Συνθήκες ακραίας ρευστοποίησης αναπτύσσονται στο πολιτικό σκηνικό αλλοιώνοντας σημαντικά τους συσχετισμούς δυνάμεων και τους ρόλους που κατένειμαν με ξεκάθαρο τρόπο οι ψηφοφόροι στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου 2023.
Για πρώτη φορά στην 50ετή μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας, κόμμα εκπίπτει του ισχυρότερου αντιπολιτευτικού αξιώματος ενώ σε μόλις 17 μήνες πολιτικής κανονικότητας έχουν ανεξαρτητοποιηθεί 32 βουλευτές από 6 κόμματα. Παράλληλα, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αλλάξει δύο αρχηγούς, με τον Σωκράτη Φάμελλο να εκλέγεται την Κυριακή νέος πρόεδρος του κόμματος. Την ίδια στιγμή η πολιτική γεωγραφία απέκτησε δύο νέα κόμματα, την Νέα Αριστερά και το Κίνημα Δημοκρατίας του Στέφανου Κασσελάκη.
Το συνεχώς μεταβαλλόμενο σκηνικό επαναφέρει στη μνήμη την άγρια μνημονιακή περίοδο η οποία στο «απόγειο» της, στις 12 Φεβρουαρίου 2012, αμέσως μετά την ψήφιση του 2ου μνημονίου, παρήγαγε 52 «ανέστιους» βουλευτές και αρκετά κόμματα – πυροτεχνήματα.
Αν, ωστόσο, τότε οι πρωτόγνωρες συνθήκες χρεοκοπίας δικαιολογούσαν την ανεξέλεγκτη περιδίνηση του πολιτικού κατεστημένου, σήμερα ποιες δυνάμεις ωθούν τις τεκτονικές αλλαγές και μάλιστα σε ανύποπτο πολιτικά χρόνο, δυόμιση χρόνια πριν τις επόμενες εκλογές; Η απάντηση φαίνεται πως είναι πιο πεζή σε σχέση με τις εντυπώσεις ευρύτερων ανακατατάξεων που δημιουργούν τα στατιστικά νούμερα του κατακερματισμού. Αρκεί κανείς να δει ότι βασικοί τροφοδότες της δεξαμενής των ανεξάρτητων είναι μόνο δύο κόμματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ που διάγει παρατεταμένη περίοδο διαμελισμού και οι Σπαρτιάτες, ένα κόμμα – μόρφωμα που λειτούργησε ως πολιτικό όχημα ευκαιρίας για τις επιδιώξεις του έγκλειστου Ηλία Κασιδιάρη. Από τα συγκεκριμένα δύο κόμματα προέρχονται οι 25 από τους συνολικά 32 ανεξάρτητους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Ο τεμαχισμός του ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε το 2015 και με σχετική συνέπεια συνεχίζεται έως και σήμερα διαμορφώνοντας σκηνικό πολιτικού Φράνκεσταϊν στον χώρο της κεντροαριστεράς. Μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ συνωστίζονται ο ΣΥΡΙΖΑ και τουλάχιστον 4 κόμματα που προέκυψαν από τα σπλάχνα του. Η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου, η Νέα Αριστερά, το ΜεΡΑ25 του Γιάνη Βαρουφάκη και το νεοπαγές κόμμα “Κίνημα Δημοκρατίας” του Στέφανου Κασσελάκη.
Στην τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο από την Κουμουνδούρου έχουν αποχωρήσει 18 βουλευτές, με τους πρώτους 11 (Ε. Αχτσιόγλου, Δ. Τζανακόπουλος, Ν. Ηλιόπουλος, Σ. Αναγνωστοπούλου, Θ. Φωτίου, Ε. Τσακαλώτος, Π. Πέρκα, Μ. Τζούφη, Α. Χαρίτσης, Χ. Ζεϊμπέκ, Ο. Φερχάτ) να δημιουργούν την δική τους ΚΟ με τίτλο Νέα Αριστερά, τους υπόλοιπους 6 (Ρ. Χρηστίδου, Θ. Τζάκρη, Α. Αυλωνίτης, Π. Παππάς, Γ. Πούλου, Κ. Μάλαμα) να κατευθύνονται προς το νέο κόμμα Κασσελάκη και την Αθηνά Λινού να παραμένει πολιτικά «ανέστια».
Ωστόσο, για να δημιουργηθεί νέα κοινοβουλευτική ομάδα και να αποκτήσει εκπροσώπηση το κόμμα Κασσελάκη στην Βουλή απαιτούνται τουλάχιστον 10 βουλευτές. Το εγχείρημα δεν είναι δύσκολο καθώς πληροφορίες αναφέρουν ότι το προσεχές διάστημα θα υπάρξουν και νέες αποχωρήσεις από την μήτρα του ΣΥΡΙΖΑ. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν ότι πιθανότερη είναι η ανεξαρτητοποίηση του Γιάννη Σαρακιώτη ενώ ακολουθούν οι κ.κ. Ευάγγελος Αποστολάκης και Γιώργος Γαβρήλος.
Σε αυτό το κλίμα θα πρέπει να συνεκτιμηθούν και οι ενδεχόμενες φυγόκεντρες δυνάμεις που θα προκαλέσει το τελικό αποτέλεσμα των εσωκομματικών εκλογών.
Η επικράτηση του Σωκράτη Φάμελλου και της ομάδας των «87» ίσως φέρει πιο κοντά στην έξοδο όσους άσκησαν σκληρή κριτική στις αποφάσεις του πρόσφατου επεισοδιακού συνεδρίου όπως η κυρία Νίνα Κασιμάτη.
Το κόμμα Κασσελάκη
Πάντως, στην περίπτωση που το κόμμα Κασσελάκη δεν καταφέρει να συγκεντρώσει 10 βουλευτές προερχόμενους από τον ΣΥΡΙΖΑ για να συγκροτήσει την δική του κοινοβουλευτική παρουσία, θα αναζητήσει πρόθυμους από την συνολική δεξαμενή των ανεξάρτητων.
Βέβαια, ο κατάλογος των προσώπων που θα μπορούσαν να συνεργαστούν είναι σχετικά περιορισμένος παρά την ιδεολογική θολούρα που χαρακτηρίζει το νέο κόμμα. Εγγύτεροι συνομιλητές θεωρούνται οι Μιχάλης Χουρδάκης και Αρετή Παπαϊωάννου. Οι προερχόμενοι από την Πλεύση Ελευθερίας βουλευτές άλλωστε έδειξαν πρόσφατα ότι δεν έχουν κανένα πρόβλημα να συνεταιριστούν ακόμα και με τους ακροδεξιούς πρώην Σπαρτιάτες για να αποκτήσουν οι ανεξάρτητοι κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.
Οι αντοχές της ΝΔ
Σε αυτό το σκηνικό φυγόκεντρων δυνάμεων η Νέα Δημοκρατία εμφανίζει προς ώρας στοιχεία αντοχής. Μετά απο μια περίοδο στενού πρέσινγκ τα δεξιότερα κόμματα δείχνουν πως έχουν πιάσει τα ανώτατα δημοσκοπικά ποσοστά τους. Παράλληλα, η διαγραφή του πρώην πρωθυπουργού και προέδρου του κόμματος, Αντώνη Σαμαρά, φαίνεται πως προκαλεί ισχυρή συναισθηματική φόρτιση και αμηχανία, όχι όμως αμφισβήτηση της κοινοβουλευτικής συνοχής.
Είναι επίσης ενδεικτικό ότι οι τρεις αποχωρήσεις από την γαλάζια ΚΟ (Λ. Αυγενάκης, Μ. Σαλμάς, Α. Σαμαράς) προήλθαν από διαγραφές ενώ είναι αρκετά πιθανή η επιστροφή του κ. Αυγενάκη αμέσως μετά την ψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού το βράδυ της 17ης Δεκεμβρίου.
Χαρακτηριστικά ισχυρής αντοχής εμφάνισε και η ΚΟ του ΠΑΣΟΚ που ξεπέρασε την εσωκομματική κρίση και την αμφισβήτηση του Νίκου Ανδρουλάκη και σήμερα απολαμβάνει τα προνόμια της αξιωματικής αντιπολίτευσης, έστω και ως αποτέλεσμα της κατακρήμνισης του ΣΥΡΙΖΑ. Από την «πράσινη» ομάδα έχει διαγραφεί μόλις ένας βουλευτής, ο Μπουρχάν Μπαράν για ποινική υπόθεση φαρμακευτικών συνταγογραφήσεων. Την ίδια στιγμή ορισμένοι βουλευτές της Κουμουνδούρου θα έβλεπαν θετικά μια μεταγραφή τους στην Χαριλάου Τρικούπη.
Αντίστοιχη συνοχή εμφανίζει και η Ελληνική Λύση. Ο κ. Κυριάκος Βελόπουλος έχει διαγράψει μόνο τον βουλευτή Επικρατείας, Παύλο Σαράκη, βάζοντας έτσι τέλος σε μια συνεργασία που εξ αρχής φαινόταν εξαιρετικά δύσκολη. Τα μόνα κόμματα που αποδεικνύονται πλήρως ανθεκτικά είναι το ΚΚΕ και η Νίκη. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι για το κόμμα του Δημήτρη Νατσιού δεν υπάρχουν εσωτερικά προβλήματα. Βουλευτές όπως οι κ.κ. Γιώργος Αποστολάκης, Νίκος Βρεττός και Νίκος Παπαδόπουλος σπεύδουν κατά καιρούς να επικρίνουν αποφάσεις της ηγεσίας.
Από την άλλη πλευρά οι Σπαρτιάτες βρίσκονται στην διακεκαυμένη ζώνη της διάλυσης. Το κόμμα – μόρφωμα μετά την αποχώρηση 7 μελών έχει απομείνει με μόλις 5 βουλευτές και πλέον αρκεί μια ακόμα φυγή για να πάψει να υφίσταται ως ΚΟ. Στην επικίνδυνη ζώνη με 6 βουλευτές βρίσκεται και η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου, ωστόσο όλα δείχνουν ότι μετά την αποχώρηση των Χουρδάκη – Παπαϊωάννου δεν θα υπάρξουν άλλες ανεξαρτητοποιήσεις.
Ο «χάρτης» των ανεξαρτήτων βουλευτών
Οι προερχόμενοι από τον ΣΥΡΙΖΑ (7):
Αθηνά Λινού
Ραλλία Χρηστίδου
Αλέξανδρος Αυλωνίτης
Πέτρος Παππάς
Κυριακή Μάλαμα
Θεοδώρα Τζάκρη
Γιώτα Πούλου
Από τους Σπαρτιάτες (7):
Χάρης Κατσιβαρδάς
Γιώργος Μανούσος
Γιάννης Δημητροκάλλης
Διονύσης Βαλτογιάννης
Γιώργος Ασπιώτης
Μιχάλης Γαυγιωτάκης
Κωνσταντίνος Φλώρος
Από την ΝΔ (3)
Μάριος Σαλμάς
Λευτέρης Αυγενάκης
Αντώνης Σαμαράς
Από την Πλεύση Ελευθερίας (2)
Μιχάλης Χουρδάκης
Αρετή Παπαϊωάννου
Από την Ελληνική Λύση (1)
Παύλος Σαράκης
Από το ΠΑΣΟΚ (1)
Μπουρχάν Μπαράν
Η αξιωματική αντιπολίτευση και τα προνόμιά της
Την περασμένη Παρασκευή αφαιρέθηκε και επισήμως ο τίτλος της αξιωματικής αντιπολίτευσης από τον ΣΥΡΙΖΑ και επιδόθηκε στο ΠΑΣΟΚ καταγράφηκε έτσι για πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά χρονικά η απώλεια του συγκεκριμένου αξιώματος χωρίς να μεσολαβήσουν εκλογές. Πλέον, το ΠΑΣΟΚ αναδεικνύεται δεύτερη κοινοβουλευτική δύναμη με 31 βουλευτές έναντι 29 του ΣΥΡΙΖΑ και ο κ. Νίκος Ανδρουλάκης κηρύσσεται αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης καταλαμβάνοντας το τέταρτο τη τάξει πολιτικό αξίωμα μαζί με τα συμβολικά, κοινοβουλευτικά και λειτουργικά προνόμια.
Ο συγκεκριμένος τίτλος εμπεριέχει ισχυρούς πολιτικούς συμβολισμούς οι οποίοι απορρέουν κυρίως από τα εκλογικά ποσοστά. Έως σήμερα αξιωματική αντιπολίτευση ήταν το κόμμα που έβγαινε δεύτερο στις εθνικές εκλογές, αποτελούσε τον ισχυρότερο αντίπαλο της εκάστοτε κυβέρνησης και συνήθως συγκέντρωνε αυξημένες πιθανότητες να κυβερνήσει. Πέραν αυτών, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης απολαμβάνει λειτουργικά προνόμια τα οποία διευκολύνουν το κοινοβουλευτικό του έργο. Ειδικότερα, ο αρχηγός της μείζονος αντιπολίτευσης στήνει το πολιτικό του στρατηγείο στο πολυτελές γραφείο «69» που βρίσκεται σταθερά στο ισόγειο του Μεγάρου της Βουλής και στην απέναντι γωνία από την πρωθυπουργική πτέρυγα.
Από αυτό το σημείο τα προηγούμενα 15 χρόνια οργάνωναν τις αντιπολιτευτικές τους επιθέσεις οι Γιώργος Παπανδρέου, Αντώνης Σαμαράς, Αλέξης Τσίπρας και Κυριάκος Μητσοτάκης. Επίσης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης δικαιούται να διορίζει συνολικά 10 έμπιστους, μετακλητούς υπαλλήλους, τουλάχιστον 1 παραπάνω σε σχέση με τους προέδρους των μικρότερων κοινοβουλευτικών κομμάτων και 3 κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους έναντι 2 που έχουν οι υπόλοιποι.
Σε πολιτικό επίπεδο ο κ. Ανδρουλάκης, ως επικεφαλής της αντιπολίτευσης θα λαμβάνει το λόγο αμέσως μετά την ομιλία του πρωθυπουργού και θα δικαιούται μεγαλύτερο χρόνο σε σχέση με τους αρχηγούς των μικρότερων κομμάτων.
Επιπρόσθετα, το ΠΑΣΟΚ αποκτά ενισχυμένη παρουσία σε κρίσιμες κοινοβουλευτικές επιτροπές. Ειδικότερα, θα αποκτήσει την θέση αντιπροέδρου στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας η οποία κατα παράδοση αποτελεί πεδίο στενού ελέγχου των κυβερνητικών πεπραγμένων. Παράλληλα, αναμένεται να αποκτήσει μια επιπλέον θέση – και να τις αυξήσεις σε 3 – στο κορυφαίο κοινοβουλευτικό όργανο που είναι η Διάσκεψη των Προέδρων.
Πλέον ΝΔ και ΠΑΣΟΚ θα έχουν την δυνατότητα συμπλήρωσης της αυξημένης πλειοψηφίας των 3/5 για τον διορισμό προέδρων ανεξάρτητων αρχών. Τέλος, βουλευτής του ΠΑΣΟΚ θα αντικαταστήσει τον συνάδελφο του από τον ΣΥΡΙΖΑ που είχε οριστεί μέλος της Επιτροπής “Πόθεν Εσχες”. Στην συγκεκριμένη επιτροπή η αντιπολίτευση εκπροσωπείται μόνο από την αξιωματική αντιπολίτευση
