Ο Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Επικεφαλής του Τομέα Ρωσίας-Ευρασίας & ΝΑ Ευρώπης. Εξελέγη Ανώτερο Συνεργαζόμενο Μέλος (SAM) στο St. Antony’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (2007-2009) και συνεργάστηκε (ως ερευνητής) στο Κέντρο Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEESOX) του ίδιου Πανεπιστημίου (2008- 2010). Είναι διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Άμυνας και διδάσκει σε μεταπτυχιακά προγράμματα πανεπιστημίων και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Στοάς του Βιβλίου. Είναι μέλος του Ελληνοτουρκικού Forum, του Ελληνορωσικού Συνδέσμου, του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας, της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Οικονομικού Φόρουμ Δελφών και αντεπιστέλλον μέλος του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
Στην συνέντευξη που ακολουθεί, μιλάει για τον αποκλεισμό της Ελλάδας από τη Διάσκεψη για την Λιβύη, για την συμπεριφορά της Τουρκίας, για την δραστηριότητα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν καθώς και για το πολιτικό σκηνικό, όπως διαμορφώνεται στο Ισραήλ (στην μετά-Νετανιάχου εποχή), στην Γαλλία ενόψει των Προεδρικών Εκλογών αλλά και στην Ουκρανία, με τις προσπάθειες του Προέδρου Ζελένσκυ να καταφέρει τους Ευρωπαίους και το ΝΑΤΟ να ασχοληθούν με το ζήτημα της χώρας του.
• Κύριε Φίλη να ξεκινήσουμε από τον αποκλεισμό της Ελλάδας από τη Διάσκεψη για την Λιβύη. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Η Ελλάδα δεν έχει στρατιωτικό, οικονομικό ή πολιτικό αποτύπωμα στη Λιβύη και δυστυχώς, επιβεβαιώνεται για μια ακόμη φορά ότι στο σημερινό κόσμο, ακόμη κι αν κανείς καταγγέλλει την Τουρκία και την τουρκική επιθετικότητα και την παραβίαση του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ από την δική της πλευρά ή τους μισθοφόρους που έχει στείλει η Ρωσία στην περιοχή –δηλαδή, κοντολογίς, οποιοσδήποτε παραβιάζει ψηφίσματα του ΟΗΕ και είναι σε θέση να έχει ρόλο και λόγο στις εξελίξεις, κάθεται στο τραπέζι αυτό. Η οποία, δυστυχώς είναι η πραγματικότητα σε αυτό τον κόσμο.
• Βλέπουμε πάντως, ότι η Ευρώπη (και οι άλλοι οργανισμοί) στέλνει συνεχώς σαφή μηνύματα προς την Τουρκία και προειδοποιήσεις, χωρίς όμως να προχωράει παρακάτω. Θα μπορούσαμε, τελικά, να περιμένουμε κάποιες σοβαρές και βαριές κυρώσεις εναντίον της για την συμπεριφορά της -γενικότερα;
Οχι, δυστυχώς. Εκτός εάν η Τουρκία ξεφύγει από κάθε όριο, νομίζω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν είναι αποφασισμένη επαρκώς να της επιβάλει κυρώσεις. Αντιθέτως, βλέπετε ότι και οι Ευρωπαίοι αναζητούν ένα ‘φύλλο συκής’ για να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις που λαμβάνουν σε σχέση με την Τουρκία (και οι οποίες, βέβαια, είναι κυρίως αποφάσεις ‘κατευνασμού’).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και κυρίως η Γερμανία ακολουθούν αυτή την πολιτική απέναντι στην Τουρκία και είναι δύσκολο αυτό να αλλάξει. Βέβαια, είναι και δύσκολο για την Τουρκία να καταφέρει να πάρει χρήματα από την Ε.Ε. για το προσφυγικο – μεταναστευτικό, κάτι που προφανώς θέλει να δείχνει μία στοιχειωδώς καλή συμπεριφορά απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Εάν δούμε από τον Ιούλιο κι έπειτα, να επιστρέφουν τα τουρκικά σεισμικά σκάφη ή πλωτά γεωτρύπανα στην Κυπριακή ΑΟΖ ίσως να έχουμε την επιβολή σκληρών κυρώσεων σε βάρος της όπως και θα ήταν το σωστό. Αυτό, φυσικά έχει να κάνει με τα συμφέροντα συγκεκριμένων κρατών τα οποία σε καμία περίπτωση δεν θέλουν να θιξουν ούτε τα οικονομικά, ούτε τα αμυντικά τους συμφέροντα για χάρη ενός τρίτου μέλους.
• Εκτιμάτε ότι θα έχουμε μία περίοδο ‘ηρεμίας’ στο Αιγαίο ή ο Τούρκος Πρόεδρος θα είναι απρόβλεπτος και θα προχωρήσει σε κάποιο θερμό επεισόδιο εντελώς ξαφνικά;
Θα διαφωνήσω μαζί σας. Δεν θα έλεγα ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, είναι τόσο απρόβλεπτος. Θα έλεγα ότι ακολουθεί μια πολιτική, η οποία δείχνει έναν προσαρμοστικό στα δεδομένα πολιτικό, ο οποίος εκεί που βλέπει ότι του… περνάει (κατά το κοινώς λεγόμενον) πιέζει τις καταστάσεις κι εκεί που αντιλαμβάνεται τα όριά του, υπαναχωρεί. Απλώς, έχει έναν δικό του τρόπο να υπαναχωρεί που είναι σχετικά πειστικός –τουλάχιστον για το εσωτερικό του ακροατήριο.
• Να περάσουμε στις επαφές του Αμερικανού Προέδρου Τζο Μπάιντεν. Έχει ξεκινήσει περιοδείες, συναντήθηκε ήδη και με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν και δείχνει μια εξωστρέφεια. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Ο Μπάιντεν ξεκίνησε δυναμικά, περισσότερο δυναμικά από ό,τι περιμέναμε. Τώρα, φαίνεται ότι βάζει σε μια σωστή σειρά την Αμερικανική Πολιτική. Δεν θέλει συνεχή αντιπαράθεση και ένταση με την Κίνα, την Τουρκία ή άλλες περιφερειακές δυνάμεις. Προτιμά να φτιάξει ένα μέτωπο με την Ευρωπαϊκή Ένωση για να αντιμετωπίσει την Κίνα, αλλά και με άλλες συνεργασίες οι οποίες είναι σημαντικές για τα αμερικανικά συμφέροντα –όπως η Τουρκία και η Ρωσία.
Όπως βλέπουμε… δεν θέλει να τα ‘σπάσει’ κιόλας. Θέλει να τους θέσει κάποια όρια αλλά όχι να προχωρήσει σε ρήξεις μαζί τους, διότι καταλαβαίνει πως σε αυτή την περίπτωση, εξ αντανακλάσεως μπορεί να οδηγήσει κάποιες δυνάμεις στην επιρροή ή στην αγκαλιά της Κίνας. Και βέβαια, αυτό ισχύει περισσότερο ως προς την Ρωσία, γιατί ως προς την Τουρκία για την ώρα δεν είναι εύκολο για την Άγκυρα να κάνει τέτοια παιχνίδια. Ωστόσο, ο κόσμος μας, δεν είναι διπολικός, αλλά πολυκεντρικός και αυτή η παγκόσμια κατάσταση δίνει την δυνατότητα στην Τουρκία να κάνει τέτοια παιχνίδια.
• Να σας ζητήσω ένα σχόλιο για την μετα-Νετανιάχου εποχή στο Ισραήλ. Τι μπορούμε να περιμένουμε;
Κοιτάξτε. Αφενός, το βαθύ κράτος του Ισραήλ είναι εκεί και δεν πρόκειται να χάσει την επιρροή του. Αφετέρου, η κυβέρνηση αυτή –για την ώρα- είναι εύθραυστη και ο βασικός λόγος συμβίωσης έχει να κάνει με την πρόθεση όλων, να βάλουν τον Νετανιάχου στην γωνία. Αν αυτό θα αλλάξει την συμπεριφορά του Ισραήλ απέναντι στην Ελλάδα ή στην Τουρκία; Νομίζω δεν θα έχουμε συνταρακτικές αλλαγές.
• Να περάσουμε στα της Ευρώπης. Πρόσφατα στην Γαλλία πραγματοποιήθηκαν οι περιφερειακές εκλογές με τα αποτελέσματα που είδαμε. Εντωμεταξύ το 2022, η Γαλλία θα έχει προεδρικές εκλογές. Πώς εκτιμάτε ότι θα διαμορφωθεί το πολιτικό σκηνικό; Θα έχουμε αλλαγές;
Εάν υπάρξουν πολλοί υποψήφιοι από το Κέντρο, οι οποίοι μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο το να πάει ο Εμμανουέλ Μακρόν στον δεύτερο γύρο, δεν θα απέκλεια το ενδεχόμενο να βλέπαμε τον Μακρόν, ακόμη και να αποσύρεται από την εκλογική κούρσα! Εάν ο Μακρόν εξασφαλίσει ότι θα περάσει στον δεύτερο γύρο –που σημαίνει ότι θα κερδίσει την Μαρίν Λε Πεν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες- τότε τα πράγματα, αλλάζουν.
Ο στόχος του Μακρόν, νομίζω αυτή την στιγμή είναι να εξασφαλίσει να μην υπάρξουν πολλοί υποψήφιοι από τον χώρο του Κέντρου και της Κεντροδεξιάς που θα προκαλέσουν διασπορά των ψήφων και να θέσουν την δική του υποψηφιότητα σε αμφιβολία και να δούμε ένα δίδυμο Μελανσόν – Λε Πέν. Για την ώρα, τα πράγματα δεν ήταν καλά ούτε για τον Μακρόν, ούτε για την Λε Πεν.
• Μία τελευταία ερώτηση για το ζήτημα της Ουκρανίας. Ο Πρόεδρος Ζελένσκυ ζητάει να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ. Πώς βλέπετε αυτή την δραστηριότητά του, στην προσπάθειά του να ξεφύγει από την ρωσική επιρροή;
Εντάξει, αυτό έχει την εσωτερική του διάσταση.
Ως προς την εξωτερική διάσταση, καταλαβαίνουμε όλοι ότι δεν είναι στις προθέσεις των Ευρωπαίων (ούτε καν προς συζήτηση, την ώρα που τα δυτικά Βαλκάνια είναι σε αναμονή) αλλά και στην περίπτωση του ΝΑΤΟ, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία ιδιαίτερη… πρεμούρα και ειδικά των Αμερικανών, να μπούν σε μια τέτοια περιπέτεια με την Ρωσία. Είναι μια δύσκολη κατάσταση τόσο για την Ουκρανία όσο και για άλλες χώρες, το πώς θα μπορέσουν να ισορροπήσουν, ανάμεσα στην Ρωσία (η οποία έχει τον πρώτο λόγο στην περιοχή και το αποδεικνύει σχεδόν σε κάθε περίσταση) και από την άλλη την Δύση με την οποία ο Ουκρανοί θέλουν να έρθουν πιο κοντά, αλλά δεν είναι τόσο εύκολο –δεδομένου ότι η Ρωσία είναι εκεί και… επαγρυπνεί!
K. Φίλης: Η θέση Ελλάδας και Τουρκίας στον σημερινό κόσμο
