Δραστικά μέτρα, προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο των προσφυγικών ροών, να σταματήσει η επιβάρυνση των νησιών και εντέλει να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη, που αυτή τη στιγμή έχει διαρραγεί, μεταξύ κεντρικής εξουσίας και νησιωτικής Ελλάδας, σχεδιάζει άμεσα η κυβέρνηση. Το μεταναστευτικό άλλωστε, όπως αποτυπώνεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις, αποτελεί στην παρούσα φάση την αχίλλειο πτέρνα της κυβέρνησης, καθώς ενώ σε όλους τους τομείς της πολιτικής της έχει ιδιαίτερα ψηλά ποσοστά αποδοχής, στο εν λόγω ζήτημα δέχεται μεγάλη πίεση.
Συνεπώς στο Μέγαρο Μαξίμου γνωρίζουν πως δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια για αναβολές ή ημίμετρα και για αυτό τον λόγο σχεδιάζουν «άμεσα» λύσεις πάνω σε επτά άξονες, που εάν επιτύχουν, θεωρείται πως θα αποτελέσουν το αντίδοτο στο πρόβλημα.
Πρώτος άξονας είναι η φύλαξη των συνόρων ώστε να μειωθούν οι ροές. Πρόκειται για μια δύσκολη εξίσωση που δεν έχει εύκολες λύσεις. Το βασικότερο που πρέπει να γίνει ώστε να φανούν απτά αποτελέσματα στον τομέα αυτό είναι η ενίσχυση του Λιμενικού Σώματος που αυτή την στιγμή σηκώνει ένα τεράστιο, δυσανάλογο για τις δυνατότητές του, βάρος. Χαρακτηριστικό είναι πως, σύμφωνα με πληροφορίες, το 30% του επιχειρησιακού σκέλους του Λιμενικού και το 20% του ανθρώπινου δυναμικού του ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με το μεταναστευτικό. Συνεπώς η ενίσχυση του Λιμενικού είναι στις άμεσες και επιτακτικές προτεραιότητες. Πλην της πρόσφατης δωρεάς από τους Ελληνες εφοπλιστές 10 υπερσύγχρονων ταχύπλοων σκαφών, το υπουργείο Ναυτιλίας προσανατολίζεται στην ενίσχυση του σώματος με παράκτια περιπολικά σκάφη.
Δεύτερος άξονας είναι το κλείσιμο των υπαρχουσών ανοικτών δομών. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε εντός της εβδομάδας πως η Ελλάδα θα ζητήσει ευρωπαϊκή βοήθεια για την κατασκευή των νέων δομών στα νησιά. «Χρειαζόμαστε χρηματοδότηση και υποστήριξη στις υποδομές σε ό,τι αφορά την κατασκευή των νέων εγκαταστάσεων που θα αντικαταστήσουν τις υπάρχουσες, οι οποίες είναι ξεκάθαρα πολύ προβληματικές», σημείωσε. Το σχέδιο προβλέπει δύο σκέλη: κλειστές και αυστηρά φυλασσόμενες δομές ως προαναχωρησιακά κέντρα στα νησιά και ελεγχόμενες στην ενδοχώρα, όπου θα υπάρχουν κανόνες εξόδου και κυρώσεις αν παραβιαστούν. Οι ελεγχόμενες δομές στην ηπειρωτική Ελλάδα θα είναι σε τουλάχιστον 8 με 10 σημεία και το κριτήριο θα είναι να μην επιβαρυνθούν οι ήδη επιβαρυμένες περιοχές.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και ο τρίτος άξονας. Πρόκειται για τη μεταφορά προσφύγων από τα νησιά στην ενδοχώρα. Ο τέταρτος άξονας, επίσης για την αποσυμφόρηση των νησιών, προβλέπει την εφαρμογή του «0% μόνιμης παραμονής στα νησιά». Συνεπώς η νησιωτική Ελλάδα θα λειτουργεί ως «τράνζιτ» και όχι ως μόνιμος χώρος εγκατάστασης προσφύγων.
Ο πέμπτος άξονας προβλέπει τη μείωση της γραφειοκρατίας για το άσυλο. Ο κ. Μητσοτάκης, αναφερόμενος στο θέμα σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ιστότοπο του Politico, ανέφερε χαρακτηριστικά πως η ελληνική πλευρά θα ζητήσει περισσότερα κονδύλια καθώς εντατικοποιεί την εξέταση αιτήσεων για άσυλο. «Πρέπει να σημειώσω πως κληρονομήσαμε μια κατάσταση όπου είχαμε 80.000 ανοικτές αιτήσεις», σημείωσε. Πρόκειται για έναν κρίσιμο τομέα καθώς το πρόβλημα δεν είναι μόνον οι νέες ροές αλλά και οι εκκρεμείς υποθέσεις. «Θέλω να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου οι αποφάσεις για το άσυλο λαμβάνονται πολύ γρήγορα», πρόσθεσε ο κ. Μητσοτάκης. Ο έκτος άξονας προβλέπει την αύξηση των επιστροφών στην Τουρκία που, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, είναι από τα μέτρα που θα εφαρμοστούν πρώτα, ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ κυβέρνησης και νησιωτικής Ελλάδας που περιμένει άμεσα να δει αποτελέσματα, όπως συμφωνήθηκε στην τελευταία σύσκεψη στο Μαξίμου. Ο κ. Πέτσας σημειώνει σχετικά με κάθε ευκαιρία πως τα προηγούμενα χρόνια οι επιστροφές ήταν πολύ λίγες και η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί «για 10.000 επιστροφές μέσα στο 2020».
Ελεγχος των ΜΚΟ
Μια ξεχωριστή και ιδιαίτερα κρίσιμη κατηγορία είναι οι ΜΚΟ. Κυβερνητικές πηγές σημείωναν στην «Κ» πως το αμέσως επόμενο διάστημα θα υπάρξει αυστηρότατος έλεγχος στις μη κυβερνητικές οργανώσεις που εμπλέκονται στο μεταναστευτικό –εξ ου και η τροπολογία που έχει ανακοινωθεί από τον κ. Μηταράκη– και όπου παρατηρούνται παρανομίες θα υπάρχουν κυρώσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ΜΚΟ να φτάνουν πρώτες στο ακριβές σημείο που ελλιμενίζεται μια βάρκα στην ελληνική πλευρά, κάτι που εγείρει ερωτήματα για πιθανές σχέσεις με διακινητές. Σε αυτή την περίπτωση η αστυνομία θα έχει τη δικαιοδοσία να προχωρήσει σε ό,τι προβλέπει ο νόμος ώστε να παταχθεί το φαινόμενο.
Κατά την πρόσφατη σύσκεψη στο Μαξίμου –όπου από την πλευρά της κυβέρνησης συμμετείχαν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στ. Πέτσας, ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, ο νέος υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης και από την πλευρά της νησιωτικής Ελλάδας ο περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κώστας Μουτζούρης και οι δήμαρχοι των νησιών του Βορείου Αιγαίου–, εντοπίστηκαν διαφωνίες σε δύο θέματα: πρώτον στην αντίδραση των νησιωτών στα κλειστά κέντρα, καθώς εμμένουν στη θέση τους να φύγουν τελείως οι δομές από τα νησιά, και δεύτερον στην άποψή τους πως αν η ταυτοποίηση κάποιου προσώπου είναι αρνητική, θα πρέπει να φεύγει άμεσα από το νησί. Η κυβέρνηση αντιτάσσει πως δεν μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου δομές στα νησιά και αντιπροτείνει να υπάρξουν νέες κλειστές δομές και με 0% μόνιμη παραμονή. Στο έτερο αίτημα το Μέγαρο Μαξίμου σημειώνει πως διαδικαστικά δεν μπορεί να φεύγει κάποιος από το νησί χωρίς να έχουν παρέλθει περίπου 30 ημέρες.
Σε κάθε περίπτωση αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα σημείο που η κυβέρνηση πρέπει αφενός να αντιμετωπίσει εν γένει το πρόβλημα και αφετέρου να «κερδίσει την εμπιστοσύνη της νησιωτικής Ελλάδας». Κυβερνητικές πηγές σημειώναν στην «Κ» πως «αυτή τη στιγμή δουλεύουμε πάνω στους 7 άξονες» ώστε να οικοδομηθεί εκ νέου η εμπιστοσύνη και σε επόμενες συναντήσεις –θα γίνονται περίπου κάθε 15 ημέρες– «θα τεθούν και πάλι επί τάπητος οι διαφωνίες».
