Για δύο βράδια το κοινό είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει μια μακρά σειρά ταινιών μικρής χρονικής διάρκειας που όλες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Αποτύπωναν τη συμπεριφορά της κοινωνίας να καταλύει, άλλοτε ενεργητικά κι άλλοτε παθητικά, όλα εκείνα που μέχρι πριν λίγα χρόνια αποτελούσαν θεμελιώδεις αρχές ορθής συμπεριφοράς. Μάλιστα, η αποτύπωση αυτή, για Ροδίους και μη, μπόρεσε και μεταδόθηκε τόσο διακριτικά, ώστε σίγουρα έχει αρχίσει να επιδρά στο ψυχισμό εκείνων που παρακολούθησαν τις παραγωγές αυτές.
Αυτά έγιναν την περασμένη Δευτέρα και Τρίτη 23 και 24 Αυγούστου στο διήμερο προβολής ταινιών, επιλεγμένων από τον όμιλο Cine-Εκπαίδευση, που κι αυτές με τη σειρά τους εντάσσονταν στο γενικότερο πρόγραμμα 5ου Φεστιβάλ Καλλιτεχνικής Δημιουργίας Ροδίων. Το φεστιβάλ ξεκίνησε στις 18 Αυγούστου, θα συνεχιστεί μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου, τελεί υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Τάκη Βούη, εξελίσσεται υπό το διαρκές βλέμμα του προέδρου τού Νίκου Κωνσταντινίδη και φέτος είναι αφιερωμένο στον αείμνηστο Θανάση Αναπολιτάνο.
Πρώτη μέρα προβολών: Η αγωνία
Οι συνολικά οκτώ ταινίες – παραγωγές μαθητών από επτά σχολεία της Ρόδου κι ένα της Καρπάθου είχαν περίπου τον ίδιο στόχο: Να ευαισθητοποιήσουν το κοινό σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και να το επιμορφώσουν για τις υγιείς – αειφορικές πρακτικές των προγόνων του. Οι μαθητές, με τη συνεργασία των εκπαιδευτικών τους, αξιοποίησαν στο έπακρο τις δυνατότητες της εικόνας και επεδίωξαν να προκαλέσουν αντίδραση ή έστω να δημιουργήσουν στους θεατές τους ένα συναίσθημα ικανό να σταθεί κόντρα στην ιδεολογία του κατεστημένου. Το τελευταίο θέλει τους φυσικούς πόρους να είναι όχι μόνο ανεξάντλητοι, αλλά ν’ αποτελούν και προσωπική του περιουσία.
Η όλη διαδικασία αποτελεί έναν «οπτικοακουστικό εγγραματισμό» ο οποίος συνιστά μία μεγάλη πρόκληση για το εκπαιδευτικό σύστημα. «Με τον τρόπο αυτό διδάσκουμε στα παιδιά να μη χειραγωγούνται από την εικόνα, αλλά να τη μετατρέπουν σε εργαλείο» εξήγησε μιλώντας προς τους θεατές ο Πέτρος Σπανός, εκπαιδευτικός. Από την πλευρά της η εκπαιδευτικός και θεατρολόγος Σοφία Κουτσάκη, προλογίζοντας τις ταινίες, στάθηκε ιδιαίτερα στη δύναμη που έχει ο κινηματογράφος να αφηγείται τόσο προς τον θεατή, όσο και προς τον ίδιο τον ερμηνευτή. Υπό το πρίσμα αυτό «ο οπτικοακουστικός εγγραμματισμός έχει ως πρώτους ωφελούμενους τους ίδιους τους πρωταγωνιστές των ταινιών». Στη δική της προσέγγιση η εκπαιδευτικός Αναστασία Ζέππου αναφέρθηκε στο πόσο εύκολα και έντονα κινητοποιούνται οι μαθητές σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος «αρκεί κάποιος να τους παρακινήσει».
Σημειώνεται ότι οι τρεις παρουσιαστές είναι ιδρυτικά μέλη του ομίλου Cine-Εκπαίδευση, οι δε εκπαιδευτικοί που είχαν επιβλέψει και προλόγισαν τις ταινίες των μαθητών ήταν όλοι προσωπικότητες με ξεχωριστή λάμψη.
Οι οκτώ ταινίες που προβλήθηκαν στο κινηματοθέατρο ‘Ρόδον’ είναι μόνο ένα μέρος από τις πολλές άλλες παραγωγές των παιδιών των σχολείων όλης της Δωδεκανήσου. Ξέχωρα από το προφανές περιβαλλοντικό ζητούμενο, η κάθε μία από αυτές παρουσιάζει διακριτικά και σε βαθύτερο επίπεδο ένα ακόμα γεγονός: Το ό,τι οι μαθητές αν κληθούν, τότε μπορούν ιδεολογικά να σταθούν αντιμέτωποι ακόμα και στους γονείς τους, μιας και εκείνοι είναι οι πρώτοι που υπερκαταναλώνουν το νερό ή μολύνουν τη θάλασσα και τους υδροφόρους ορίζοντες με σκληρά απορρυπαντικά, χημικά καθαριστικά και τηγανόλαδα. Οι γονείς τους είναι οι κυνηγοί που επιδιώκουν να σκοτώσουν το ελάφι, όπως και οι γονείς όλων των παιδιών είναι εκείνοι που οδηγούν τον πλανήτη στην καταστροφή.
Προφανώς μια ταινία δεν αρκεί για να ανατρέψει τις καθημερινά επηρεαζόμενες συνειδήσεις των παιδιών, όμως ο «οπτικοακουστικός εγγραμματισμός» σε μια τακτική βάση, ίσως τελικά να μπορέσει να κάνει τη διαφορά.
Δεύτερη μέρα προβολών: Ιστορία και στο βάθος συνείδηση
Όταν ο λαογράφος του μέλλοντος θα κληθεί να γράψει για την ηθογραφία του Σήμερα, τότε μέσα από τη σειρά «Σταγόνες Ροδιακής Ιστορίας» του Γιώργου Τζεδάκη, θα βρει άπλετο υλικό να τον καθοδηγήσει πιο κοντά στην κατανόηση συμπεριφορών τόσο των επιμέρους μελών του ροδιακού κοινωνικού συνόλου, όσο και του συνόλου αυτού καθαυτού.
Οι «Σταγόνες Ροδιακής Ιστορίας» είναι ταινίες εξαιρετικά μικρής χρονικής διάρκειας (ορισμένες λιγότερες από δύο λεπτά) που γυρίζονται και σκηνοθετούνται από τον δικηγόρο Γιώργο Τζεδάκη. Κάθε short story αποτελεί κι ένα πολύ συγκεκριμένο θέμα τοπικής ιστορίας. Π.χ. κτήριο του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου, ή η ηλικίας 2.200 ετών (και καθόλα λειτουργική μέχρι σήμερα) γέφυρα στην περιοχή Κορακόνερο. Δεκάδες τέτοιου είδους ιστορίες διηγείται ο Γιώργος Τζεδάκης που ξεκίνησε τις παραγωγές αυτές διεπόμενος από μια προσωπική ανάγκη, ίσως και στοίχημα, να διδάξει στα νέα παιδιά κάτι για την ιστορία του τόπου τους.
Ο ίδιος, αναλύοντας τα κίνητρά του ενώπιον του κοινού της περασμένης Τρίτης, απέδωσε τον χαρακτηρισμό των ταινιών του ως «click bite», θεωρώντας πως με τη μικρή τους διάρκεια και με μέσο το facebook θα μπορέσει να κερδίσει την προσοχή αγοριών και κοριτσιών.
Αν και υποσχέθηκε, ενώπιον των θεατών, να διηγηθεί ακόμα περισσότερες δε δίστασε να τους πει κατάμουτρα: «στις παραγωγές αυτές οι ζητούμενοι θεατές μου δεν είστε εσείς, διότι εσείς ξέρετε την ιστορία. Τα παιδιά θέλω να τσιμπήσουν κάτι απ’ όλο αυτό». Κρίνοντας ως θεατής, είδα στις «Σταγόνες Ροδιακής Ιστορίας» γωνιές της Ρόδου τις οποίες δε γνώριζα, άρα πιθανότατα ο Γιώργος Τζεδάκης έχει μάλλον υπερεκτιμήσει τις ιστορικές γνώσεις των Ροδίων για τον τόπο τους. Άλλωστε κι ο ίδιος παραδέχθηκε ότι δε γνώριζε το τι ακριβώς κινηματογραφούσε στις «Βρουλιές» απέναντι από το Πρασονήσι.
Ένας άλλος λόγος, ακόμα πιο ισχυρός, για τον οποίο δυνητικά όλοι είμαστε ζητούμενοι θεατές των «Σταγόνων» κρύβεται στο στασίδι της ανάγκης να αποκαλυφθεί πλήρως ο ψυχισμός εκείνων που βλέπουν τη ζωή τους να αλλάζει. Οι Ιταλοί κατακτητές είχαν μετατρέψει το μεταξουργείο της Κατταβιάς σε αγροτικές φυλακές κι αυτό με τη σειρά του σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής εκμετάλλευσης του μεταξοσκώληκα, την εκρίζωση των ατελείωτων μουριών που χρειαζόντουσαν για η εκτροφή τους και τη στροφή στην αναζήτηση ακόμα περισσότερων εργατικών χεριών για την εντατική καλλιέργεια της γης.
Με τον ίδιο τρόπο η εγκατάλειψη του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου, δεν είναι πολιτικό ζήτημα, μα βαθιά κοινωνικό και η καταγραφή του συνιστά την ηθογραφία του κοινωνικού συνόλου, που διαμαρτύρεται για την καταστροφή του κτηρίου κι όχι για τις θεατρικές παραστάσεις που χάνει ανελλιπώς επί 15 χειμώνες, ελλείψει χώρου. Η στροφή του στην παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας και μάλιστα με φρενήρεις ρυθμούς (η εντατική καλλιέργεια σε άλλη μορφή), το οδηγεί στην παραδοχή ότι στα καλοκαίρια τα παιδιά είναι φυσιολογικό να μεγαλώνουν μακριά από τους γονείς τους και προφανώς ποιος νοιάζεται για μια σειρά ιστορικών κτηρίων που καταστρέφονται. «Ακόμα κι έτσι, οι τουρίστες συνεχίζουν να έρχονται και το χρήμα πέφτει», διαπίστωσε σκωπτικά σε σχόλιό της στο τέλος των προβολών η επί μακρά σειρά ετών Έφορος Αρχαιοτήτων Μαρία Μιχαλάκη Κόλια.
«Όλα συνδέονται μεταξύ τους… εμείς είμαστε η ιστορία», είπε σωστά, ο Γιώργος Τζεδάκης, όπως και πολύ σωστά είπε ο Μανώλης Μακρής «η ιστορία δεν το γνωρίζουμε όταν γράφεται», παρουσιάζοντας προ ολίγων ημερών το νέο του βιβλίο «1821, η εθνεγερσία των Δωδεκανησίων», για το οποίο θα γίνει ξεχωριστό ρεπορτάζ. Είτε είμαστε, είτε τη γράφουμε χωρίς να γνωρίζουμε, η ιστορία είναι άνθρωποι και η ηθογραφία, για την οποία έγινε λόγος στην αρχή του άρθρου, εξετάζει τις πράξεις τους· αυτές που γίνονται κι αυτές που δε γίνονται.
