του Kώστα Συνολάκη
Είναι ίσως νωρίς για να καταλάβουμε τι έφταιξε χθες και σήμερα θρηνούμε 50 τουλάχιστον ανθρώπινες ζωές απο τις πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική. Είναι όμως απαραίτητο, ώστε να προσπαθήσουμε να μειώσουμε την επικινδυνότητα στην χώρα μας ακόμη και μέσα σε αυτό το καλοκαίρι.
Οι χθεσινές πυρκαγιές εξαπλώθηκαν εκτός ελέγχου εγείροντας το ερώτημα αν η αρχική αντιμετώπιση ήταν ανεπαρκής. Η ταχύτητα στην αρχική αντιμετώπιση μιας πυρκαγιάς (δασικής ή αστικής) είναι κρίσιμη. Όπως έχουμε επισημάνει σε παλαιότερη έρευνα που κάναμε με τον Γιώργο Καραγιάννη στο Πολυτεχνείο Κρήτης, η αντίληψη της κατάστασης, η διαστασιολόγηση των απαραίτητων πόρων και η αξιολόγηση του χρόνου κινητοποίησης είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην αντιμετώπιση μιας έκτακτης ανάγκης. Επίσης, διαπιστώσαμε ότι η ολιγωρία στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων είναι συχνό φαινόμενο στην αντιμετώπιση καταστροφών. Στην προκειμένη περίπτωση, η αναγγελία πυρκαγιάς σε γνωστό κρίσιμο σημείο έπρεπε να έχει σημάνει συναγερμό για την άμεση διάθεση περισσότερων πυροσβεστικών δυνάμεων πριν η πυρκαγιά πάρει διαστάσεις.
Η έκβαση της κατάσβεσης μιας πυρκαγιάς κρίνεται πάντα από την αρχική επέμβαση. Οι Γάλλοι πυροσβέστες λένε χαρακτηριστικά ότι «το πρώτο λεπτό η πυρκαγιά σβήνεται με ένα ποτήρι νερό, το δεύτερο λεπτό με έναν κουβά νερό, το τρίτο λεπτό με μια δεξαμενή νερό, μετά κάνουμε ό,τι μπορούμε».
Με άλλα λόγια, η Πολιτική Προστασία πρέπει να προβλέπει την εξέλιξη της πυρκαγιάς και με βάση αυτή την πρόβλεψη να κατανέμει τα διαθέσιμα μέσα. Εάν περιμένουμε να αλλάξει η διεύθυνση του ανέμου και να ξεφύγει η πυρκαγιά του ελέγχου προκειμένου να σταλούν ενισχύσεις σε ένα μέτωπο, είναι ήδη αργά. Οι διαδικασίες κλιμάκωσης της επέμβασης πρέπει να επιταχύνονται σε τέτοια συμβάντα. Το αυτό ισχύει και για την λήψη απόφασης για την εκκένωση περιοχών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Δεν πρέπει να περιμένουμε να φτάσει η πυρκαγιά στις αυλές των σπιτιών για να δοθεί η εντολή για εκκένωση. Πρέπει να υπάρχουν σχέδια εκκένωσης που να λαμβάνουν υπόψη το χρόνο εκκένωσης ως συνάρτηση των διαθέσιμων πόρων και της κίνησης στο εθνικό και δευτερεύον οδικό δίκτυο.
Τα ΜΜΕ ανέφεραν ότι υπήρξαν ενδείξεις για έλλειψη συντονισμού και σχεδιασμού κατά την κινητοποίηση, καθώς και ότι υπήρξε καθυστέρηση μίας έως μιάμιση ώρας στην άφιξη οχημάτων, τουλάχιστον στην Κινέτα. Στην Ανατολική Αττική, οι εικόνες που είδαμε μας υποδεικνύουν ότι τα θύματα προσπάθησαν να διαφύγουν μη γνωρίζοντας απο που, και, μάλλον, τις επόμενες μέρες θα πληροφορηθούμε για τις δραματικές καταληκτικές προσπάθειες επικοινωνίας με διασώστες και εξεύρεσης οδών διαφυγής, πριν έλθει το τέλος.
Η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών απαιτεί συνολική προσέγγιση, όχι μόνο επικεντρωμένη στην πυρόσβεση. Ο σχεδιασμός πολιτικής προστασίας της χώρας μας αυτή τη στιγμή επικεντρώνεται στην πυρόσβεση μόνο, δίνοντας μικρότερη σημασία στην προστασία του πληθυσμού. Όπως έχει δείξει η διεθνής και εθνική εμπειρία με πυρκαγιές στη διεπιφάνεια κατοικημένων και δασικών περιοχών, προκειμένου η εκκένωση να ολοκληρώνεται πριν η πυρκαγιά φθάσει στην κατοικημένη περιοχή, η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται εγκαίρως. Εξ΄ ίσου σημαντική είναι η άμεση κινητοποίηση των εθελοντών πυροσβεστών και του Ερυθρού Σταυρού.
Πρέπει επίσης να υπάρχουν σχέδια εκκένωσης, τα οποία να λαμβάνουν υπόψη το χρόνο εκκένωσης ως συνάρτηση των διαθέσιμων πόρων και της κίνησης των οχημάτων, όχι απλά με την καταγραφή των ρόλων των κρατικών φορέων. Στην χώρα μας, εκτός απο τις ελάχιστες περιοχές οπού έχουν γίνει ασκήσεις πολιτικής προστασίας, δεν υπάρχουν χάρτες επικινδυνότητας με οδούς διαφυγής, ούτε υπάρχει ενημέρωση του πληθυσμού για τους κινδύνους της περιοχής τους. Μοντέλα μετάδοσης πυρκαγιάς, όπως το λεπτομερές μοντέλο FARSITE που έχει δημιουργηθεί από τη Δασική Υπηρεσία των ΗΠΑ (US Forest Service) για χρήση ακριβώς στον επιχειρησιακό και τακτικό σχεδιασμό, αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν το συγχρονισμό των ενεργειών, όχι απλά προς τέρψη των ερευνητών. Κατά τη διάρκεια της διεθνούς άσκησης αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών που διοργάνωσε η Ελλάδα το 2014, δοκιμάσαμε πιλοτικά τη χρήση του μοντέλου FARSITE, τόσο για τη βελτίωση του συγχρονισμού των ενεργειών, όσο και για τη λήψη απόφασης σχετικά με την τακτική αξιοποίηση των πυροσβεστικών αεροσκαφών. Οπως φάνηκε χθες, μάλλον, ούτε το κέντρο επιχειρήσεων ούτε οι δήμοι είχαν επίγνωση των δυνατοτήτων που επιτρέπει η σύγχρονη τεχνολογία για σχεδιασμό εκκένωσης πυκνοκατοικημένων δενδρόφυτων περιοχών. Αν είχαν γίνει έστω και στοιχειώδεις προσομοιώσεις μιας μεγάλης πυρκαγιάς στην περιοχή, θα είχαμε μάλλον λιγότερα θύματα, γιατί οι υπεύθυνοι θα εγνώριζαν τις δυσκολίες διαφυγής, και ίσως να είχαν ενημερώσει ακόμη και τους κατοίκους.
Ο κ. Kώστας Συνολάκης είναι Καθηγητής Φυσικών Καταστροφών του Πολυτεχνείου Κρήτης και Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
