Αν η οικονομική κρίση που ταλανίζει επί σχεδόν μία οκταετία την Ευρωπαϊκή Ενωση θεωρείται από τους ειδικούς εξαιρετικά σημαντική απειλή για την ίδια τη συνοχή της, το καυτό πρόβλημα των μεταναστευτικών ροών, το οποίο εσχάτως έχει εξελιχθεί σε τραγωδία επικών διαστάσεων, είναι σίγουρα η μέγιστη απειλή που έχει βιώσει η Ε.Ε. από ιδρύσεώς της.
Το πρόβλημα έχει πολλές πτυχές: την ανθρωπιστική, την κοινωνική και αναπόφευκτα την οικονομική. Και αυτό γιατί η προσπάθεια της Ευρώπης να σφραγίσει τα σύνορά της απέναντι στους μετανάστες κοστίζει στους φορολογουμένους δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. Η εφαρμογή της αποτρεπτικής πολιτικής είναι δαπανηρή και τα ποσά που υπολογίζεται ότι στοιχίζουν στην ευρωπαϊκή οικονομία οι προσπάθειες διαχείρισης του μεταναστευτικού κύματος είναι δυσθεώρητα. Σε τελική ανάλυση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστούν μέχρι κεραίας στον βαθμό που πρόκειται για μια υπό εξέλιξη κατάσταση.
Το χρονολόγιο της κρίσης
Το μεταναστευτικό πρόβλημα και η σε απάντησή του οργάνωση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής έχει τις σύγχρονες ρίζες του στις αρχές του 1990, όταν η φρίκη του πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη συγκλόνισε τους Ευρωπαίους που παρακολούθησαν τον πόλεμο ως τηλεθεατές. Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη δεν έμεινε απαθής απέναντι στη φρίκη του εμφυλίου και ουσιαστικά ανάγκασε τις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών να χαλαρώσουν την πολιτική εισόδου στο έδαφός τους, υποδεχόμενες χιλιάδες ξεριζωμένους. Αυτοί με κάποιον τρόπο απορροφήθηκαν, αλλά το 1997 δεκάδες χιλιάδες Κούρδοι πρόσφυγες που έψαχναν να βρουν τρόπο διαφυγής από το καθεστώς του δικτάτορα του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, συνάντησαν κλειστές πόρτες στην Ευρώπη. Τότε έγινε εμφανής η ανάγκη μιας κοινής πολιτικής, μιας ενιαίας ντιρεκτίβας για το ζήτημα και εν τέλει οδηγηθήκαμε στη Συμφωνία Σένγκεν για την κωδικοποίηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των ανθρώπων εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η συνθήκη έχει μερικά πολύ περιοριστικά εμπόδια για τους μετανάστες που επιθυμούν να εισέλθουν στην Ευρώπη και μέχρι τώρα αποτελεί πεδίο αντιπαραθέσεων ακόμα και μεταξύ των κρατών που την προσυπέγραψαν και την εφαρμόζουν κατά το δοκούν, όπως τις προηγούμενες ημέρες η Γερμανία.
Η βιομηχανία της ασφάλειας των συνόρων
Σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών (UNHCR), περίπου 60 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως βρίσκονται σήμερα σε αναζήτηση καταφυγίου. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων, ανατολικά και δυτικά, είχαν βίαια απομακρυνθεί από τις εστίες τους.
Μόνο στο πρώτο εξάμηνο του 2014, περίοδος για την οποία υπάρχουν και τα τελευταία διαθέσιμα διασταυρωμένα και επίσημα στοιχεία, σχεδόν 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και αναζήτησαν νέες εστίες παγκοσμίως. Μεγάλες ήταν οι μετακινήσεις εντός της αφρικανικής ηπείρου, γεγονός που δικαιολογείται από τις πολεμικές συρράξεις σε αρκετά μέτωπα και από το ξέσπασμα πανδημιών τουλάχιστον σε δύο περιπτώσεις. Σημαντικές ανακατατάξεις έγιναν και στο εσωτερικό της αχανούς Κίνας, καθώς σταθερό ήταν το ρεύμα των μεταναστών και προς την αμερικανική ήπειρο. Στην Ευρώπη όμως σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση στο μεταναστευτικό ρεύμα και στον συνολικό αριθμό αυτών που ζήτησαν άσυλο: κάτι περισσότερο από 600.000! Χωρίς φυσικά να υπολογίζονται και όσοι απλώς διέφυγαν τους ελέγχους και ουδέποτε καταγράφηκαν.
Αυτή η έκρηξη στο Μεταναστευτικό, λοιπόν, ανάγκασε την Ε.Ε. να αναπροσαρμόσει την πολιτική της, αντίστοιχα και τα σχετικά κονδύλια. Ετσι, σήμερα στον συνολικό λογαριασμό υπάρχουν ποσά -για κάποια πάγια έξοδα- που αφορούν στην προετοιμασία των χωρών-μελών της Ε.Ε. για την υποδοχή μεταναστών και προσφύγων, στον έλεγχο των συνόρων της Ενωσης κ.λπ., αλλά και σημαντικά ποσά που χρηματοδότησαν τα έκτακτα μέτρα τα οποία εξαναγκάστηκαν να πάρουν πολλές χώρες προκειμένου να ελέγξουν, κατά το δυνατόν, τη μεγαλύτερη εδώ και δεκαετίες μετακίνηση πληθυσμών με προορισμό την ευρωπαϊκή ήπειρο. Μέτρα που εκ του αποτελέσματος μοιάζουν ατελέσφορα, πλην όμως έχουν ήδη κοστίσει στον ευρωπαϊκό και στους εθνικούς προϋπολογισμούς πάνω από 13 δισ. ευρώ!
Τα δισεκατομμύρια αυτά με αφετηρία τα εθνικά και τα ευρωπαϊκά ταμεία κατέληξαν -σε αρκετές, αν όχι σε όλες τις περιπτώσεις- σε λίγους και εκλεκτούς αναδόχους-εταιρείες και οργανισμούς που κάλλιστα θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει «οικονομικούς νικητές» της μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρώπης.
Οι οικονομικοί νικητές του Μεταναστευτικού
Λίγες και εκλεκτές επιχειρήσεις, κατασκευαστές οπλικών συστημάτων, αλλά και εταιρείες τεχνολογίας έχουν αποκομίσει μεγάλα κέρδη από την αναθεωρημένη μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης. Τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους δημοσιογράφοι από 15 διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες καταδεικνύουν πως τα τελευταία χρόνια υπάρχουν σε εξέλιξη δεκάδες επιμέρους προγράμματα και συμβόλαια που ακόμα και τώρα δημιουργούνται από ιδιωτικές εταιρείες, αλλά χρηματοδοτούνται από επιδοτήσεις της Ε.Ε. ή από εθνικά κεφάλαια, με στόχευση όμως πάντα την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού προβλήματος. Τα διάφορα projects μάλιστα ενίοτε υπερβαίνουν και την πιο ανθηρή φαντασία, αφού, για παράδειγμα, μόνο η ESA, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος, από το 2002 έως τώρα έχει συνολικά χρηματοδοτήσει διάφορα προγράμματα ερευνών με τουλάχιστον 225 εκατ. ευρώ. Και όλα αυτά δαπανήθηκαν στο όνομα της προστασίας των συνόρων της Ευρώπης.
Με δυο λόγια, η περιοριστική μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης είναι εξόχως κερδοφόρα για τις εταιρείες που την υπηρετούν. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι τρεις εταιρείες μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρώσει το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ασφάλεια των συνόρων. Εταιρείες που αναλαμβάνουν φιλόδοξα σχέδια με εντυπωσιακά ονόματα, όπως Mariss, Limes και Dolphin. Εταιρείες οι οποίες υπόσχονται να «σφραγίσουν αεροστεγώς» τον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο με projects όπως τα Operamar, Wimaas και Aeroceptor. Ή εταιρείες που υπόσχονται να θωρακίσουν τα χερσαία σύνορα με προγράμματα ελέγχου όπως τα Staborsec, Effisec, Fastpass, ABC4EU (Automated Border Control Gates for Europe) και Ingress.
Ακόμα και εταιρείες που πουλάνε στην Ε.Ε. και στη Frontex προηγμένα ρομπότ και αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης για τον εντοπισμό ανθρώπων που προσπαθούν να παραβιάσουν τις συνοριακές διαβάσεις. Στο οπλοστάσιο της Ε.Ε. υπάρχουν ακόμα και οσφρητικοί αισθητήρες (Sniffer, Snoopy) που εγγυώνται τον εντοπισμό ανθρώπων μέσω της οσμής τους ή αυτόνομα ρομπότ-περιπολικά για χρήση στη θάλασσα (Uncoss) ή στην ξηρά (Τάλως). Συνολικά από τα 39 εν ισχύι σήμερα έργα και προγράμματα που χρηματοδοτούνται από δημόσιους ή κοινοτικούς πόρους, η Airbus συμμετέχει σε 10 προγράμματα, είτε απευθείας, είτε μέσω 14 διαφορετικών θυγατρικών της, η ιταλική Finmeccanica εργάζεται για 16 έργα μέσω 13 θυγατρικών της και η γαλλική Thales συμμετέχει σε 18 σχέδια, εκ των οποίων τα 13 μέσω των θυγατρικών της.
Αναλυτικότερα, λοιπόν, τα μέχρι στιγμής στοιχεία που προκύπτουν από τους εθνικούς προϋπολογισμούς, την Κομισιόν, αλλά και την πανευρωπαϊκή ένωση δημοσιογράφων οι οποίοι ασχολούνται με το φλέγον αυτό ζήτημα και διαχειρίζονται τον φάκελο themigrantsfiles.com κατανέμουν τα παράπλευρα κόστη αυτής της τραγωδίας ως εξής:
Κόστος κατασκευής κέντρων υποδοχής μεταναστών σε τρίτες, εκτός Ε.Ε., χώρες
45.800.000€
Μπορεί ο περισσότερος κόσμος να μην το γνωρίζει, όμως η Ε.Ε. έχει ήδη χρηματοδοτήσει την κατασκευή κέντρων υποδοχής μεγάλου αριθμού μεταναστών και προσφύγων στη Λιβύη και την Ουκρανία. Αμφότερα τα κέντρα είναι ουσιαστικά αχρησιμοποίητα, ενώ ειδικά αυτό της Λιβύης προφανώς και δεν μπορεί να ελεγχθεί σωστά, πολύ περισσότερο να χρησιμοποιηθεί!
Tεχνική βοήθεια σε κυβερνήσεις γειτονικών κρατών
74.658.000€
Η Ε.Ε. και αρκετά κράτη-μέλη της μεμονωμένα, μέσω διμερών συμφωνιών, έχουν χρηματοδοτήσει κυβερνήσεις και καθεστώτα τρίτων κρατών με στόχο να εμποδίσουν το κύμα των μεταναστών να φτάσει μέχρι τα ευρωπαϊκά σύνορα. Αρκετοί οργανισμοί και διεθνείς οργανώσεις καταγγέλλουν μάλιστα ότι οι Ευρωπαίοι δεν δίστασαν να χρηματοδοτήσουν ακόμα και κυβερνήσεις που δεν φημίζονται για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ευρωπαϊκά κεφάλαια έχουν καταλήξει στα ταμεία της Τυνησίας (επί καθεστώτος Μπεν Αλι), της Αιγύπτου, της Λιβύης, της Αλγερίας και της Μαυριτανίας.
Τείχη – κατασκευές ενίσχυσης συνόρων
76.600.000 €
Τείχη κατά μήκος των συνόρων έχουν υψωθεί μέχρι στιγμής σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ελλάδα και η Βουλγαρία. Το ίδιο πράττει τώρα και η Ουγγαρία.
Τείχος Melilla
47.000.000 €
Εχει μήκος 11 χιλιόμετρα, προστέθηκε στο τείχος της Θέουτα και μέχρι στιγμής έχει στοιχίσει στους Ισπανούς φορολογούμενους σχεδόν 50 εκατ. ευρώ, ενώ άλλα 10 εκατ. υπολογίζεται ότι είναι το ετήσιο κόστος συντήρησης και φύλαξής του!
Εξοπλισμός των Ευρωπαίων συνοριοφυλάκων
225.710.000 €
Μη επανδρωμένα πτητικά μέσα (Drones), ταχύπλοα σκάφη και φουσκωτά, κιάλια νυχτερινής όρασης, ειδικά τζιπ, στολές και οπλισμός. Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και στις σκανδιναβικές (!), οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν επιδοθεί σε έναν άνευ προηγουμένου εξοπλιστικό μαραθώνιο, με σκοπό να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των συνοριοφυλάκων τους. Μάλιστα για την κάλυψη αυτών των αναγκών έχουν ενισχυθεί γενναία τα ταμεία εταιρειών όπως η Airbus, η Indra και άλλες αμυντικές/πολεμικές βιομηχανίες. Η αγορά… hardware για την ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας των ευρωπαϊκών χωρών έχει τους μεγάλους πρωταγωνιστές της. Τα τελευταία χρόνια η Ισπανία και φυσικά η Ελλάδα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα αυτό, αφού έχουν δαπανήσει πάνω από 70 εκατ. ευρώ σε προμήθειες νέων παράκτιων σκαφών, drones, off-road οχημάτων, καμερών παρακολούθησης και λοιπού εξοπλισμού. Από την άλλη, οι εταιρείες που προμηθεύουν αυτό τον εξοπλισμό εκτιμάται ότι αποκομίζουν συνολικά επιπλέον 8-10 εκατ. ευρώ ετησίως από έργα συντήρησης και σέρβις του εκάστοτε εξοπλισμού, αλλά και από την εκπαίδευση του προσωπικού στη χρήση του.
Προγράμματα κοινής δράσης και συντονισμού ευρωπαϊκών δυνάμεων ασφαλείας
954.717.510 €
Από το 1999 μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει προβλήματα συντονισμού και κοινής δράσης στα φλέγοντα, όπως εξελίχθηκαν, θέματα του ελέγχου των συνόρων της. Μέχρι τώρα για την εκπόνηση προγραμμάτων για τον συντονισμό της δράσης των δυνάμεων ασφαλείας των χωρών-μελών έχει δαπανηθεί σχεδόν 1 δισ. ευρώ σε προσπάθειες και σχέδια όπως το «Δίκτυο Seahorse», η Eurodac, η Eurosur, eu-LISA και η Frontex. Μόνο η τελευταία, η ευρωπαϊκή δύναμη φύλαξης συνόρων, έχει να επιδείξει κάποιο σχετικά αξιόλογο έργο. Κατά τα λοιπά, υπάρχουν παραδείγματα εξαιρετικά φιλόδοξων προγραμμάτων που ουδέποτε δικαιολόγησαν τις προσδοκίες των δημιουργών τους, πολύ δε περισσότερο τα χρήματα που σπαταλήθηκαν γι’ αυτά.
Eurodac
8.117.510 €
Το Eurodac είναι το πανευρωπαϊκό σύστημα που αρχειοθετεί και διαχειρίζεται το σύνολο των δακτυλικών αποτυπωμάτων όλων όσοι έχουν αναζητήσει μέχρι σήμερα άσυλο στην Ευρώπη. Θεωρητικά τα στοιχεία αυτά ανά πάσα στιγμή συγκρίνονται με αυτά των αρχών ασφαλείας των ευρωπαϊκών κρατών, με αποτέλεσμα όποιος μετανάστης βρεθεί να έχει διαπράξει αδίκημα εντός Ε.Ε. να απελαύνεται άμεσα. Το κόστος της αγοράς του σχετικού εξοπλισμού για τη συλλογή αποτυπωμάτων δεν είναι γνωστό, καθώς κάθε χώρα προχώρησε τις σχετικές προμήθειες μέσω του εθνικού της προϋπολογισμού. Αυτά τα 8 εκατ. ευρώ που φαίνονται στα ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία αφορούν σε έξοδα λειτουργίας και διαχείρισης του συστήματος. Συγκριτικά όμως με άλλα προγράμματα, το Eurodac τουλάχιστον λειτουργεί! Μόνο που οι ειδικοί αμφισβητούν την εγκυρότητά του, καθώς αποδεδειγμένα πάνω από 10 με 12 άτομα απελαύνονται κάθε χρόνο εσφαλμένα λόγω λάθους του Eurodac στην ταυτοποίηση των αποτυπωμάτων τους. Μάλιστα, κάποιοι λένε ότι ο αριθμός των λαθών είναι πολύ μεγαλύτερος.
Frontex
669.600.000 €
Η Frontex, δηλαδή η ειδική δύναμη φύλαξης των συνόρων της Ε.Ε., που διασφαλίζει τη ροή των μεταναστών εντός της Ενωσης σε συνάρτηση πάντα με τα προβλεπόμενα από τον περίφημο Κανονισμό του Δουβλίνου (ο Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ ή Κανονισμός 343/2003 θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ενωση και καθορίζει τη χώρα η οποία είναι υπεύθυνη για να δώσει άσυλο σε κάθε πρόσφυγα που αιτείται ασύλου. Με βάση τον Κανονισμό, λοιπόν, κάθε μετανάστης δικαιούται να ζητήσει άσυλο στην ευρωπαϊκή χώρα στην οποία θα εισέλθει την πρώτη φορά. Σε περίπτωση που αυτός μεταβεί σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα για να αιτηθεί άσυλο, θα πρέπει να επιστρέψει στην αρχική χώρα εισδοχής του στην Ε.Ε.). Η Frontex συστήθηκε το 2004 και ακριβώς επειδή μοιάζει να είναι έστω μια κάποια απάντηση στο μείζον μεταναστευτικό πρόβλημα έχει φτάσει να απορροφά ολοένα περισσότερα κονδύλια. Το 2006 η ετήσια επιβάρυνση στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό άγγιξε τα 670 εκατ. ευρώ, ενώ φέτος υπολογίζεται πως το κόστος διατήρησής της θα ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ.
Κόστος απέλασης και επαναπατρισμού
11.300.000.000 €
Το πιο αξιοσημείωτο στοιχείο στην ανάγνωση συνολικά του μεταναστευτικού προβλήματος είναι εκείνο που καταδεικνύει ότι το μεγαλύτερο κόστος για την Ευρώπη δεν έχει να κάνει ούτε με την ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας, ούτε με τη χρηματοδότηση προγραμμάτων, ούτε καν με το κόστος διαχείρισης του προσωπικού που απαιτείται για να ελέγξει στοιχειωδώς την κατάσταση. Το μεγαλύτερο κόστος μακράν είναι αυτό που προκύπτει από την ίδια τη γραφειοκρατία, καθώς, ούτε λίγο ούτε πολύ, τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν δαπανήσει μέχρι στιγμής πάνω από 11 δισ. ευρώ σε έξοδα απέλασης και επαναπατρισμού χιλιάδων μεταναστών.
Στο κόστος αυτό συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα για τη ναύλωση αεροσκαφών, πλοίων και λεωφορείων, καθώς και τα εκάστοτε εφάπαξ ποσά που προσφέρει κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, συν το Λιχτενστάιν, την Ελβετία και την Ισλανδία, σε κάθε μετανάστη που επαναπατρίζεται, ως ένα είδος κινήτρου ή βοήθειας. Αντιθέτως, στο συγκεκριμένο ποσό δεν συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα επαναπατρισμού μεταναστών εντός της ευρωπαϊκής ηπείρου υπό τους όρους του Κανονισμού του Δουβλίνου.
Από το 2000 έως σήμερα έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες να περιοριστεί το κόστος επαναπατρισμού των μεταναστών στους οποίους δεν δίνεται τελικά άσυλο ή νέα έγγραφα. Μάλιστα η Γαλλία και η Ιταλία έχουν συστήσει μόνιμες επιτροπές στα κοινοβούλιά τους που ασχολούνται αποκλειστικά με αυτό το θέμα. Ενα πρόσθετο πρόβλημα που ανέκυψε έκτοτε είναι ότι η ροή των παράνομων μεταναστών μπορεί να γίνει μόνο κατ’ εκτίμηση – άρα και τα πιθανά κόστη επαναπατρισμού τους. Είναι ενδεικτικό πως από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες μόνο το Βέλγιο έχει καταφέρει να τηρεί αυστηρό κοστολόγιο για κάθε μετανάστη που ελέγχουν οι Αρχές του.
Κρατούν αρχεία και ποσά για όλες τις πτυχές της φιλοξενίας ενός εκάστου μετανάστη, από την ώρα που θα ταυτοποιηθεί εντός συνόρων έως και την ώρα που θα απελαθεί ή θα επαναπατριστεί. Η Γαλλία, η Ελβετία και η Ιταλία κρατούν αρχεία και κόστη μόνο για τα έξοδα επαναπατρισμού, δηλαδή για το εισιτήριο κάθε μετανάστη, και όχι, π.χ., για το κόστος σίτισής του στο μεσοδιάστημα. Χοντρικά, υπολογίζεται ότι η πραγματική επιβάρυνση που έχουν επιφέρει στην ευρωπαϊκή οικονομία οι μετανάστες και πρόσφυγες που τελικά επαναπατρίζονται είναι από διπλάσια έως τετραπλάσια των επίσημων 11 δισ. ευρώ που δίνουν ως κόστος οι ευρωπαϊκές αρχές.
Προγράμματα έρευνας και εξέλιξης
230.000.000 €
Συνολικά πάνω από 60 δισ. ευρώ -χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων- έχουν κατευθυνθεί σε διάφορα προγράμματα ερευνών και εξέλιξης (R&D projects) από το 2000 έως σήμερα. Από αυτά τα 39 αφορούσαν αποκλειστικά στην εκπόνηση σχεδίων και προγραμμάτων που θα κρατήσουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες μακριά από τα ευρωπαϊκά σύνορα! Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η χρηματοδότηση των R&D προγραμμάτων αναλογεί μόνο σε ένα μικρό ποσοστό του συνολικού πλούτου που διαθέτει ετησίως η Ε.Ε. για να διασφαλίζει (;) τα σύνορά της.
16 δισ. σε 15 χρόνια τα κέρδη των σύγχρονων δουλεμπόρων
Ενας ολόκληρος στρατός διακινητών, άρτια οργανωμένος και με διεθνείς διασυνδέσεις, θησαυρίζει εκμεταλλευόμενος τον ανθρώπινο πόνο
Παρά τα πολυδιαφημισμένα, πανάκριβα και high-tech συστήματα φύλαξης, την ολοένα μεγαλύτερη παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων στα σύνορα της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Βουλγαρίας, ακόμα και της Ισπανίας, καθημερινά καραβάνια χιλιάδων απελπισμένων ανθρώπων από τη Μέση Ανατολή, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική, οι οποίοι προέρχονται από κατεστραμμένες χώρες, ταλανισμένες οικονομίες, που μαστίζουν οι πολεμικές συρράξεις και ο τρόμος που σπέρνουν φανατικοί, συρρέουν με κάθε τρόπο στις ευρωπαϊκές ακτές και προσπαθούν να φτάσουν στην καρδιά της Ευρώπης, εκεί όπου στα μάτια τους υπάρχει η δικιά τους γη της Επαγγελίας.
Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πως από το 2000 μέχρι σήμερα πάνω από 1,2 εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες χωρίς κανένα επίσημο έγγραφο που να τους πιστοποιεί έχουν κάνει το επικίνδυνο ταξίδι μέχρι την Ευρώπη μέσω θάλασσας, στεριάς και αέρα. Υπολογίζεται δε ότι είναι πολλαπλάσιος ο αριθμός εκείνων που έφτασαν στην Ευρώπη είτε χρησιμοποιώντας πλαστά χαρτιά, είτε καταφέρνοντας να μην πιαστούν στους ελέγχους και να χαθούν στους δρόμους των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, άγνωστοι μεταξύ αγνώστων και… αχαρτογράφητοι ακόμα και σήμερα!
Αυτά τα καραβάνια των εξαθλιωμένων και χωρίς χαρτιά ανθρώπων είναι που συντηρούν -σωστότερα πλουτίζουν- μια ολόκληρη βιομηχανία διακίνησης, έναν άρτια οργανωμένο και με διεθνείς διασυνδέσεις στρατό τυχοδιωκτών και εγκληματιών οι οποίοι θησαυρίζουν εκμεταλλευόμενοι τον ανθρώπινο πόνο. Ανθρωποι που υπόσχονται να βοηθήσουν τους πρόσφυγες στο ταξίδι τους για την Ευρώπη, έναντι φυσικά αδρής αμοιβής. Το πόσο «αδρή» είναι αυτή, βέβαια, προκύπτει από τα στοιχεία που έχουν καταφέρει να συλλέξουν μέχρι στιγμής οι Αρχές των χωρών υποδοχής του κύματος μεταναστών, αλλά και οι δημοσιογράφοι που εδώ και χρόνια ασχολούνται με αυτό το καυτό ζήτημα. Υπολογίζεται, λοιπόν, ότι τα τελευταία 15 χρόνια η παραοικονομία που έχει στηθεί γύρω από την τραγωδία του προσφυγικού ζητήματος έχει καθαρά κέρδη άνω των 16 δισ. ευρώ!
Μάλιστα η εκμετάλλευση εκ μέρους των διακινητών προσφύγων είναι τόσο άγρια ώστε η κατά κεφαλήν τιμή για την ασφαλή (;) διέλευση ενός ενήλικα στην Ευρώπη (Ελλάδα, Ιταλία ή Ισπανία) έχει αυξηθεί από την ημέρα που ξέσπασε ο εμφύλιος στη Συρία. Από τις μαρτυρίες των ίδιων των μεταναστών έχουμε μια πρώτη εικόνα του κόστους της όλης προσπάθειας ενός ενήλικου άνδρα (για τις γυναίκες και τα παιδιά το κόστος ενίοτε πέφτει, τουλάχιστον για όσους δεν προέρχονται από τη Συρία!) να φτάσει στην Ευρώπη. Επίσης, το κόστος διαφέρει ανάλογα με τις οδούς πρόσβασης και με τα μέσα. Είναι προφανές ότι διαφορετική τιμή πληρώνουν όσοι μπορούν να «κλείσουν θέση» σε ταχύπλοο σκάφος αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων που θα τους μεταφέρει με ασφάλεια και σε ελάχιστες ώρες από τις αφρικανικές ακτές στην Ιταλία ή την Ισπανία και όσοι θαλασσοπνίγονται πάνω σε φουσκωτές βάρκες και σάπια ψαροκάικα προσπαθώντας να περάσουν το Αιγαίο…
Συνοπτικά, πάντως, ένας μετανάστης από χώρα της υποσαχάριας Αφρικής θα πληρώσει περίπου 700-1.000 δολάρια για μια θέση στα πλεούμενα φέρετρα που διασχίζουν το Αιγαίο, την ώρα που ένας πλούσιος αστός από τη Συρία ή άλλη χώρα της Μέσης Ανατολής θα δώσει το μίνιμουμ 2.000 δολάρια για μια θέση σε ταχύπλοο ή έστω σε καΐκι, αλλά στο κατάστρωμα και όχι στοιβαγμένος στα αμπάρια.
Για τους πιο πλούσιους, πάντως, ακόμα και τώρα υπάρχει η εναλλακτική της παράκαμψης όλων των συνοριακών ελέγχων μέσω των αεροπορικών ταξιδιών – έστω και λίγο περίπλοκων. Για παράδειγμα, είναι γνωστές αρκετές περιπτώσεις Ιρακινών που έφτασαν στο Παρίσι με πτήση από τη Μοσούλη. Με τη διαφορά όμως ότι η πτήση τους δεν ήταν απευθείας, αλλά με ενδιάμεση στάση στην Κωνσταντινούπολη, εκεί όπου εφοδιάστηκαν με χαρτιά που έδειχναν ότι η αφετηρία του ταξιδιού τους ήταν μια τρίτη χώρα, με πιο δημοφιλείς γι’ αυτή τη χρήση πόλεις το Σάο Πάολο, το Μπέλεμ και το Ραμπάτ. Αυτό το είδος του ταξιδιού κοστίζει κατά μέσο όρο περί τις 16.000 δολάρια ανά επιβάτη, αλλά στα συν του περιλαμβάνεται το γεγονός ότι στο Παρίσι αποφεύγει κανείς κάθε είδους έλεγχο. Με λιγότερα λεφτά, περίπου 5.000 δολάρια, μπορεί να ταξιδέψει κανείς αεροπορικώς από το Μαρόκο έως το αεροδρόμιο «Σαρλ ντε Γκολ» του Παρισιού, μόνο που εκεί για να παρακάμψει τις Αρχές και τους ελέγχους θα φυγαδευτεί από μια έξοδο εμπορευμάτων, γνωστή σε όλους ως «τρύπα των προσφύγων». Ολοι γνωρίζουν την ύπαρξή της, μυστηριωδώς όμως οι Αρχές δεν μπορούν να την εντοπίσουν.
Είναι, βλέπετε, πολλά τα λεφτά…
newmoney.gr Του Παναγιώτη Γκρουμούτη
