Eιρήνη Bαζούκου: «Η τέχνη στην Ελλάδα τον καιρό της Πανδημίας»

Η Ειρήνη Βαζούκου, είναι γνωστή Ροδίτισσα εικαστικός. Έχει παρουσιάσει το εικαστικό της έργο σε 14 ατομικές εκθέσεις και συνεκθέσεις (Μουσείο Ύδρας, Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, Πινακοθήκη Κέρκυρας, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ρόδου, Γκαλερί Σταυρακάκη Ηράκλειο, Γκαλερί Attic Κέρκυρα) κι έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 100 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Σήμερα, μιλάει στην «δ» με αφορμή την συμμετοχή της (μοναδική συμμετοχή από την Ελλάδα) στην 5η Βαλκανική Κουαρτενάλλε ζωγραφικής 2020 στο Μουσείο της Στάρα Ζαγόρα στην Βουλγαρία και αναπτύσσει τους προβληματισμούς των καλλιτεχνών με αφορμή την κρίση που δημιούργησε ο κορωνοϊός.
• Κυρία Βαζούκου να ξεκινήσουμε με την συμμετοχή σας στην έκθεση Μύθοι και Θρύλοι του τόπου μου, στο Μουσείο της Στάρα Ζαγόρα, της οποίας τα εγκαίνια έγιναν στις 20 Δεκεμβρίου και απ’ ό,τι βλέπω αυτή την φορά (γιατί έχετε ξαναεκθέσει το 2016 εκεί, με άλλους δύο Έλληνες ζωγράφους) είστε η μοναδική εικαστικός από την Ελλάδα που συμμετέχει.
Είναι αλήθεια πως είχα εκπλαγεί όταν είδα μόνο το όνομά μου από την Ελλάδα. Θέλω να πιστεύω ότι δεν κόπηκε άλλη ελληνική συμμετοχή και ότι οφείλεται στο ό,τι δεν υπήρξε ενδιαφέρον από τους Έλληνες εικαστικούς, λόγω των συνθηκών που βιώνουμε. Μάλλον πίστευαν ότι δεν θα γίνει η έκθεση και ότι ακυρώθηκε κάτι που γίνεται κατά κόρον εδώ, λόγω της πανδημίας. Είχα όμως επικοινωνήσει με τους οργανωτές στο Μουσείο της Στάρα Ζαγόρα, οι οποίοι, μου είχαν στείλει ατομική πρόσκληση για συμμετοχή εγκαίρως και μου απάντησαν ότι δεν αλλάζει τίποτα.
• Τι γίνεται στην Ελλάδα από τον καιρό που ξέσπασε η πανδημία, όσον αφορά στην Τέχνη;
Η πανδημία ήταν κάτι πολύ ξαφνικό. Ειδικά εμάς, τους ανθρώπους που δουλεύουν στον τομέα του Πολιτισμού, μας κτύπησε πρώτους. Ελπίζω να μην είναι μη αναστρέψιμο αυτό. Θα σας πω τι συμβαίνει στα εικαστικά. Στην Ελλάδα έχουν αναβληθεί σχεδόν όλες οι προγραμματισμένες εκθέσεις κι έχουν ακυρωθεί πολλές. Σ’ αυτό, πρωτίστως φταίει η κυβέρνηση και μετά η πανδημία. Η πανδημία είναι μόνον, η κορυφή του παγόβουνου. Γιατί εδώ και καιρό ο Πολιτισμός δεν θεωρείται είδος πρώτης ανάγκης όπως κανονικά θα έπρεπε να είναι. Είναι ανάγκη για την ψυχική μας υγεία, για την σωστή ανάπτυξη των παιδιών μας, για την καλλιέργειά μας, και τόσα άλλα. Τι θα ήμασταν χωρίς τον Πολιτισμό; Η κυβέρνηση το μόνο που ξέρει να κάνει είναι να κλείνει θέατρα, μουσεία, πινακοθήκες κ.λπ. να βάζει περιορισμούς, να φιμώνει, αδιαφορώντας για τις ολέθριες συνέπειες αυτής της τακτικής. Μπορούσε να προσπαθήσει να βρει λύση ώστε να είναι ανοιχτά αυτά, τηρώντας τα μέτρα προστασίας, ή να βρει λύση ώστε ο Πολιτισμός να μην ‘παγώσει’. Κατήργησε εικαστικά μαθήματα από τα σχολεία κι έκλεισε τα Μουσεία. Τι να λέμε τώρα, ότι θεωρούν περιττή την Τέχνη; Εν τω μεταξύ όσοι εκθεσιακοί χώροι, ήταν πιο οργανωμένοι στο θέμα επικοινωνίας και προβολής μέσω του διαδικτύου συνεχίζουν να παράγουν έργο. Ένα λαμπρό παράδειγμα είναι το Μουσείο Κατσίγρα στην Λάρισα. Μιλάμε για την ΕΙΚΟΝΑ. Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Δεν μιλάω βέβαια για μετατροπή της ζώσας πραγματικότητας σε εικονική, αλλά μιλάω για προσαρμογή και στήριξη. Μιλάω για αλλαγή σκεπτικού. Όλα θα μπορούσαν να συνεχίσουν με άλλη μορφή. Θα μπορούσαν να είναι ανοιχτά τα Μουσεία και οι Πινακοθήκες δείχνοντας τις συλλογές έργων τέχνης, κάνοντας διαδικτυακά επιμορφωτικά σεμινάρια για παιδιά, ενηλίκους κ.λπ. Αντ αυτού, επικρατεί σιγή εν αναμονή του εμβολίου. Κρανίου τόπος, δηλ. Λάθος. Μέγα λάθος γιατί οι συνέπειες είναι και θα είναι τραγικές για όλους τους ανθρώπους της Τέχνης και τους αποδέκτες αυτής που είναι η κοινωνία. Ένα φαινόμενο επίσης που υπάρχει στην Ελλάδα και φαίνεται τώρα πιο έντονο με τον κορωνοϊό είναι οι λάθος άνθρωποι σε λάθος θέσεις. Χωρίς να φροντίζουν να αξιοποιήσουν στο έπακρο το ανθρώπινο δυναμικό του τόπου τους. Δεν θα υπήρχαν τα έξοδα και οι περιορισμοί για τις μετακινήσεις και θα είχαν μέσα στα Μουσεία σε 12μηνη βάση τους ανθρώπους αυτούς, δημιουργούς, ιστορικούς τέχνης, μουσικούς, ηθοποιούς και άλλους να εργάζονται και να παράγουν Πολιτισμό. Και δεν μιλάω βέβαια για εθελοντισμό. Και να επισημάνω, πως η αξιοποίηση, η εκτίμηση και η ενθάρρυνση του ντόπιου δυναμικού προϋποθέτει γνώση που βοηθάει στην σωστή και δίκαιη κρίση. Κάνοντας πέρα τις όποιες αντιπάθειες που φέρνει η καθημερινή τριβή. Με την σωστή γνώση και κρίση γίνεται η επιλογή των δημιουργών. Έτσι δεν χρειάζεται η έξωθεν μαρτυρία για να αναγνωριστεί το έργο τους και οι δυνατότητές τους. Όταν έχεις να κάνεις όμως με ανθρώπους που δεν είναι γνώστες του αντικειμένου ή είναι ημιμαθείς με ατέρμονη φιλοδοξία, που έχουν θεσμικούς ρόλους… το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό. Μετοικούν όσοι είναι άνω του μετρίου σε άλλα μέρη που εκτιμάται το έργο τους και η προσωπική τους πορεία, σπουδές, γνώσεις, ταλέντο κ.λπ. Το αποτέλεσμα; Η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού έδειξε ότι… ο βασιλιάς είναι γυμνός!
Επίσης θέλω να τονίσω ότι αυτή η αδράνεια γίνεται και φαίνεται εντονότερη τον χειμώνα στις τουριστικές περιοχές της επαρχίας κάτι που γίνονταν και πριν την πανδημία. Η υποτίμηση του κοινού της επαρχίας και των μόνιμων κατοίκων των τουριστικών περιοχών φέρνει άδεια Μουσεία. Δεν φταίει η κοινωνία -έχουμε παραδείγματα με δράσεις 12μηνες που υπήρξε τεράστια ανταπόκριση. Προσωπική μου άποψη είναι ότι όπου υπάρχει ενδιαφέρον μόνο για τον Τουρισμό υπάρχει έκπτωση στην ποιότητα του Πολιτισμού. Αλλά αυτό είναι μια άλλη, μεγάλη κουβέντα…
• Σχετικά με τον Τουρισμό και Πολιτισμό. Εκφράζετε μία πικρία ότι μάλλον οι τοπικοί φορείς δίνουν περισσότερη προσοχή στο ένα με συνέπεια να λειτουργεί σε βάρος του άλλου.
Ακριβώς, γιατί το «Ό,τι βλέπει ο Τουρίστας» περιορίζεται σε τόπο, χρόνο, είδος και πολλά άλλα. Με την μονοκαλλιέργεια του Τουρισμού είδαμε πολύ καθαρά τις συνέπειες στις τουριστικές περιοχές. Ένα παράδειγμα μόνο να σας αναφέρω, την Μάλτα. Είχα λάβει μέρος σε έκθεση στην Βαλέτα της Μάλτας στο πλαίσιο της Πολιτιστικής πρωτεύουσας 2018. Μιλούσα μέσω video στον εκθεσιακό χώρο σαν να παρευρίσκομαι εκεί. Ήταν Χειμώνας. Η Μάλτα παράγει πολιτισμό σε 12μηνη βάση. Δεν διαφέρει από την Ρόδο σε έκταση, όμως εκεί δεν χρειάζεται να μετοικούν οι δημιουργοί της ή οι ιστορικοί Τέχνης, καθηγητές κ.λπ. ψάχνοντας για ένα καλύτερο αύριο κι εκτίμηση στην δουλειά τους. Κάτι ανάλογο, υπήρχε στην Ρόδο με το εικαστικό πρόγραμμα Μο.Τε.Ρ.
• Ερχόμαστε λοιπόν ξανά στα εικαστικά. Πως επηρέασε, εσάς προσωπικά και την δουλειά σας η κατάσταση με την πανδημία του κορωνοϊού.
Κοιτάξτε, σ’ εμένα προσωπικά δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου το περνώ στην Ρόδο, εδώ είναι και το εργαστήριό μου, όταν θέλω απόλυτη απομόνωση για δημιουργία και όταν φτιάχνω μεγάλων διαστάσεων έργα. Όμως η εικαστική μου δράση είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου εκτός Ρόδου. Μοιράζω βέβαια την ζωή μου ανάμεσα στο σπίτι μου στην Ρόδο και στο σπίτι μου στην Αθήνα ανάλογα με τις περιστάσεις. Το διαδίκτυο με βοήθησε πάρα πολύ την τελευταία δεκαετία ώστε να είμαι μέσα στα πράγματα, χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική μου παρουσία. Όταν δεν λείπω από το νησί δουλεύω συνέχεια. Έχω να ταξιδέψω όμως ακριβώς ένα χρόνο, λόγω αναβολών εκθέσεων με τις καραντίνες. Τέτοιες μέρες ήμασταν στην γκαλερί Μυρό στην Θεσσαλονίκη. Βέβαια, έχω εκμεταλλευτεί στο έπακρο τον χρόνο που μας έχει δοθεί το έχω δει σαν δώρο… αν και είναι πολύ στενάχωρο όλο αυτό που συμβαίνει. Δεν μπορώ να αποστασιοποιηθώ όμως, κι έχει αλλάξει και τη δουλειά μου αυτό. Ενώ ετοίμαζα την επόμενη ατομική μου σκεπτόμενη μέσες άκρες την θεματική μου, τώρα προσαρμόζομαι στα νέα δεδομένα. Δεν θα πω τι μου λείπει, αλλά θα πω τι κάνουμε τώρα. Και λέω κάνουμε γιατί έχω την χαρά να ανήκω σε κάποιες ομάδες εικαστικών μικρές η μεγάλες που δεν έχουμε σταματήσει να ονειρευόμαστε, να δημιουργούμε και να επικοινωνούμε. Μία από αυτές της ομάδες είναι ο Ορίζοντας Γεγονότων που την έδρα του την έχει στον Κεραμεικό κοντά στο Γκάζι.
Με αυτή την ομάδα ετοιμάζουμε δύο project για το ‘21. Το ένα είναι να σηκώσουμε το δικό μας… μπαϊράκι και το άλλο να τονίσουμε το «Δες υπάρχω» για να τονίσουμε την απαξίωση των καλλιτεχνών από την Πολιτεία. Θα δώσουμε και εμείς την δική μας απάντηση. Οφείλουμε να την δώσουμε. Και θα επαναλάβω τα λόγια του Τζίμη Ευθυμίου (από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας): Είναι μία προσπάθεια να δούμε αυτά που καίνε σήμερα αλλά επιλέγοντας να γελάσουμε εκεί που θα ‘πρεπε να κλάψουμε. Μια δέσμη από-δράσεις όπως ποίηση, performance, video, ζιζάνια και φυσικά εικαστικά έργα. Θα ξεκινήσει η παρουσίαση στην Αθήνα τον Μάρτη με land Art και θα ολοκληρωθεί στις Πλατφόρμες στην ΑΣΚΤ όταν οριστεί η ημερομηνία πιθανώς τον Οκτώβρη του 2021. Επίσης ετοιμαζόμαστε για μία έκθεση του ΣΚΕΤΒΕ στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης την άνοιξη του 2021, έχουμε την Art Thessalonikiτον Μάιο του 21 η οποία είναι αφιερωμένη στην βραβευθείσα με το Νόμπελ Ειρήνης 2018 και Πρέσβειρα του Ο.Η.Ε Nadia Murad, η οποία έγινε πρέσβειρα του ΟΗΕ και έδωσε σκληρή μάχη, ώστε οι διώξεις που διαπράχθηκαν το 2014 κατά των Γεζίντι να αναγνωριστούν ως γενοκτονία. Θα συμμετάσχω στο περίπτερο της Chili Art Gallery και έχω φροντίσει τα έργα μου να έχουν αυτήν την θεματική. Επίσης θα είμαι και στο περίπτερο του ΣΚΕΤΒΕ στην ίδια Art Fair. Θα ήθελα να κλείσω με τις φράσεις της ομάδας μου του Ορίζοντα Γεγονότων με τις οποίες ταυτίζομαι: ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΩ – ΔΕΝ ΕΧΩ ΑΛΛΗ ΥΠΟΜΟΝΗ – ΔΕΝ ΑΝΑΠΝΕΩ – ΔΕΝ ΤΡΩΩ ΣΑΝΟ (!)