Τα μεγάλα πολιτικά ορόσημα συνήθως ανοίγουν και την όρεξη για πρόωρες εκλογές. Είναι εκείνες οι μεγάλες καμπές που επιτρέπουν σε έναν πρωθυπουργό να βγει και να πει ότι η χώρα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και επομένως χρειάζεται «φρέσκια εντολή» από τη λαϊκή πλειοψηφία ώστε να εφαρμόσει πλήρως την πολιτική του. Αυτή είναι συνήθως η «επίκληση σοβαρών εθνικών λόγων» που πρέπει να κάνει ο πρωθυπουργός ζητώντας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να διαλύσει τη Βουλή, ώστε να γίνουν πρόωρες εκλογές.
Οι χθεσινές εξελίξεις με τη φυγή Λαζαρίδη και την κυβερνητική πλειοψηφία να είναι πλέον 152 και να αναζητεί «δεκανίκια», δημιουργούν νέα δεδομένα και φουντώνουν τα σενάρια.
Με αυτή την έννοια δεν είναι λίγοι που υποστηρίζουν ότι για τον Αλέξη Τσίπρα η προσφορότερη στιγμή για να προχωρήσει σε εκλογές είναι λίγο μετά τη «λήξη του ελληνικού προγράμματος», όταν θα μπορεί να διακηρύξει ότι «έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια», επιτυγχάνοντας εκεί όπου οι προκάτοχοί του απέτυχαν, και ότι χρειάζεται νέα εντολή για να ηγηθεί στη μετάβαση της χώρας στη μεταμνημονιακή εποχή.
Πλεονεκτήματα
Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας κίνησης είναι λίγο πολύ προφανή. Η κυβέρνηση θα έχει να εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά το τέλος του προγράμματος και την ίδια στιγμή δεν θα εισπράξει το κόστος από την εφαρμογή των δεσμεύσεων για τις συντάξεις την 1—1-2019. Ακόμη περισσότερο, θα έχει τη δυνατότητα να υπαινιχθεί – ή ακόμη και ρητά να υποσχεθεί – ότι με νωπή εντολή θα προχωρήσει σε νέα αποφασιστική διαπραγμάτευση για την αποτροπή αυτού του μέτρου. Επιπλέον, πρόωρες εκλογές το φθινόπωρο σημαίνουν ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε εκλογές πριν από την έλευση της συμφωνίας για το «Μακεδονικό» στη Βουλή αποφεύγοντας και την πρόωρη ρήξη με τον Πάνο Καμμένο και τους ΑΝΕΛ, που ήδη μετρούν σημαντικές απώλειες. Τα όσα είπε ο άρτι διαγραφείς από τους ΑΝΕΛ Δημήτρης Καμμένος σε σχέση με το τι έλεγε ο Πάνος Καμμένος στο εσωτερικό των ΑΝΕΛ ως προς αυτό το ενδεχόμενο ενισχύουν αυτή την εκτίμηση.
Διάφορες κινήσεις της κυβέρνησης δείχνουν ότι θέλουν να έχουν αυτό το ενδεχόμενο ανοιχτό. Η προσπάθεια σε διάφορα υπουργία να εξασφαλίσουν ότι τα πάντα θα είναι σε εύρυθμη λειτουργία το Σεπτέμβρη, π.χ. με την έγκαιρη ολοκλήρωση μεταθέσεων και τοποθετήσεων αναπληρωτών στην εκπαίδευση, σε αυτό σε συντείνει.
Έπειτα, το καλοκαίρι είναι μια περίοδος αποφόρτισης για τους περισσότερους, αλλά και οικονομικής ανάκαμψης για άλλους λόγω του τουρισμού, πριν τη σκληρή πραγματικότητα των λογαριασμών του χειμώνα, οπότε και αυτό θα μπορούσε να συντελέσει σε αυτή την κατεύθυνση.
Όλα αυτά πρέπει να τα δούμε και υπό το βάρος μιας βασικής παραμέτρου. Ο ΣΥΡΙΖΑ γνωρίζει ότι δεν μπορεί να επαναλάβει το αποτέλεσμα του Σεπτεμβρίου 2015. Δεν μπορεί, δηλαδή, να περάσει τη Νέα Δημοκρατία που έχει σταθερή πρωτιά εδώ και αρκετό καιρό. Από ορισμένη άποψη μπορεί και να μην το επιδιώξει, εφόσον δεν είναι λίγοι που υποστηρίζουν ότι οι εκλογές θα οδηγήσουν απλώς στη «δεξιά παρένθεση» και μέσω αυτής στην επιστροφή του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Όμως, αυτό απαιτεί ένα καλό αποτέλεσμα, με μικρή διαφορά, που να κρατάει μέσα στο παιχνίδι τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα (που στα 44 παραμένει ένας από τους νεαρότερους πολιτικούς ηγέτες στην Ευρώπη).
Αντεπιχειρήματα
Όμως, υπάρχουν και σοβαρά αντεπιχειρήματα σε αυτή την επιλογή. Καταρχάς αυτή τη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα μεγαλύτερο του αναμενόμενου κλίμα δυσαρέσκειας για τη συμφωνία για το «ονοματολογικό». Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι με την πρωτοβουλία του ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε ένα κρίσιμο λάθος τακτικής. Εκεί όπου η δυσαρέσκεια για τα κυβερνητικά μέτρα έπαιρνε κυρίως κατακερματισμένο και παθητικό τρόπο, ήταν περισσότερο «γκρίνια» παρά «οργή», το Μακεδονικό έρχεται ως καταλύτης να λειτουργήσει ως κοινό σημείο που ενοποιεί και επιτείνει τη δυσαρέσκεια. Με αυτή την έννοια όσο πιο κοντά είμαστε στη φόρτιση για τη συμφωνία τόσο πιο δύσκολα είναι για τον ΣΥΡΙΖΑ.
Έπειτα, υπάρχει και το ερώτημα των αντιδράσεων των «θεσμών». Όπως και να το κάνουμε μια προεκλογική εκστρατεία σημαίνει ότι η πολιτική συζήτηση ανοίγει και ο πειρασμός να διακυβευτούν όσα έχουν κατοχυρωθεί ως δεσμεύεις είναι υπαρκτός. Γι’ αυτό το λόγο οι «θεσμοί» με τίποτα δεν θα ήθελαν πρόωρες εκλογές που θα σήμαιναν ότι θα άνοιγε συζήτηση για μη εφαρμογή πλευρών της συμφωνίας του Eurogroup.
Σε αυτό ας προσθέσουμε και την παράμετρο της συμφωνίας για το «ονοματολογικό». Τόσο η αμερικανική όσο και η ευρωπαϊκή πλευρά αντιμετωπίζουν ως θετική εξέλιξη τη συμφωνία. Είναι προφανές ότι θέλουν να τη δουν να επικυρώνεται και από την ελληνική πλευρά. Αυτό σημαίνει επικύρωση από αυτή τη Βουλή, πιθανότατα με τον τρόπο που έχει προαναγγελθεί: οι ΑΝΕΛ θα καταψηφίσουν αλλά η κυβέρνηση θα κερδίσει κρίσιμες ψήφους κυρίως από το χώρο του Ποταμιού, όπου βουλευτές όπως ο Σπύρος Δανέλλης έχουν τοποθετηθεί θετικά.
Όμως, ο πιο βασικός λόγος που στον ΣΥΡΙΖΑ ξανασκέφτονται το ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών, είναι ακριβώς ότι έχουν δείξει ότι δεν προτιμούν να κινούνται με βάση προβλέψιμες επιλογές. Γνωρίζουν, δηλαδή, ότι το σύνολο της αντιπολίτευσης είναι προσανατολισμένο σε αυτό το ενδεχόμενο και θα ήθελαν να ανατρέψουν αυτούς τους σχεδιασμούς τους.
Δυναμική νίκης;
Έπειτα, εάν υποθέσουμε ότι στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ έχουν εκτιμήσει ότι δεν υπάρχει κανένα ενδεχόμενο να αποκτήσουν δυναμική νίκης και ότι αντίθετα το φθινόπωρο θα είναι ακόμη μέσα στον αρνητικό αντίκτυπο με τη συμφωνία με την πΓΔΜ, τότε είναι λογικό να θελήσουν να κερδίσουν χρόνο και να βελτιώσουν την εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ.
Σε αυτή την περίπτωση οι εκλογές είναι πιθανό να γίνουν μαζί με τις ευρωεκλογές για να μπορέσει η κυβέρνηση να εκμεταλλευτεί και την τάση οι ψηφοφόροι να εκτονώνουν τη δυσαρέσκεια στη δεύτερη κάλπη και να ψηφίζουν πιο «μετρημένα» στη κάλπη των βουλευτικών.
Βέβαια, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο έχουν να αντιμετωπίσουν το σκόπελο της εφαρμογής των μέτρων από το Γενάρη. Ως προς αυτό δεν είναι καθόλου τυχαία η προσπάθεια να καλλιεργηθεί εικόνα ότι το υπερπλεόνασμα και η διανομή του θα μπορούσαν να ακυρώσουν τον αντίκτυπο από τη μείωση των συντάξεων ή η προσπάθεια που κάνει η κυβέρνηση να εξασφαλίσει μια έστω και μικρή χρονική μετάθεση της εφαρμογής του μέτρου.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί κάθε δυνατότητα για μέτρα φιλολαϊκού προφίλ ή για την αξιοποίηση εξελίξεων όπως η αναμενόμενη υποχώρηση της ανεργία κάτω από το «ψυχολογικό» όριο του 20%.
Σε αυτό ας προσθέσουμε και μια άλλη πρωτοβουλία της κυβέρνησης: αυτή της συνταγματικής αναθεώρησης. Είναι σαφές ότι το επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ έχει επενδύσει σε αυτό το ενδεχόμενο θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει και τη συζήτηση να μετατοπίσει, συσπειρώνοντας ταυτόχρονα ένα μέρος τόσο του παραδοσιακού αριστερού όσο και του κεντρώου «εκσυγχρονιστικού» ακροατηρίου που θεωρούν σημαντικά τα ζητήματα εκδημοκρατισμού και θεσμικών τομών. Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι ανοίγοντας τα ζητήματα θεσμών μπορεί να αποδομήσει το φιλελεύθερο προφίλ του Κυριάκου Μητσοτάκη, για τον οποίο εκτιμούν ότι έχει υπερβολικές δεσμεύεις προς την παραδοσιακή δεξιά πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας.
