«Οπου φτωχός κι η μοίρα του», λέει η λαϊκή σοφία. Νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές, αποδεικνύοντας ότι οι συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, του θορύβου και των ακραίων θερμοκρασιών επηρεάζουν περισσότερο τις χώρες και τις κοινωνικές ομάδες εκείνες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Οπως είναι επόμενο, η Ελλάδα της κρίσης βρίσκεται στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στις χώρες με τη μεγαλύτερη θνησιμότητα τον χειμώνα και με τα υψηλότερα ποσοστά «ευάλωτων» στην περιβαλλοντική ρύπανση νοικοκυριών.
Η έκθεση «Ανιση έκθεση και άνισες συνέπειες: κοινωνική τρωτότητα και ατμοσφαιρική ρύπανση, θόρυβος και ακραίες θερμοκρασίες στην Ευρώπη» εξετάζει το πώς οι διαφορές στην κατανομή των περιβαλλοντικών προβλημάτων στην Ε.Ε. ουσιαστικά αντικατοπτρίζουν την κοινωνικοοικονομική κατάσταση κάθε περιοχής. Για την Ελλάδα, η έκθεση αναφέρει:
• Οι περισσότεροι θάνατοι λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης παρατηρούνται στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη. Η Ελλάδα βρίσκεται στις πέντε χώρες με το υψηλότερο ποσοστό θανάτων από έκθεση σε διοξείδιο του αζώτου (μαζί με Ιταλία και Ισπανία) και στο όζον (μαζί με Ουγγαρία και Κροατία).
• Η θνησιμότητα κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι μεγαλύτερη σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία σε σχέση με τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία. Αυτό αποδίδεται σε πολλούς παράγοντες, από την ποιότητα των κατοικιών και την πρόσβαση σε θέρμανση μέχρι την προσαρμοστικότητα των ανθρώπων σε χαμηλές θερμοκρασίες. Στην περίπτωση όμως ορισμένων χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, αυτή η εποχική διακύμανση στους θανάτους σχετίζεται ευθέως με τη φτώχεια και τις αυξημένες κοινωνικές ανισότητες. Για παράδειγμα, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση στην Ε.Ε. σε ευάλωτα νοικοκυριά που δεν μπορούν να έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν θέρμανση μετά τη Βουλγαρία και τη Λιθουανία. Τα μισά από τα νοικοκυριά που βρίσκονται κάτω από το 60% του μέσου εισοδήματος της χώρας αδυνατούν να κρατήσουν τα σπίτια τους ζεστά, ενώ στην ίδια κατάσταση βρίσκεται το 35% των μονογονεϊκών οικογενειών και το 40% των νοικοκυριών με έναν ηλικιωμένο.
• Οι περιοχές που έχουν χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά έχουν 1,3-1,5 φορά υψηλότερη έκθεση σε αιωρούμενα μικροσωματίδια (PM2.5 και PM10). Η Βουλγαρία, η Ελλάδα και περιοχές της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Σλοβακίας βρίσκονται ταυτόχρονα στο υψηλότερο 20% στην Ε.Ε. τόσο στην έκθεση των πολιτών σε μικροσωματίδια όσο και στο υψηλότερο 20% στην Ε.Ε. στη μακροχρόνια ανεργία.
• Αντίστοιχα, οι περιοχές της Ελλάδας, της Κροατίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, που εμφανίζουν το χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, βρίσκονται στο υψηλότερο 20% της Ε.Ε. στην έκθεση σε όζον.
• Η έκθεση υποδεικνύει την άμεση σχέση ανάμεσα στην ατμοσφαιρική ρύπανση και την ενεργειακή φτώχεια. Στην Ελλάδα και σε κάποιες άλλες χώρες, μεγάλο ποσοστό των πολιτών στράφηκε στην καύση ξύλων, παλιών επίπλων και κάρβουνου, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Σε ορισμένες περιοχές η ρύπανση μπορεί να μειωθεί με την απαγόρευση της πώλησης συγκεκριμένων καύσιμων προϊόντων. Για παράδειγμα, η Κρακοβία (μια από τις πόλεις με την υψηλότερη ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη) πρόσφατα αποφάσισε να απαγορεύσει οτιδήποτε άλλο εκτός από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο για τη θέρμανση από την 1η Σεπτεμβρίου 2019.
Η Ε.Ε. θα υποστηρίξει χρηματοδοτικά ένα πρόγραμμα αντικατάστασης σομπών και συσκευών που καίνε προϊόντα ξύλου στα νοικοκυριά με το χαμηλότερο εισόδημα.
