Συνέντευξη στη
Μαίρη Φώτη
Ο Νεκτάριος Κωνσταντάκης, είναι ένα από τα λίγα καλά «βιολιά» της Ρόδου. Υπηρετεί την παράδοση από την παιδική του ηλικία και σήμερα η φήμη του έχει ξεπεράσει στα στενά όρια της Δωδεκανήσου.
Ο Νεκτάριος, ένας ευαίσθητος μουσικός, όταν ένιωσε πως το «βιολί» σβήνει, ξεκίνησε να παραδίδει δωρεάν μαθήματα σε παιδιά και σήμερα δηλώνει υπερήφανος για την πορεία των μαθητών του.
Στη συνέντευξή του σήμερα στη «δ» μιλά για τις επιρροές που έχει δεχθεί η παράδοση στην πάροδο των ετών, αναφέρεται στις… «αμερικανιές» που υιοθετούνται σε ελληνικούς γάμους, υποστηρίζει ότι η πιο αυθεντική διασκέδαση είναι αυτή των πανηγυριών, και μοιράζεται μαζί μας ευτράπελα από γάμους που έμειναν ξακουστοί!
• Νεκτάριε, πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι με την παραδοσιακή μουσική;
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου.
• Πώς έγινε η πρώτη επαφή;
Από την αγάπη του πατέρα μου ο οποίος έχει ένα μοναδικό ταλέντο αν και αυτοδίδακτος, ό,τι μουσικό όργανο πιάσει βγάζει ήχο. Ηταν και πρωτοχορευτής και είχαμε ακούσματα στο σπίτι… Ημασταν φτωχή οικογένεια, κι έτσι πρώτα αγόρασε ένα μικρό ακορντεόν για τον αδελφό μου τον Κυριάκο. Τον επόμενο χρόνο αγόρασε σ’ εμένα ένα βιολί και ένα καλύτερο ακορντεόν στον αδελφό μου. Τότε ερχόταν στον Εμπωνα ο δάσκαλος ο Καραμηνάς, και έτσι ξεκινήσαμε μαθήματα. Μετά έπρεπε να βρούμε δάσκαλο στην πόλη κι έτσι έφτασα στον Λουκά Τσαγκαρινό. Κατεβαίναμε κάθε Σάββατο από το χωριό με το λεωφορείο με τον αδελφό μου για τα μαθήματα μουσικής. Ο δάσκαλός μου με ξεκίνησε με κλασική μουσική, κι αυτό είναι το πιο σωστό, ειδικά για το βιολί. Μαθήματα έκανα μόνο για μερικούς μήνες, δεν είχαμε πόρους. Ο πατέρας μου, για να βγάζουμε κάποια χρήματα και να μπορούμε στη συνέχεια να χρηματοδοτούμε εμείς τις όποιες σπουδές μας στη μουσική, μας ώθησε να παίζουμε στα πανηγύρια.
• Αυτό σε τι ηλικία περίπου;
Πρέπει να ήμουν έκτη δημοτικού.
• Οπότε από εκεί ξεκινά η πορεία σου στην παράδοση.
Ναι, με τον αδελφό μου τον Κυριάκο και κάποιους άλλους μουσικούς ξεκινήσαμε να παίζουμε στα μπαλέτα παραδοσιακών χορών, μετά πηγαίναμε σε διάφορα πανηγύρια και κάπως έτσι κύλησε ο χρόνος μέχρι που πήγα φαντάρος. Είχα μαζέψει κάποια χρήματα, και στις εξόδους μου αντί να πηγαίνω για καφέ προτιμούσα να παρακολουθήσω κάποια μαθήματα κλασικού βιολιού.
• Η παράδοση όμως σε κέρδισε.
Ναι. Παρ΄ότι όταν μου έφερε το βιολί ο πατέρας μου αισθάνθηκα άβολα, αμήχανα. Τότε ήταν η εποχή της disco, της ηλεκτρικής κιθάρας, του συνθεσάιζερ… κι εγώ είχα βιολί. Μπορώ να πω ότι με έβλεπαν περίεργα, δέχθηκα κι ένα -ας το πούμε- μπούλινγκ τότε για το βιολί.
• Πώς το αγάπησες το βιολί;
Στην πορεία το αγάπησα και πιστεύω να με αγάπησε κι αυτό! Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου πια χωρίς βιολί.
• Από την έκτη δημοτικού λοιπόν μέχρι σήμερα, παίζεις σε εκδηλώσεις, πανηγύρια, γάμους, βαφτίσια… Στις μεγάλες χαρές των ανθρώπων.
Ναι. Εχουμε την μπάντα μας, που είναι λαϊκοδημοτική μαζί με την Χριστίνα Κόζα. Εχουμε ταξιδέψει αρκετά και στο εξωτερικό. Αμερική, Καναδά, Αυστραλία, Ευρώπη… Χάρις στη μουσική ταξιδέψαμε σε πολλά μέρη και μεταφέραμε την παράδοση του τόπου μας.
• Στα χρόνια από τότε που ήσουν παιδί μέχρι σήμερα, έχεις εντοπίσει διαφορές στον τρόπο διασκέδασης;
Εχω παρατηρήσει ότι τα πράγματα γίνονται πιο γρήγορα, έχουν γίνει πιο… fast food. Δεν αφιερώνεται χρόνος στην παράδοση. Παλαιότερα παίζαμε σε γάμους και το γλέντι κρατούσε τρεις-τέσσερις μέρες. Πηγαίναμε αρχικά στα κρεβάτια, μετά ακολουθούσε γλέντι. Την μέρα του γάμου ξεκινούσαμε από τον στολισμό της νύφης στο σπίτι, μετά συνοδεύαμε την νύφη στην εκκλησία με τα πόδια τραγουδώντας και λέγοντας μαντινάδες και μετά τον γάμο, ακολουθούσε γλέντι μέχρι το πρωί. Σήμερα, όλο και λιγότερες είναι οι γυναίκες που ξέρουν να τραγουδούν στους γάμους, στα στολίσματα της νύφης και κυρίως είναι μεγάλης ηλικίας. Υπάρχουν πολλές δυτικές επιρροές πλέον στους γάμους, εμπεριέχονται… αμερικανιές.
Ακόμα και στο γλέντι που ακολουθεί, έχουν «εισβάλει» οι dj. Το ζευγάρι για τον πρώτο του χορό δεν επιλέγει πια το γνωστό «Σήμερα γάμος γίνεται» αλλά προτιμούν άλλα κομμάτια, μοντέρνα είτε ξένα είτε ελληνικά. Βέβαια, πρέπει να πω ότι ενώ εδώ οι γάμοι αλλάζουν χαρακτήρα με ξενόφερτες επιρροές, οι Ελληνες του εξωτερικού προτιμούν να κάνουν παραδοσιακούς γάμους. Με κάλεσαν να παίξω σε ελληνικό γάμο στο Μανχάταν και εντυπωσιάστηκα, έγιναν όλα παραδοσιακά.
• Ροδίτες σε κάλεσαν;
Ναι, μας κάλυψαν τα έξοδα μετάβασης και διαμονής στην Αμερική. Μας είπαν «θέλουμε να έρθετε να παίξετε στο γάμο μας, για να μυρίσει Ελλάδα». Επίσης υπάρχουν πολλοί Ελληνες που ζουν στο εξωτερικό κι έρχονται εδώ για να κάνουν παραδοσιακό γάμο.
• Στα πανηγύρια, από τότε μέχρι σήμερα έχει αλλάξει κάτι;
Όχι. Απλώς έχουμε πια και τα «σύγχρονα πανηγύρια», τις λεγόμενες Γιορτές, όπως είναι η Γιορτή Κρασιού, η Γιορτή Γιαπρακιού, η Γιορτή Λουκουμά και όλες αυτές τις εκδηλώσεις όπου ο κόσμος πηγαίνει και διασκεδάζει. Στο πανηγύρι ο κόσμος πάει να διασκεδάσει, να ξεδώσει. Είναι μεγάλη σχολή τα πανηγύρια, εκεί έμαθα τα περισσότερα πάνω στη μουσική.
• Η οικονομική κρίση, έχει επηρεάσει την προσέλευση;
Η κρίση έχει επηρεάσει τα μαγαζιά και την διασκέδαση στους γάμους που πλέον είναι πιο λιτή. Στα πανηγύρια έχει γίνει το ακριβώς αντίθετο, ο κόσμος αυξήθηκε στον καιρό της κρίσης γιατί η διασκέδαση που όλοι την έχουμε ανάγκη, εκεί είναι πιο οικονομική.
• Οι νέοι άνθρωποι συμμετέχουν;
Ναι, ειδικά στα πανηγύρια έρχονται πολλοί νέοι άνθρωποι. Βέβαια, αυτό που παρατηρείται στα τελευταία χρόνια, είναι η εισβολή της κρητικής μουσικής στην κουλτούρα τη ροδίτικη. Είναι πολύ ωραία η κρητική μουσική, όμως αυτό που ακούμε στα πανηγύρια δεν είναι η ποιοτική κρητική μουσική και για αυτό ευθύνονται πρωτίστως οι μουσικοί και δευτερευόντως οι θαμώνες. Λυπάμαι που το λέω, αλλά έχει επικρατήσει η κακή κρητική μουσική, η εμπορική που στηρίζεται σε εφέ και μαντινάδες «πιασάρικες», που πολλές φορές περιέχουν και βωμολοχίες.Η κρητική μουσική είναι υπέροχη, έχει υπέροχα τραγούδια αλλά δυστυχώς επικρατεί η κακή εκδοχή της. Ως Ροδίτη, ως Δωδεκανήσιο μουσικό, με ενοχλεί όταν σε ένα πανηγύρι θα παίξουμε μια ώρα δωδεκανησιακά και δύο ώρες κρητικά. Το δικαιολογώ μόνο ως προς το ότι το μουσικό σχολείο Ρόδου έχει βάλει ως υποχρεωτικό μάθημα κρητική λύρα και ταμπουρά. Τα περισσότερα παιδιά, επιλέγουν την κρητική λύρα και στη συνέχεια η φύση του οργάνου θα τα οδηγήσει στα πανηγύρια και στην κρητική μουσική. Το ξέρετε ότι σε ολόκληρη τη Ρόδο υπάρχει μόνο ένας άνθρωπος που παίζει σαντούρι; Είναι ο Φώτης ο Ελιάμος, από τα Κοσκινού, κι ευτυχώς είναι νέος άνθρωπος. Εχουμε 50 κρητικά λαούτα, κι ένα μόνο νησιώτικο λαούτο. Είναι δυνατόν στη Ρόδο να μην έχουμε κανονάκι; Ηρθε πρόσφατα μια κοπέλα από τη Θράκη στη Ρόδο, που είναι δασκάλα, και παίζει κανονάκι. Και τα βιολιά χάνονται… Όταν ένιωσα ότι χάνονται τα βιολιά, και μείναμε εγώ, ο Μιχάλης ο Καλαϊντζής –εξαιρετικός μουσικός- κι ένας-δυο ακόμα, ένιωσα την ανάγκη να κάνω κάτι γι αυτό. Ετσι, ξεκίνησα να κάνω μαθήματα δωρεάν σε κάποια παιδιά, για να μείνει ζωντανό το βιολί στη Ρόδο.
• Υπήρχε ενδιαφέρον;
Ναι, παραδόξως υπήρχε. Αυτή στιγμή έχω δέκα μαθητές, εκ των οποίων οι τέσσερις με πέντε είναι πολύ καλοί και πιστεύω ότι θα έχουν μέλλον.
• Συνοδεύεις τους ανθρώπους με τη μουσική σου στη διασκέδασή τους και στις μεγάλες χαρές τους. Υπάρχει κάποια στιγμή που θυμάσαι πιο έντονα;
Στο εξωτερικό, κυρίως Αυστραλία και Καναδά, ένιωσα ότι αυτό που κάνω βρίσκει ανταπόκριση και προσφέρω κάτι εξαιρετικό σε αυτούς τους ανθρώπους. Ανθρωποι με τους οποίους δεθήκαμε τόσο πολύ σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, που όταν φεύγαμε έκλαιγαν. Μας φέρθηκαν σαν να ήμασταν παιδιά τους, μας φιλούσαν, μας αγκάλιαζαν… Συγκινητικές στιγμές, ακόμα και τώρα που το λέω συγκινούμαι.
• Πώς βλέπεις τον εαυτό σου στο μέλλον;
Δεν ξέρω, πιστεύω ότι το μέλλον μου στη μουσική θα είναι σύντομο όσον αφορά τη συμμετοχή μου σε εκδηλώσεις. Πλέον γίνεται καθαρά για βιοποριστικούς λόγους κι έχει γίνει εν μέρει ρουτίνα μετά από τόσα χρόνια…
• Θυμάσαι την πρώτη φορά που έπαιξες σε πανηγύρι;
Ναι! Στο πανηγύρι της Αμάρτου στην Κρητηνία. Ημουν 6η δημοτικού και μας ανέβασαν με τον αδερφό μου στην ορχήστρα και παίξαμε σούστα, ροδίτικο, τούρκικο…
• Ενας μουσικός, πότε νιώθει πλήρης, πότε περνάει καλά;
Έναν καλλιτέχνη τον εξιτάρει όταν από κάτω το κοινό τον θαυμάζει, τον παρακολουθεί. Στο γλέντι, όταν αυτό που παίζεις αγγίζει τον κόσμο, το καταλαβαίνεις και θες να παίξεις κι άλλο και να δώσεις παραπάνω πράγματα.
• Αβολα έχεις νιώσει ποτέ;
Πολλές φορές! Αν σου πω ιστορίες… θα χρειαστούμε ώρες! Εχει τύχει σε γάμο να έχει τσακωθεί το ζευγάρι και τα συμπεθέρια και να μην μας αφήνουν να παίξουμε. Θυμάμαι κι ένα άλλο περιστατικό, όπου παίξαμε στα κρεβάτια, παίξαμε στα στολίσματα και στο γλέντι του γάμου και πήγαμε τη Δευτέρα να κάνουμε τον αντίγαμο αλλά αντίγαμος δεν έγινε ποτέ, διότι «κλέφτηκε» ο γαμπρός με την πεθερά! Απίστευτο; Ο γαμπρός παντρεύτηκε κανονικά την Κυριακή και την άλλη μέρα του γάμου το έσκασε με την πεθερά του! Εμείς πού να το ξέρουμε, πήγαμε κανονικά για το γλέντι του αντίγαμου, κι αφού φάγαμε την κρυάδα, μαζέψαμε τα όργανα και φύγαμε άρον άρον. Το καλύτερο το έχει ζήσει ένας φίλος μου… Ο γαμπρός μέρες πριν από το γάμο, απάτησε τη μέλλουσα σύζυγο με την κουμπάρα. Η νύφη το έμαθε, δεν είπε τίποτα. Πήγε στην εκκλησία κανονικά και με το που συναντήθηκε με τον γαμπρό, του έριξε τη χυλόπιτα και λέει «παιδιά, σήμερα γάμος δεν θα γίνει, ευχαριστώ την κουμπάρα μου για τις υπηρεσίες της στον γαμπρό. Τώρα φεύγουμε και πάμε να διασκεδάσουμε». Και χώρισε έξω από την εκκλησία. Και μετά έγινε ένα φοβερό γλέντι!
• Ασχολείται κάποιος από τους γιους σου με την μουσική;
Ο μικρός μου γιος, ο Μανώλης παίζει κλασικό πιάνο και ήδη είναι εξαιρετικός μουσικός. Δειλά, δειλά θα ήθελα να ξεκινήσει να μαθαίνει και παραδοσιακή μουσική.
• Για τον εαυ
τό σου παίζεις βιολί;
Ναι! Να φανταστείς ότι στο σπίτι έχω οκτώ βιολιά. Κάθε μέρα, «σκαλίζω» κι από ένα. Απομονώνομαι, παίζω αυτά που θέλω και περνάω καλά.
• Κλείνοντας, πιστεύεις ότι υπάρχει τρόπος να κρατήσουμε την παράδοση ζωντανή;
Ζωντανή θα μείνει, αλλά μεταλλαγμένη, παραλλαγμένη.
• Είναι στενάχωρο αυτό.
Βεβαίως και είναι. Συζητώντας με παλαιότερους μουσικούς που σήμερα είναι σε μεγάλη ηλικία, μου έλεγαν ότι στην εποχή τους έπαιζαν στα πανηγύρια σούστα και τούρκικο. Μετέπειτα ήρθαν το καλαματιανό, το συρτό, μετά μπήκε το μπουζούκι και ήρθε και η λαϊκή μουσική.
• Είναι αναπόφευκτο λες.
Ναι, η παράδοση επηρεάζεται από την τάση της κάθε εποχής. Αυτό που είναι το πιο στενάχωρο είναι ότι εισβάλλει η αγγλοσαξονική κουλτούρα, η αμερικανιά και προβλέπω να γίνεται αχταρμάς… Ο ρόλος της παραδοσιακής μουσικής στους γάμους δεν θα είναι πρωταγωνιστικός αλλά θα είναι ο «φτωχός συγγενής». Τα πανηγύρια αντέχουν ακόμα αν και η αλλοίωση κι εκεί είναι αναπόφευκτη… Δεν θα είναι το πανηγύρι που ξέρουμε, όπου πάμε για να γλεντήσουμε και να ξεδώσουμε. Θα είναι σαν φεστιβάλ όπου θα υπάρχουν διάφορες εκδηλώσεις και ο χορός θα είναι ένα μέρος αυτών.
