Ένα “βήμα” στον περιβόητο λαβύρινθο του σχεδίου αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Ένα “βήμα” μιας περίπλοκης διαδρομής, που όμως παραμένει υπονομευμένη από πολλές αντιθέσεις και προβλήματα.
Το “βήμα” αυτό, αν και είναι τεχνικό, στην πραγματικότητα είναι κυρίως “πολιτικό”. Και αποδεικνύει για άλλη μία φορά ότι ο ρόλος του Βερολίνου, και συγκεκριμένα του κ. Σόιμπλε, ήταν, είναι και θα είναι καθοριστικός μέχρι τέλους.
Τι ακριβώς έχει συμβεί; Η πρώτη απλή απάντηση είναι ότι βρέθηκε “τρόπος” να ξεπεραστεί η απόλυτη αδυναμία της Γερμανίας, εν όψει εκλογών το φθινόπωρο του 2017, να δεχτεί οποιαδήποτε “παραχώρηση” προς την Ελλάδα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του κ. Σόιμπλε από τους πολιτικούς του αντιπάλους.
Η “υπέρβαση” αυτή αφορά το πρώτο πακέτο της συμφωνίας για το χρέος, αυτό των άμεσης εφαρμογής μέτρων, που συμφωνήθηκε τον περασμένο Μάιο.
Το πολιτικό τρικ της υπέρβασης αυτής είναι ότι “το πακέτο” αυτό υπάρχει η δυνατότητα να μη χρειαστεί να τεθεί ως θέμα συζήτησης στο Eurogroup, αλλά να υλοποιηθεί ως ένα εσωτερικό θέμα του ESM που αφορά την ενεργή διαχείριση του δανείου προς την Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, τα μέτρα αυτά θα “βαφτιστούν” ως μέτρα διαχείρισης του κινδύνου που αντιπροσωπεύει το ελληνικό δάνειο για τον ESM! Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι στο “τρικ” αυτό έχει βάλει το χέρι της και η Αθήνα…
Τα μέτρα αυτά θυμίζουμε ότι, στη βάση της απόφασης του Εurogroup του Μαΐου, περιγράφονται σε τρία επίπεδα:
1. Εξομάλυνση της καμπύλης υποχρεώσεων του χρέους με μικρή επιμήκυνση από τα 28 έτη διάρκειας (σήμερα) σε 32,5 έτη. Έτσι, σε κάποια έτη που συμπίπτουν μεγάλες πληρωμές δανείων, αυτές θα περιορίζονται και το ποσό που θα “κόβεται” θα μεταφερθεί στα 4,5 επιπλέον χρόνια στο τέλος του δανείου.
2. Χρησιμοποίηση ενός σύνθετου προγράμματος παραγώγων για να διασφαλιστεί (hedging) ότι το ύψος των επιτοκίων θα παραμείνει χαμηλό σε όλη τη διάρκεια του δανείου (το πρόγραμμα αυτό έχει σχεδιαστεί, αλλά θα παραμείνει κρυφό για την αποφυγή κερδοσκοπίας).
3. Αντιμετώπιση μιας μεγάλης αύξησης δαπάνης επιτοκίων το 2017 σε ένα μικρό μέρος του ελληνικού χρέους.
Αυτές οι τρεις κινήσεις, λοιπόν, αντί να είναι αντικείμενο συζήτησης-έγκρισης από τα Κοινοβούλια, θα είναι απλώς μια εσωτερική διαχείριση κινδύνου (risk management) από την πλευρά του ESM…
Το πρώτο βήμα και η δύσκολη συνέχεια
Γιατί ο κ. Σόιμπλε σιωπηρά και ο ESM πρακτικά δουλεύουν πάνω σε αυτό το τεχνικό/πολιτικό τρικ; Η απάντηση έχει δοθεί πρόσφατα σε φαινομενικά άσχετες αναφορές τόσο από τον κ. Ρέγκλινγκ, επικεφαλής του ESM, όσο και από τον Σόιμπλε, αλλά επιβεβαιώνεται και από κοινοτικούς αξιωματούχους στις Βρυξέλλες που τελούν σε γνώση των εξελίξεων αυτών.
Ο Γερμανός υπ. Οικονομικών έχει διατυπώσει τη θέση –που έχει υιοθετήσει ο προσωπικός και πολιτικός του φίλος κ. Ρέγκλινγκ– ότι άμεσα ο ESM πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερο ρόλο στην οικονομία της Ευρωζώνης.
Ο νέος ρόλος του ESM θα πρέπει, πέραν του απλού “διαμετακομιστή” δανείων από τις αγορές στις χώρες-μέλη, να αποκτήσει ευρύτερο ρόλο διαχείρισης και ελέγχου των κεφαλαίων του, με υπηρεσίες που αφενός θα μπορούν να διαχειρίζονται τον κίνδυνο δανεισμού και αφετέρου θα είναι ικανές να αξιολογούν τους δανειζομένους. Το δεύτερο είναι κάτι που το κάνει σήμερα η Κομισιόν…
Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού, η περίπτωση της Ελλάδας εμφανίζεται για πολλοστή φορά να είναι το όχημα-πρόσχημα για τις αλλαγές αυτές. Άλλωστε, και ο EFSF, δηλαδή ο προκάτοχος του ESM, δημιουργήθηκε με αφορμή το δάνειο προς την Ελλάδα.
Μόνο τα δάνεια του ESM
Το βήμα αυτό, όμως, δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς αφορά μόνο τα δάνεια του ESM (139 δισ. ευρώ του παλαιού δανείου και ακόμα 86 δισ. ευρώ του νέου δανείου, εκ των οποίων τα 28,9 δισ. ευρώ έχουν εκταμιευθεί) και αφήνει απέξω τα σχετικά λίγα μεν (περί τα 30 δισ. ευρώ), αλλά ακριβά ομόλογα που βρίσκονται στην αγορά ή τα διακρατικά δάνεια (GLF – 52 δισ. ευρώ), τα ομόλογα που έχουν οι κεντρικές τράπεζες (περί τα 13 δισ. ευρώ) ή το υπόλοιπο προς αποπληρωμή του δανείου από το ΔΝΤ (περίπου 10 δισ. ευρώ).
Βέβαια, εδώ έρχεται το δεύτερο πακέτο της συμφωνίας του Μαΐου, που αφορά τις μεσοπρόθεσμης εφαρμογής παρεμβάσεις, μεταξύ των οποίων προβλέπεται και η χρήση της επιστροφής των κερδών από τα (επίσης ακριβά) ομόλογα που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες (ANFAs, SΜP κ.λπ.) και τα οποία έχουν σταματήσει να επιστρέφονται εδώ και σχεδόν δύο χρόνια… Τα χρήματα αυτά στο δεύτερο πακέτο θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή ή προεξόφληση κάποιων από τις ανωτέρω υποχρεώσεις. Και μετά τη ρύθμιση αυτή θα έρθει το τρίτο μέρος, εκείνο των παρεμβάσεων σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα πολύ-πολύ αργότερα, το οποίο θεωρείται ότι δεν θα χρειαστεί, γιατί το ελληνικό χρέος θα έχει ήδη αρχίσει να “ιδιωτικοποιείται” με τη σταδιακή (από το β’ εξάμηνο του 2017) έξοδο στις αγορές. Αλλά αυτό είναι μια συζήτηση που θα ακολουθήσει μετά το τέλος των γερμανικών εκλογών, σύμφωνα με τον κ. Σόιμπλε…
Η κρίσιμη στάση του ΔΝΤ και ο ρόλος της ΕΚΤ
Το ΔΝΤ παραμένει αρνητικό απέναντι σε οποιαδήποτε παράκαμψη της υπόθεσης του χρέους από την Ευρωζώνη και πιέζει για την αναδιάρθρωση του ελληνικού ως μέρος μιας συνολικής αλλαγής στάσης από τους Ευρωπαίους. Παρ’ όλα αυτά, η πίεση που ασκούν στο Συμβούλιο του Ταμείου οι ισχυροί Ευρωπαίοι μέτοχοί του είναι επίσης αυξημένη. Διπλωματικοί κύκλοι στην Ουάσινγκτον, σύμφωνα με πληροφορίες του “Κ”, δεν αποκλείουν έναν προσωρινό συμβιβασμό, που θα στηρίζεται, όμως, σε μια “νομική” ερμηνεία των καταστατικών περιορισμών του ΔΝΤ. Ήδη προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχουν σοβαρές κινήσεις.
Και κάπου εδώ μπαίνει στη διελκυστίνδα και η ΕΚΤ.
Στο Συμβούλιο της ΕΚΤ “κυκλοφορεί” η άποψη ότι με την ανελαστική προϋπόθεση της επιτυχούς ολοκλήρωσης της β’ αξιολόγησης θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα ένταξης των ελληνικών ομολόγων στο QE. To ερώτημα που δεν έχει ακόμη απαντηθεί είναι το αν αρκεί γι’ αυτό να βεβαιωθεί ότι το ελληνικό πρόγραμμα είναι “on track” ή χρειάζεται και η αξιολόγηση του ελληνικού χρέους από το ΔΝΤ. Η απάντηση σε αυτό δεν έχει δοθεί και, από ό,τι ακούγεται, δεν πρόκειται να δοθεί πριν το τέλος του χρόνου…
Κεφάλαιο
