίνει το δίκαιο της θάλασσας. Στο τελευταίο βιβλίο μου αναλύω και την ύπαρξη επί ιταλοκρατίας οριοθετημένης (1932) με την Τουρκία οιονεί αποκλειστικής ζώνης αλιείας (πρόδρομο της ΑΟΖ) από το Αγαθονήσι μέχρι τη Στρογγύλη που νέμονταν οι (υπόδουλοι τότε ως Ιταλοί υπήκοοι) ψαράδες παππούδες μας ανεμπόδιστα. Δημοσιεύω και σχετικούς χάρτες (καλύτερους από τον λεγόμενο της Σεβίλης) για να ενισχύσω την εθνική προσπάθεια. Τι κάνουν σήμερα για τα απειλούμενα θαλάσσια δικαιώματα της Δωδεκανήσου η Πολιτεία και η ΕΕ (γιατί η αλιεία είναι κοινοτική αρμοδιότητα); Παρά τις εγγενείς δυσκολίες τις οποίες πλήρως καταλαβαίνω, θεωρώ ότι σαφώς μπορούμε ως κράτος περισσότερα. Κι εμείς ειδικά ως Δωδεκανήσιοι, γιατί εμάς πρώτους αφορούν οι τουρκικές απειλές, αξίζουμε μεγαλύτερης στήριξης…
• Τελικά μπορεί η Ελλάδα να βασιστεί σε συμμάχους και ποιοι είναι αυτοί στην παρούσα κατάσταση;
Οι ΗΠΑ είναι σε εκλογικό παροξυσμό και απομακρύνονται σταδιακά από την Μεσόγειο υπέρ άλλων περιοχών. Η ΕΕ αντιμετωπίζει εσωτερικές κρίσεις και εγγενείς αδυναμίες. Η Γαλλία είναι πολύ αξιοποιήσιμη αλλά θέλει ακόμη δουλειά πολλή. Τις συμμαχίες τις χτίζεις με σχεδιασμό, επιμονή αλλά και ανταλλάγματα. Κανείς δεν θα έρθει να πολεμήσει για τα νησιά μας αν εμείς πρώτοι δεν είμαστε έτοιμοι να το κάνουμε. Και στην σημερινή κρίση με το Ο.Ρέις δεν είδα ούτε ένα ξένο σκάφος να συμπαρατάσσεται (έστω συμβολικά) αποτρεπτικά δίπλα στα δικά μας, ή αντίστοιχα ένα μαχητικό αεροσκάφος να υπερίπταται έστω και φευγαλέα της τουρκικής αρμάδας. Θέλω πάντως να πιστεύω ότι όντως το ζητήσαμε από συμμάχους και ότι δυστυχώς μας αρνήθηκαν. Και η Αίγυπτος και το Ισραήλ είναι εξαιρετικά επιφυλακτικές στα δύσκολα. Άρα μόνο με συνολικό σχέδιο και «έξυπνες» επιμέρους κινήσεις μπορούμε να ελπίζουμε σε πρακτικές στηρίξεις. Την τελευταία στιγμή και με ιδέες της στιγμής αυτά δεν γίνονται… Μπορούμε να περιμένουμε μόνο όσα έγκαιρα προετοιμάσαμε. Έξυπνη στρατηγική χρειαζόμαστε, όχι πολεμικές κραυγές ούτε όμως και να κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε ότι πάμε πίσω…
