Στο νησί της Χάλκης βρίσκεται από χθες η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς της Σκιαδενής, συνεχίζοντας το έθιμο εκατοντάδων ετών σύμφωνα με το οποίο κατά την περίοδο από την τέταρτη Εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως την Κυριακή του Θωμά η εικόνα λιτανεύεται αρχικά στη Χάλκη και στη συνέχεια στα χωριά της Νότιας Ρόδου.
Η λιτανευτική περιοδεία της εικόνας της Παναγιάς της Σκιαδενής ξεκινάει στην αρχή των Νηστειών από τη Χάλκη, επιστρέφει στην Ιερά Μονή Σκιαδίου και στη συνέχεια το οδοιπορικό ξεκινά την Παρασκευή του Λαζάρου από τον Μονόλιθο και τελειώνει την Κυριακή του Θωμά στον Μεσαναγρό.
Η παράδοση, θέλει αυτή την αφετηρία και αυτό τον τερματισμό, επειδή η Παναγία ήταν αδελφή του Αποστόλου Θωμά και έτσι ξεκινά από την εκκλησία του Αποστόλου Θωμά, του πολιούχου του Μονολίθου και καταλήγει στο εξωκκλήσι του Αγίου Θωμά στον Μεσαναγρό και ολοκληρώνεται στο Μεσαναγρό.
Η περιφορά της Παναγιάς Σκιαδενής χάνεται στα παλιά τα χρόνια, αυτό γινόταν για να ευλογήσει τα σπαρτά, να θεραπεύσει τους αρρώστους ή να ευλογήσει τον τόπο με βροχή.
Χθες, Τρίτη 26 Μαρτίου, την εικόνα μετέφερε από τη Ρόδο στη Χάλκη ο αλιέας Χρυσοβαλάντης Κουμπάρος με το καΐκι του «Αγιος Νικόλαος». Θεωρείται μεγάλη ευλογία για τους πιστούς η συμμετοχή σε αυτό το οδοιπορικό.
Η Μονή κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής αποτέλεσε τόπο καταφυγής των καταδιωκομένων χριστιανών, διατηρούσε σχολείο και ασκούσε πλούσιο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Το πολυσχιδές της ταξίδι συνεχίζει έως σήμερα διαμορφώνοντας το θρησκευτικό γίγνεσθαι της περιοχής. Η αναγνώριση της Υπεραγίας Θεοτόκου της Σκιαδενής το 2003 ως πολιούχου του τότε Δήμου Νότιας Ρόδου, με σχετική Πατριαρχική Πράξη, ήρθε ως επιστέγασμα της έντονης και διαχρονικής αυτής παρουσίας της στη θρησκευτική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου.
Η εικόνα αυτή της Παναγίας που περιβάλλεται από θρύλους και θαυματουργικά περιστατικά, αποτελεί το θρησκευτικό παλλάδιο όχι μόνο της Ρόδου, αλλά και του γειτονικού νησιού της Χάλκης.
Οι κάτοικοι της περιοχής αλλά και όλης της Ρόδου, όπως και οι κάτοικοι της Χάλκης, αποδίδουν ιδιαίτερο σεβασμό και ευλάβεια στην τιμία Εικόνα της Θεομήτορος «Κυρίας Σκιαδενής».
Στην Ιερά Μονή Σκιαδίου, που βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Σκιάδι στη νότια Ρόδο, παρά τις κατά καιρούς λεηλασίες που δέχθηκε, φυλάσσονται ευάριθμα κειμήλια, όπως ξύλινες φορητές εικόνες, ορισμένες εκ των οποίων φέρουν επαργύρωση και λειτουργικά βιβλία, κυρίως παρακλητικές, μηνολόγια και Ευαγγέλια, ένα εκ των οποίων χρυσεπάργυρο, εκδόσεως Βενετίας του 1781.
Μεταξύ των σημαντικότερων όμως κειμηλίων είναι και η θαυματουργός αργυρεπένδυτη εικόνα της Παναγίας, άμεσα συνυφασμένη με την ιστορία και την ίδρυση της Ιεράς Μονής, καθώς και το παλλάδιό της, η δεσποτική χρυσεπάργυρη εικόνα της Παναγίας της Σκιαδενής.
Στη θέση που βρίσκεται ο ναός υπήρχε αρχαιοελληνικό ιερό της Αρτέμιδος. Στα 1200 μ.Χ. οικοδομήθηκε βυζαντινός ναός. Αγιογραφήθηκε τον ΙΗ΄ αιώνα και η επέκτασή του ολοκληρώθηκε περί το 1861.
Η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου που εντοπίστηκε από τους τρεις μοναχούς κτήτορες της μονής είναι περιορισμένων διαστάσεων, χρονολογημένη πιθανόν στον 10ο ή 11ο αιώνα. Σήμερα φυλάσσεται στο Ιερό Βήμα, προστατευμένη, μαζί με τα κατά καιρούς αφιερώματα των πιστών, μέσα σε ξυλόγλυπτο περίτεχνο προσκυνητάρι που φιλοτεχνήθηκε ειδικά γι’ αυτό το σκοπό το 2008.
Στο σύνολό της, με εξαίρεση τα πρόσωπα των μορφών, η εικόνα έχει επαργυρωθεί την 25η Σεπτεμβρίου του έτους 1818. Η επένδυσή της απομακρύνθηκε στο πλαίσιο συντήρησής της και διαπιστώθηκε ότι τα χρώματα είχαν καταστραφεί. Ίχνη τους διατηρούνταν μόνο στο κάτω δεξιό τμήμα της μαζί με υπολείμματα κηρομαστίχης. Ως εκ τούτου, η επανατοποθέτηση του αργυρού ‘υποκαμίσου’ της θεωρήθηκε επιβεβλημένη.
Σύμφωνα με την επένδυση, η Παναγία εικονίζεται αριστεροκρατούσα, σε παραλλαγή του τύπου της Κυκκώτισσας ή Κυκκιώτισσας και επιγράφεται ως ‘Η Σκιαδενή’.
Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Σκιαδενής που βρίσκεται τοποθετημένη στην προκαθορισμένη θέση της στο τέμπλο του καθολικού είναι αυτή στην οποία έχει σήμερα μετατεθεί η ευλάβεια των πιστών, όπως μαρτυρεί και το πλήθος των ταμάτων και των αφιερωμάτων που έχουν εναποτεθεί μπροστά της. Μάλιστα κατά την διάρκεια του έτους αρκετές φορές διανυκτερεύει σε σπίτια ευσεβών ιδιωτών, σύμφωνα με την επικρατήσασα παλαιά συνήθεια, όπου «την ξενυχτούν» όπως συνηθίζεται να λέγεται, με προσευχές και λαϊκά άσματα.
Στο σύνολό της, με εξαίρεση τα πρόσωπα των μορφών, η εικόνα έχει χρυσαργυρωθεί την 24η Νοεμβρίου του έτους 1818 από τον Κρητικό Εμμανουήλ Παντελή Χρυσοχόο, επί ηγουμενίας Αρχιμανδρίτη Ιγνατίου Ζαννετίδη. Η επένδυσή της απομακρύνθηκε στο πλαίσιο συντήρησης το 2011 και διαπιστώθηκε αφ’ ενός ότι η άνω δεξιά γωνία της αποκόπηκε για άγνωστους λόγους και συμπληρώθηκε εκ των υστέρων με πρόσθετο κομμάτι ξύλου και αφ’ ετέρου ότι έφερε δύο διαδοχικά ζωγραφικά στρώματα, τα οποία εν γένει διέφεραν μόνο στις επιμέρους λεπτομέρειες.
Η Παναγία εικονίζεται αριστεροκρατούσα, στον κλασικό τύπο της Οδηγήτριας και στο άνω μέρος της δεξιάς παρειάς του προσώπου της φέρει ερυθρό στίγμα με κηλίδες που συνδέεται με τον θρύλο του άπιστου Οθωμανού, ο οποίος χάραξε με το γιαταγάνι του το μάγουλο της Παναγίας και από την πληγή έρευσαν σταγόνες αίματος.
Ως αποτέλεσμα της ασεβούς και ανίερης πράξης του το χέρι του παρέλυσε. Συνειδητοποιώντας το σφάλμα του και μετανοώντας ειλικρινώς, το χέρι του επανήλθε στην πρότερή του κατάσταση. Σε ένδειξη μεταμέλειας, σεβασμού και ευγνωμοσύνης κληροδότησε στη μονή μεγάλο μέρος της περιουσίας του.
Σύμφωνα με το terminus ante quem (1886) που προκύπτει από την επαργύρωση και τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της ζωγραφικής εικόνας που φέρεται στο ξύλινο υπόβαθρο, προκύπτει, σύμφωνα με τους μελετητές της, ότι η εικόνα φιλοτεχνήθηκε στο β΄ μισό του 19ου αι.
Η Παναγία Σκιαδενή γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, κατά το Γενέθλιον της Θεοτόκου, όπου συγκεντρώνεται στην αυλή της Μονής, πλήθος πιστών για να προσκυνήσει.
