Για μια ακόμα φορά ο μηχανισμός προπαγάνδας του δήμου της Ρόδου δεν βρήκε λέξη να αναφέρει για την τοποθέτηση μου στην εκδήλωση της ΔΕΡΜΑ ΑΕ για την αξιοποίηση των ιαματικών πηγών Καλλιθέας, σε αντίθεση με όλους τους άλλους ομιλητές. Γνωρίζω οτι πολλούς ενόχλησαν οι θέσεις μας. Δεν σκοπεύω όμως να σιωπήσω, οπως πολύ θα ήθελαν οι παραμηχανισμοί που ξεψυχάνε.
-Για ενημέρωση των πολιτών καταθέτω τις ιδέες και τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ όπως παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση.
«Κυρίες και κύριοι,
αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και τιμή, που βρίσκομαι σήμερα εδώ, και επίσης, που έχω την ευκαιρία να συμμετέχω σε έναν γόνιμο διάλογο με την τοπική κοινωνία και τους φορείς της για τις προοπτικές ανάπτυξης του θερμαλιστικού τουρισμού στην περιοχή μας. O απολογισμός για το 2013, δηλαδή την χρονιά που πέρασε, ήταν 17.899.884 αφίξεις με 11.837,8 δις € εισπράξεις και με διεθνείς συγκυρίες που ευνόησαν την αύξηση των αφίξεων όπως ο πόλεμος στην Συρία, οι ταραχές στην Τουρκία κλπ.
Την εικόνα όμως αυτής της ανοδικής πορείας των βασικών μεγεθών του ελληνικού τουρισμού διαταράσσουν ορισμένοι δείκτες που είναι καθοριστικοί για τη γενικότερη απόδοση της μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενης τουριστικής πολιτικής και ανάπτυξης στη χώρα μας. Δείχνουν ότι τα εν λόγω ποσοτικά και μόνον μεγέθη δεν είναι αυτά που πρέπει να προκρίνονται ως κριτήρια αξιολόγησης της απόδοσης της τουριστικήςανάπτυξης. Πχ το 2008 με λιγότερες αφίξεις (15.926.942) κάναμε σχεδόν τις ίδιες εισπράξεις με το 2013. (11.662,3 δις €, σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης Της Ελλάδος)
Παρά τις διαρκείς εξαγγελίες της κυβέρνησης για «νέα εποχή» στον τουρισμό και τους πανηγυρισμούς για διατήρηση των αφίξεων και τον εσόδων στα ίδια επίπεδα, εν μέσω κρίσης, η πραγματικότητα, που δεν αποτυπώνεται σε «ξερούς» αριθμούς και στοιχεία, είναι άλλη: μείωση των θέσεων εργασίας, μείωση μισθών, μείωση πραγματικού εισοδήματος, κλείσιμο χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων πανελλαδικά, κτλ. Επομένως, το ζήτημα δεν είναι μόνο η «πίτα», αλλά πως αυτή μοιράζεται. Άδικα και άνισα, θα απαντούσα εγώ.
Και εξηγώ λίγο πιο αναλυτικά: Που στηρίχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, οι πολιτικές τουριστικής ανάπτυξης της χώρας;
-Μαζικές αφίξεις, «πακετοποίηση» all inclusive, άναρχη και αυθαίρετη δόμηση, ογκωδέστατες, σχεδόν «φαραωνικές» τουριστικές εγκαταστάσεις, πλήρης υποβάθμιση των φυσικών, πολιτισμικών και κοινωνικών πόρων, αδυναμία συγκρότησης ενός τουριστικά βιώσιμου μεταφορικού δικτύου, υψηλή εξάρτηση από συγκεκριμένες αγορές και ολιγοπωλιακές δομές, είναι μερικές μόνο από τις χαρακτηριστικότερες επιλογές των πολιτικών που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα.
Μήπως, εν τέλει, φταίει το μοντέλο που ακολουθούμε και όχι οι επιμέρους στρατηγικές;
Με τον τρόπο που κινούμαστε και σχεδιάζουμε την τουριστική ανάπτυξη της χώρας μας, οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια σε μια ανάπτυξη αλλοτριωμένη από το τοπικό, φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον, στο οποίο λαμβάνει χώρα και εξελίσσεται.
Στις μέρες μας, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ένα σχέδιο δημιουργίας άτυπων, ανεπίσημων Ελεύθερων Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ) Τουρισμού, με βασικό πυλώνα την ουσιαστική εκποίηση των σημαντικότερων τουριστικών πόρων και υποδομών της χώρας, με ότι επιπτώσεις απορρέουν για την εθνική κυριαρχία και ιδιαίτερα στην περιοχή μας ως παραμεθόριος περιοχή. Περιφερειακά αεροδρόμια, εμπορικά και τουριστικά λιμάνια, ιαματικές πηγές, τουριστικές εγκαταστάσεις και ακίνητα, παραλιακές ζώνες και παράκτια μέτωπα, εκποιούνται πάραυτα, έναντι ευτελών τιμημάτων και μάλιστα με τη μέθοδο της ομαδοποίησής τους, ώστε ναεπιτευχθούν με αυτόν τον τρόπο, υψηλότερες αποδόσεις.
***
Οι ιαματικοί πόροι, δηλαδή, το ιαματικό νερό και οι εγκαταστάσεις που αναπτύχθηκαν για τη διαχείριση και αξιοποίησή του, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πως αυτή η αντικοινωνική πολιτική επιδιώκεται στη παρούσα συγκυρία.
Η απαξίωση των πηγών, διαχρονικά και συστηματικά, οφείλεται σε συγκεκριμένους λόγους και ελλείμματα που έχουν περισσότερο να κάνουν με την πελατειακή αντίληψη περί του ρόλου του κράτους και της αυτοδιοίκησης που επικράτησε μεταδιδακτορικά στην χώρα.
Οι κομματικές εξαρτήσεις, η πρόσδεση σε, κάθε φορά συγκεκριμένα ανάλογα με τη συγκυρία, οικονομικά συμφέροντα, η διάβρωση και κομματικοποίηση του διοικητικού μηχανισμού, η καθήλωση της αυτοδιοίκησης σε ρόλοκομπάρσου, η κατασπατάληση των όποιων πόρων κατέστη δυνατόν να διασφαλιστούν, ώστε η τοπική κοινωνία να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες και τις δυνατότητές της, αποτελούν βασικές αιτίες για την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα.
Με αυτήν την έννοια, κάποιος θα μπορούσε να σας πει ότι η απαξίωση αυτή, υπήρξε σκόπιμη και, εν πάση περιπτώσει, βόλευε να διατηρείται επί μακρόν, ώστε να καταλήξουμε στα σημερινά δεδομένα όπου η παραχώρηση σε ιδιώτες επενδυτές προβάλλεται ως η μοναδική λύση προς αξιοποίηση. Ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου μετά την απελευθέρωση των υπηρεσιών υγείας τον περασμένο Οκτώβριο στα πλαίσια της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης, ο Ιαματικός –θερμαλιστικός τουρισμός ευεξίας, θα παίξει ένα σημαντικότατο ρόλο διεκδικώντας εν δυνάμει 20-24 εκατομμύρια πολιτών που διακινούνται για τον σκοπό αυτό. Σε μια χώρα όπου οι κλιματολογικές συνθήκες, το φυσικό περιβάλλον, με Ιαματικές πηγές δίπλα στην θάλασσα, ο πολιτισμός είναι μοναδικά τουλάχιστον μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ. Μήπως τελικά το αυξημένο ενδιαφέρον μέσου του πιλοτικού προγράμματος για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου που υπέγραψε τελευταία η κυρία Κεφαλογιάννη με τον κύριο Φούχτελ έχει σαν στόχο και την ‘’αξιοποίηση’’ σε πολλά εισαγωγικά των πηγών με τις υποδομές των ιαματικών πηγών της Καλλιθέας; Μήπως με πραξικοπηματικού χαρακτήρα στο σχέδιο νόμου για την αναδιάρθρωση του ΕΟΤ ΥΠΟΤ περνάνε διάταξη όπου γίνεται απ’ ευθείας ανάθεση ιαματικής πηγής που ανήκει και στο δημόσιο με μία απλή απόφαση του ΔΣ του ΕΟΤ; Πιθανόν για 50+49 χρόνια ως ιδιοκτησία επιφανείας και σε τιμή που δεν θα μπορεί να είναι μικρότερη του 15% των καθαρών κερδών ετησίως;!!! Γιατί άραγε ακόμα οι ιαματικές πηγές δεν έχουν πάρει ακόμα ΦΕΚ αναγνώρισης –πιστοποίησης; Μήπως περιμένουν τον νέο ιδιοκτήτη για να αναγνωριστούν σε μια νύχτα; Η κατάργηση ή στη καλύτερη των περιπτώσεων ο περιορισμός των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού για λουτροθεραπεία μήπως ήταν ενταγμένα στην απαξίωση των ιαματικών πηγών προκειμένου να δοθούν σε ιδιώτες ως ώριμο φρούτο σε εξευτελιστική τιμή και κατόπιν να απογειωθούν;
Ποια όμως είναι τα συγκεκριμένα οφέλη αυτής της αξιοποίησης, μέσω της παραχώρησης σε ιδιώτες; Πόσες νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης θα δημιουργηθούν; Πόσες υφιστάμενες θέσεις εργασίας θα διατηρηθούν; Ποιες υφιστάμενες εγκαταστάσεις θα εκσυγχρονισθούν; Ποιες νέες εγκαταστάσεις θα κατασκευαστούν; Ποιες χρήσεις θα επιτραπούν στην νέα επένδυση; Ποια μέριμνα θα ληφθεί για την πρόσβαση όλων των κατηγοριών του πληθυσμού στο ιαματικό νερό; Ποια μέριμνα θα ληφθεί, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις της περιοχής;
Και δυστυχώς, οι απαντήσεις που λαμβάνουμε στις ερωτήσεις αυτές δεν είναι τίποτε άλλο από αοριστίες. Στηρίζονται αποκλειστικά σε ευσεβείς πόθους. Σε έναν ασύγκριτο, νεοφιλελεύθερο δογματισμό που λέει ότι με έναν αυτόματο, σχεδόν μαγικό τρόπο, τα κοινωνικά ωφελήματα της όποιας επένδυσης, διασφαλίζονται, μόνο και μόνο μέσα από τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις της υλοποίησής της. Μάλιστα ορίζονται και οι σχετικοί πολλαπλασιαστές (1,8 εδώ, 2,5 αλλού κ.λπ.).
Η λογική αυτή όμως είναι εξαιρετικά ανεπαρκής. Γιατί;
Γιατί δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τη φυσική ροπή των επενδυτών για συσσώρευση πλούτου και ιδιοποίηση των κερδών. Και αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι τα όποια οφέλη προκύπτουν μόνο για αυτούς, τις επενδύσεις τους και, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, για λίγες ακόμη, επιχειρήσεις που αυτοί θα επιλέξουν ότι μπορούν να συνεργάζονται μαζί τους.
Οι δε εργαζόμενοι σε τέτοιου τύπου επενδύσεις θα εργάζονται σε συνθήκες γαλέρας και με μισθούς πείνας. Η πολυθρύλητη αύξηση της απασχόλησης, μέσω των αποκρατικοποιήσεων αυτού του τύπου θα δημιουργήσει στρατιές υποαμειβόμενων, ημι-ανέργων ή εποχικά απασχολουμένων εργαζομένων, οι οποίοι θα ζουν υπό διαρκή ομηρία.
Ως προς το σημείο αυτό, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική η απάντηση που μας έδωσε το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ σε σχετική ερώτηση που καταθέσαμε στη Βουλή, ήδη από τον Δεκέμβριο του 2012 για την υποτιθέμενη αξιοποίηση των πηγών που είχε τότε ανακοινωθεί. Στην απάντηση αυτή διαβάζουμε επί λέξη:
«Επί του παρόντος είναι αδύνατον να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός των νέων θέσεων εργασίας. Θεωρείται ωστόσο δεδομένο, ότι η προσέλκυση νέων επενδύσεων στην περιοχή θα αυξήσει τις θέσεις απασχόλησης και θα τονώσει την τοπική οικονομία.».
Δηλαδή, ενώ ανακοίνωσαν θριαμβολογώντας, την «αξιοποίηση» των πηγών μέσω της παραχώρησης σε ιδιώτες επενδυτές, το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ, (αναφέρομαι σε πηγές που ήδη έχουν περάσει στο ΤΑΙΠΕΔ και όπου βέβαια όλη η δημόσια περιουσία είτε είναι στην διαχείριση των δήμων ή όχι εν δυνάμει μπορούν να περάσουν στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ για ‘αξιοποίηση’ δηλαδή για παραχώρηση ή ξεπούλημα). Αποδεικνύεται ότι δεν έχει, (και γιατί να έχει άλλωστε, δεν είναι αυτός ο σκοπός του), κανένα απολύτως αναπτυξιακό σχέδιο και καμία απολύτως αναπτυξιακή στρατηγική που να συνηγορεί σε αυτά που λέγονται περί πολλαπλασιαστικών αποτελεσμάτων και θετικών επιπτώσεων των επενδύσεων αυτών στην τοπική οικονομία και στην απασχόληση.
Τα κρίσιμα ερωτήματα λοιπόν είναι: Ποια η προστιθέμενη αξία της όποιας επένδυσης αυτού του τύπου για την τοπική κοινωνία, ποια τα αντισταθμιστικά οφέλη, πως θα προκύψουν, πως θα αποδίδονται και κυρίως, πως θα διατηρηθούν σε βάθος χρόνου, όταν καμία απολύτως δέσμευση δεν προβλέπεται από την πλευρά των επενδυτών; Πρόκειται για ένα άνευ όρων ξεπούλημα.
***
Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα και οφείλουμε όλο όσοι έιμαστε σήμερα εδώ να σκεφτούμε τις εναλλακτικές λύσεις, τις εναλλακτικές προτάσεις για μία πραγματική αξιοποίηση των πηγών προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
Κατ’ αρχάς φυσικός πλούτος, φυσική πηγή ως κοινωνικό αγαθό δεν παραχωρείται ουτε εκποιείται. Εχουν γίνει ήδη προσφυγές πολιτών σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπως Καμένα Βούρλα, Αιδηψό, Θερμοπύλες, Υπάτη και αναμένεται απόφαση για την αντισυνταγματικότητα της παραχώρησης από το ΣτΕ.
Στην συνέχεια η αξιοποίηση των πηγών και των συνοδών εγκαταστάσεων, πρέπει να γίνει από την τοπική κοινωνία με τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης και φορέων της κοινωνικής – συνεταιριστικής οικονομίας, με κύριους στόχους την προστασία, ανάδειξη, ανάπτυξη και διαχείριση των πηγών και την αναδιανομή των πλεονασμάτων προς όφελος της τοπικής κοινωνίας, της τοπικής παραγωγικής βάσης και της απασχόλησης, αποτελεί μία πιστεύω γόνιμη και βιώσιμη λύση. Εξάλλου και θέση του ΣΔΙΠΕ (Σύνδεσμος Ιαματικών πηγών Ελλάδος) απ όσο γνωρίζω είναι να περάσουν οι ιαματικές πηγές στην τοπική Αυτοδιοίκηση. Εμείς προχωρούμε ακόμα ποιο πέρα.
Αυτή η μορφή συνεταιριστικής δράσης που οραματιζόμαστε, βρίσκεται στην αντίπερα όχθη του, χωρίς όρια, αμείλικτου ανταγωνισμού. Αντί του ανταγωνισμού, της ανταγωνιστικότητας και του ατομικού κέρδους, προτάσσει την αλληλεγγύη, τη συνεργατικότητα και το συλλογικό όφελος. Απέναντι στην ιδιοποίηση του παραγόμενου πλούτου προτάσσει την κοινωνικοποίηση του.
Η εξέλιξη των παραγωγικών μέσων και των νέων τεχνολογιών μας επιτρέπει σήμερα να οργανώσουμε πολύ καλύτερα συνεταιριστικά εγχειρήματα και εγχειρήματα κοινωνικής οικονομίας, με τη συμμετοχή, το τονίζω, της αυτοδιοίκησης, ώστε ο πόρος του ιαματικού νερού να αποδίδεται σε όλους και τα πλεονάσματα να αναδιανέμονται στην τοπική κοινωνία.
Οι νόμοι 1667/1986 περί αστικών συνεταιρισμών, 4019/2011 περί κοινωνικής οικονομίας και 3498/2006 περί δυνατότητας διανομής των ιαματικών φυσικών πόρων, θέτουν ένα συγκεκριμένο και αρκετά πλήρες πλαίσιο αξιοποίησης των ιαματικών πηγών της περιοχής, το οποίο, με μερικές τροποποιήσεις, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αλλά και ως «πιλότος» για την ανάπτυξη παρόμοιων συνεταιριστικών εγχειρημάτων και δικτυώσεων με στόχο την αξιοποίηση του δημόσιου πλούτου προς όφελος της κοινωνίας και της παραγωγικής της βάσης και όχι προς όφελος των λίγων.
