Ριζική ανατροπή στη στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων της χώρας μας για την προσεχή τετραετία προανήγγειλε ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κωστής Χατζηδάκης επισημαίνοντας ότι θα τεθούν ρεαλιστικοί στόχοι.
Στο πλαίσιο αυτό θα δοθεί έμφαση στα δύο ρεύματα: καφέ κάδο για τα οργανικά απόβλητα και μπλε κάδο για την προώθηση της ανακύκλωσης, αφήνοντας ουσιαστικά εκτός προτεραιοτήτων τα ήδη θεσμοθετημένα τέσσερα χωριστά ρεύματα (γυαλί, πλαστικό, χαρτί και μέταλλο) που θα προχωρήσουν «όπου είναι εφικτό».
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της στρατηγικής για τη διαχείριση των αποβλήτων, ο κ. Χατζηδάκης επεσήμανε ότι δεν αλλάζει κάτι στη νομοθεσία, η οποία ήδη προβλέπει τέσσερα ρεύματα. Το χαρακτήρισε ωστόσο «ρεαλιστικά ανέφικτο» τονίζοντας ότι θα πραγματοποιηθεί «όπου είναι εφικτό» και προσθέτοντας πως σήμερα σε ελάχιστες περιοχές υπάρχει καφέ κάδος και σε λιγότερες από τις μισές μπλε με αποτέλεσμα το ποσοστό των αποβλήτων που επιστρέφει για ταφή στους ΧΥΤΑ από τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών να φτάνει το 40%!
«Δε θέλουμε να λέμε παραμύθια αλλά να έχουμε ρεαλιστικό σχεδιασμό. Ύστερα από τόσα χρόνια ιδεοληψιών και αποτυχιών πρέπει να συνδεθούμε με την κοινή λογική» σημείωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός.
Μπαλάκι στους δήμους για αύξηση των τελών
Την ίδια στιγμή το μπαλάκι στους δήμους φαίνεται ότι πετάει το υπουργείο Περιβάλλοντος αναφορικά με το ενδεχόμενο οι δημότες να κληθούν να πληρώσουν αυξημένα τέλη στις περιοχές που θα λειτουργήσουν Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων. Αν και επί του παρόντος στις περισσότερες περιοχές οι ΜΕΑ βρίσκονται μακριά από το στάδιο της ολοκλήρωσης καθώς είτε δεν έχουν προηγηθεί οι απαραίτητες μελέτες ή δεν έχουν χωροθετηθεί, ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κωστής Χατζηδάκης επεσήμανε χθες ότι «θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι άλλο το κόστος της διαχείρισης των αποβλήτων με ταφή και άλλο με ανάκτηση». Γι΄αυτό και οι δήμαρχοι θα πρέπει να δώσουν έμφαση στο 50% των απορριμμάτων που θα πρέπει να ανακυκλώνονται ή να ανακτώνται. «Όλα τα πράγματα στη ζωή έχουν κόστος. Τίποτα δεν είναι δωρεάν αλλά τις αποφάσεις τις λαμβάνουν οι δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες» είπε ο κ. Χατζηδάκης.
Τελευταίοι στην ανακύκλωση
Γεγονός είναι, πάντως, ότι παρά τις προσπάθειες, η χώρα μας εξακολουθεί να είναι ουραγός στην ανακύκλωση με ποσοστό 18,9% παραμένοντας στις τελευταίες θέσεις και επιμένοντας να οδηγεί σε ταφή το 80% των απορριμμάτων της (2η θέση στην Ε.Ε.). Την ελλιπή διαχείριση αποβλήτων μάλιστα η χώρα πληρώνει με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα που της έχουν επιβληθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Στόχος εντός της τετραετίας είναι το ποσοστό ανακύκλωσης να φτάσει το 30% και σε ορίζοντα δεκαετίας το 50%, καθώς ο στόχος της ανακύκλωσης σε ποσοστό 26% μέχρι το τέλος του 2020 θεωρείται μη ρεαλιστικός. Επίσης έως το 2029 στόχος είναι 50% ανάκτηση στην πηγή, 30% ανάκτηση στις Μονάδες Επεξεργασίας και μόλις 20% ταφή.
Το υπουργείο είναι αποφασισμένο να προχωρήσει και το ζήτημα της διαχείρισης των μη αστικών αποβλήτων καθώς είναι αφενός πιο επικίνδυνα και αφετέρου περισσότερα (τα αστικά απόβλητα αντιστοιχούν στο 15,20% του συνόλου). Έτσι, ενώ τα απόβλητα αστικού τύπου ανέρχονται σε 5.957 τόνους, τα βιομηχανικά απόβλητα υπολογίζονται σε 18.338 (46,8%) και τα γεωργοκτηνοτροφικά σε 39.122 χιλιάδες τόνους (35,6%). Απομένουν τα απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων που αντιστοιχούν στο 2% του συνόλου.
Ειδικά ως προς τους καφέ κάδους (βιοαπόβλητα), στόχος είναι, σύμφωνα με τον αρμόδιο γενικό γραμματέα του υπουργείου, Μανώλη Γραφάκο να υπάρξει δίκτυο αποκομιδής σε όλη την Ελλάδα ώστε από το 6% να φτάσουμε σε διπλάσιο ποσοστό ανάκτησης βιοαποβλήτων στην 4ετία και σε ποσοστό 20%-22% σε μία δεκαετία. Παράλληλα να γίνεται κομποστοποίηση στο σπίτι σε περιοχές που είναι εφικτό και παράγουν περισσότερα πράσινα απόβλητα (κήποι, κλπ).
Παράλληλα θα δοθεί έμφαση στην ευαισθητοποίηση και τη συμμετοχή των πολιτών με προγράμματα ενημέρωσης αλλά και τη θεσμοθέτηση της «πράσινης κάρτας», η οποία θα ανταμείβει όσους ανακυκλώνουν με πόντους και εκπτώσεις σε καταστήματα και εκδηλώσεις.
Μεγάλο στοίχημα για το υπουργείο είναι η σύγχρονη αντιμετώπιση των αποβλήτων με τη λειτουργία Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων. Σήμερα λειτουργούν 6 ΜΕΑ, εκ των οποίων οι τρεις είναι νέας τεχνολογίας (Ήπειρος, Δυτική Μακεδονία, Σέρρες) και οι υπόλοιπες παλαιάς που χρήζουν αναβάθμισης (Φυλή, Χανιά, Ηράκλειο).
Άλλα πέντε έργα βρίσκονται σε φάση μελέτης-υλοποίησης (Αλεξανδρούπολη, Ηλεία, Φωκίδα, Θήβα, Αρχάνες), 3 σε αναμονή έναρξης στην Πελοπόννησο, 12 έργα σε δημοπράτηση και 40 έργα σε διαδικασία σύνταξης ή ολοκλήρωσης μελέτης.
Όπως επεσήμανε ο κ. Χατζηδάκης, η κατάσταση σήμερα στο ζήτημα της διαχείρισης αποβλήτων είναι αποκαρδιωτική, ενώ προς επικαιροποίηση είναι τόσο το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης όσο και τα Περιφερειακά Σχέδια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Χατζηδάκης:
- Στην ανακύκλωση είμαστε στην 24η θέση στην ΕΕ-27 με 18,9%, ενώ ο στόχος του Εθνικού Σχεδίου ήταν 37% για το 2020.
- Στην ταφή απορριμμάτων είμαστε δεύτεροι στην ΕΕ-27 με 80%.
- Οι παράνομες χωματερές ξεπερνούν τις 50 με τις 22 εξ αυτών να βρίσκονται σε νησιά.
- Έχουμε πολύ χαμηλή απορροφητικότητα στο ΕΣΠΑ για έργα διαχείρισης στερεών απορριμμάτων καθώς έχουν συμβασιοποιηθεί μόλις 230 εκατ. ευρώ από τα 940 εκατ. (ωστόσο έχουν ενταχθεί 517 εκατομμύρια) Τα υπόλοιπα θα πρέπει να συμβασιοποιηθούν εντός της προσεχούς διετίας καθώς την επόμενη προγραμματική περίοδο δε θα χρηματοδοτούνται τέτοια έργα.
- Δεν υπάρχει καμία ουσιαστική διαχείριση και σχεδιασμός για τα γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα (πλαστικά από φυτοφάρμακα και θερμοκήπια). Το υπουργείο θα προτρέψει τον ιδιωτικό τομέα να προχωρήσει σε επενδύσεις διαχείρισης των αποβλήτων αυτής της κατηγορίας για την παραγωγή ενέργειας, ενώ θα δοθεί η δυνατότητα στους ΦΟΔΣΑ να διαχειρίζονται τα γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα.
- Έχουμε ανεπαρκείς δομές για τα βιομηχανικά απόβλητα με αποτέλεσμα να καταβάλουμε ετησίως 6,6 εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα για τα αποθηκευμένα απόβλητα. Θα γίνει προσπάθεια για τη δημιουργία των απαραίτητων εγκαταστάσεων από τον ιδιωτικό τομέα καθώς και για τη δημιουργία ΧΥΤΕΑ για τα μολυσματικά βιομηχανικά απόβλητα, όπως ο αμίαντος.
- Δεν υπάρχει ουσιαστική διαχείριση για τα λύματα και τα απόβλητα εκσκαφών κα κατεδαφίσεων, που γίνονται συχνά αιτία για την έναρξη παράνομων χωματερών. Για τα λύματα θα δρομολογηθεί η χρηματοδότηση των συνδέσεων των πολιτών στο δίκτυο και θα επιταχυνθεί η δημοπράτηση του έργου στο Μαραθώνα (90 εκ. ευρώ). Σήμερα βάσει των στοιχείων, παρατηρείται ανωριμότητα σε έργα σε 39 οικισμούς, ενώ ετησίως η χώρα πληρώνει 10,4 εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα για τα Μεσόγεια και το Θριάσιο.
Για τα απόβλητα εκσκαφών θα υπάρξει νομοθετική παρέμβαση για υποχρεωτικότητα ύπαρξης σύμβασης με κατάλληλο σύστημα για εργασίες μικρής κλίμακας και μεταφορά της αρμοδιότητας ελέγχου τους από την αυτοδιοίκηση. Μέριμνα θα υπάρξει και για τα νοσοκομειακά απόβλητα, τα οποία είναι επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία με το ενδιαφέρον να επικεντρώνεται στις μικρές υγειονομικές μονάδες (κλινικές) και στα ιδιωτικά ιατρεία και οδοντιατρεία τα απόβλητα των οποίων κατά κανόνα καταλήγουν μαζί με τα αστικά.
Την ίδια στιγμή στην Ελλάδα εξακολουθούν να λειτουργούν 53 παράνομες χωματερές εκ των οποίων οι 22 σε νησιά και 21 στην Πελοπόννησο με αποτέλεσμα το ετήσιο πρόστιμο για την Ελλάδα να ανέρχεται σε 5,2 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Στους στόχους του υπουργείου είναι και η ύπαρξη ενός ολιστικού προγράμματος για νησιωτικούς και ορεινούς δήμους της χώρας ώστε τα νησιά και οι τουριστικές περιοχές να έχουν απαλλαγεί από τα σκουπίδια το ερχόμενο καλοκαίρι. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση μικρού ορεινού δήμου, στον οποίο το απορριμματοφόρο οδηγεί ο ίδιος ο δήμαρχος. Ένας από τους βασικούς στόχους του υπουργείου είναι σε τέσσερα χρόνια να έχουν μηδενιστεί τα πρόστιμα που αφορούν τα απόβλητα.
Τα επτά προβληματικά σημεία της χώρας
Αττική
Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης επισημάνθηκε εκ νέου το γεγονός ότι η Αττική παραμένει πολύ πίσω στο ζήτημα της διαχείρισης αποβλήτων αν και είναι η Περιφέρεια με το 40% των κατοίκων και τα περισσότερα αστικά απόβλητα, ενώ η Φυλή δεν έχει παραπάνω από ένα χρόνο ζωής ακόμα. Στο υπουργείο το ζήτημα της Φυλής θεωρείται βραδυφλεγής βόμβα και πλέον είναι στη φάση αναμονής των προτάσεων για χωροθέτηση μονάδων διαχείρισης από το Περιφερειακό Συμβούλιο: «Τα τέσσερα εργοστάσια επεξεργασίας απορριμμάτων ακυρώθηκαν από την πρώην Περιφερειάρχη κυρία Δούρου και ο ΧΥΤΑ Φυλής έχει ζωή ένα χρόνο ακόμα» σημείωσε ο υπουργός. Και ενώ οι χωροθετήσεις έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της χώρας, η Αττική εξαιρείται όπως επίσης και κάποια νησιά, όπως η Σαντορίνη, η Θάσος και η Κάλυμνος.
Κέρκυρα
Αντιμετωπίζει από τα μεγαλύτερα προβλήματα, γεγονός το οποίο αδυνατίζει και το τουριστικό προϊόν.
Πάτρα
Η μονάδα που προβλέπεται για τη δυτική Ελλάδα δεν μπορεί να καλύψει ούτε την Πάτρα.
Αίγιο
Το πρόβλημα δημιουργήθηκε από το κλείσιμο του ΧΥΤΑ στην Αιγείρα και την έλλειψη εναλλακτικής λύσης.
Σαντορίνη
Τα σκουπίδια του νησιού καίγονται στην καλντέρα.
Λευκάδα
Δε διαθέτει ΧΥΤΑ, κάνει δεματοποίηση και εναποθέτει τα δέματα σε χώρο που έχει κορεστεί. Υπήρξε και φέτος έντονο πρόβλημα από τις οσμές.
