Σήμερα 27 Αυγούστου, τιμάται η μνήμη του Αγίου Φανουρίου, προστάτη της Ρόδου.
Παρέμενε άγνωστος για πολλούς αιώνες, μέχρι το 1500 μ. Χ. Τα χρόνια εκείνα θέλησαν οι κυρίαρχοι της Ρόδου Ιωαννίτες Ιππότες να επισκευάσουν και να ενισχύσουν την οχύρωση της πόλης για να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν επικείμενη τουρκική επίθεση. Έξω από τα τείχη, στο νότιο μέρος της πόλης, υπήρχαν παλαιά κατεδαφισμένα κτήρια.
Κατά τις εργασίες ανασκαφής, εντόπισαν έναν ερειπωμένο Ναό, στο δάπεδο του οποίου βρέθηκαν πολλές εικόνες, κατεστραμμένες από την υγρασία, εκτός από μία, που φαινόταν σαν να είχε ιστορηθεί (αγιογραφηθεί), εκείνη τη στιγμή. Απόρησαν για το παράδοξο του πράγματος και κάλεσαν τον Μητροπολίτη Νείλο, ως Αρχιερέα της πόλης, ο οποίος ανέγνωσε την επιγραφή πάνω στην Εικόνα: «Ο Άγιος Φανούριος».
Ο Άγιος εικονίζεται ως νεαρός στρατιωτικός, να κρατάει στο δεξί χέρι ένα Σταυρό και μαζί μια λαμπάδα αναμμένη. Ολόγυρα από την εικόνα, κατά τη συνήθεια των αγιογράφων τότε, υπήρχαν 12 παραστάσεις από τα μαρτύρια του Αγίου.
Τα μαρτύρια που απεικονίζονται είναι μεγάλα και σκληρά και αποκαλύπτουν ότι πρόκειται για μεγάλο και γενναίο αθλητή της πίστεως.
Στην πρώτη παράσταση εμφανίζεται ο Άγιος να απολογείται με παρρησία μπροστά στον Ρωμαίο άρχοντα.
Στη δεύτερη, εικονίζεται ανάμεσα σε στρατιώτες που τον χτυπούν με πέτρες στο κεφάλι και στο στόμα.
Η τρίτη, δείχνει τη συνέχεια αυτών των βασανιστηρίων, όπου έχουν ρίξει τον Άγιο πλέον στο χώμα και τον χτυπούν μανιασμένα με ρόπαλα και ξύλα, ενώ εκείνος προσεύχεται.
Στην τέταρτη, είναι γυμνός και ματωμένος μέσα στη φυλακή, όπου οι δήμιοί του τού καταξεσκίζουν τις σάρκες με σιδερένια εργαλεία. Εκείνος υπομένει ατάραχος με το βλέμμα στραμμένο στον ουρανό.
Στην πέμπτη, ο Άγιος βρίσκεται μπροστά στον σκληρό τύραννο με μία έκφραση που δείχνει τον πόνο και το μαρτύριο.
Στην έκτη, προσεύχεται μόνος του μέσα στη φυλακή έχοντας υψώσει τα χέρια ικετευτικά προς τον Ουρανό.
Στην έβδομη, εικονίζεται ένα ακόμη μαρτύριο, όπου είναι γυμνός και καταματωμένος, ενώ γύρω του καίνε το σώμα του με αναμμένες λαμπάδες.
Στην όγδοη, εμφανίζεται καταπλακωμένος κάτω από μια μεγάλη πέτρα και ολόγυρά του βρίσκονται άγρια θηρία, έτοιμα να τον κατασπαράξουν, ωστόσο μοιάζουν να είναι καθηλωμένα από την αγιότητά του.
Στην ένατη, βρίσκεται μπροστά σε ένα ακόμα μαρτύριο, αφού τον έχουν στήσει μπροστά στα είδωλα με αναμμένα κάρβουνα στα χέρια, αλλά εκείνος προτιμά να κρατά τα κάρβουνα στα χέρια και να καίγεται, παρά να τα πετάξει στα είδωλα και να λυτρωθεί.
Στη δέκατη, δέεται με τα χέρια υψωμένα στον ουρανό, ενώ η γαλήνη και το θείο φως είναι ζωγραφισμένα στο πρόσωπό του.
Στην ενδέκατη, η κορύφωση του μαρτυρίου του: O Άγιος στέκεται στη μέση και οι βασανιστές του τον έχουν τοποθετήσει σ’ ένα μεγάλο μάγκανο και του τσακίζουν τα κόκαλα. Το πρόσωπο του παραμένει ήρεμο και υπομένει με καρτερία το φρικτό μαρτύριο. Στη δωδέκατη και τελευταία παράσταση, εικονίζεται το φοβερό τέλος του μαρτυρίου του. Οι δήμιοί του τον καιν ζωντανό. Εικονίζεται λοιπόν μέσα σ’ ένα λάκκο με αναμμένα ξύλα, περιτριγυρισμένος από αναμμένες φλόγες και καπνούς.
Πάλι όμως το πρόσωπό του εξακολουθεί να είναι ήρεμο και ατάραχο, εστραμμένο με πίστη και αγαλλίαση προς τον αγαπημένο του Χριστό.
Στο σημείο των ερειπίων της ευρέσεώς της, ο Μητροπολίτης της Ρόδου Νείλος (ο οποίος ταυτίζεται με τον υμνογράφο Νικήτα Μυρσινιώτη), αναστήλωσε τον ναό του Αγίου Φανουρίου, ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα, όπως και η εικόνα που βρέθηκε 500 χρόνια πριν.
Τα θαύματα που από τότε άρχισε να τελεί ο Άγιος, έγιναν αφορμή να συντρέχουν στη Ρόδο πολλοί χριστιανοί ζητώντας τις μεσιτείες του.
Η πιο χαρακτηριστική παράδοση στον λαό μας είναι βέβαια το εορταστικό έθιμο της φανουρόπιτας, που γίνεται συνήθως την παραμονή της εορτής του. Υπάρχει επίσης και παράδοση ότι με την πίτα αυτή γίνεται μνεία της μητέρας του.
Η ύπαρξη του ενδόξου του Χριστού Μεγαλομάρτυρος Φανουρίου, ιστορικά δεν είναι γνωστή. Αγνοήθηκε μέχρι και τον 14ο αιώνα, οπότε και ανευρέθη εικόνα του, στο νησί της Ρόδου.
Από την εύρεση της εικόνας θεωρείται προστάτης και πολιούχος ολόκληρου του νησιού της Ρόδου. Γρήγορα μάλιστα η φήμη του ως αγίου απλώθηκε στα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Χίο, τη Λέσβο, την Πάτρα και τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο, ώστε σήμερα υπάρχουν πολλές εκκλησίες αφιερωμένες στο όνομά του.
Ο ενοριακός ναός του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται εντός των τειχών της Μεσαιωνικής Πόλης σε απόσταση 100μ. από τα νότια όρια της οχύρωσής. Η εκκλησία οικοδομημένη στα κατάλοιπα κτηρίων της υστερορωμαϊκής περιόδου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών του νησιού.
Ο ναός, υφιστάμενος ήδη την εποχή της ιπποτοκρατίας, αποδόθηκε στον Άγιο Φανούριο μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1946, περίοδο κατά την οποία πολλές εκκλησίες παραχωρήθηκαν στην ορθόδοξη κοινότητα, στην οποία αρχικά ανήκαν. Κατά την περίοδο της επικυριαρχίας της Ρόδου από τους Οθωμανούς ο ναός μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος με την επωνυμία Peial el Din Medjid (Παϊάλ ελ ντιν μετζίτ). Ως Peial el Din Medjid αναφέρεται καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και της ιταλοκρατίας.
Από το 1946 και εξής ο Άγιος Φανούριος τιμάται σταθερά στο ναό επί της ομώνυμης οδού και μάλιστα θεωρείται ως σημείο αναφοράς της διάδοσης της λατρείας του.
Στην εκκλησία του Αγίου Φανουρίου, ανεγερμένη στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο με ελαφρώς μεταγενέστερο νάρθηκα στο εκτεταμένο δυτικό άκρο, αναγνωρίζονται τρεις διαφορετικές φάσεις τοιχογράφησης. Η πρώτη, χρονολογημένη στο α΄ μισό του 13ου αι. εντοπίζεται στο χώρο του ιερού, ενώ η δεύτερη του 1335/6 στο σύνολο του σταυρικού ναού και στο νάρθηκα. Το δεύτερο στρώμα σε γενικές γραμμές φαίνεται να επαναλαμβάνει με παραλλαγές τα θέματα που αναπτύσσονται στο πρώτο εικονογραφικό πρόγραμμα. Η τρίτη φάση, πιθανόν στα μέσα του 15ου αι., έχει αναγνωριστεί κατά τόπους σε όλη την έκταση του κυρίως ναού.
Παρά την αλγεινή κατάσταση διατήρησης των τοιχογραφιών του, ο Άγιος Φανούριος αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα σωζόμενου ναού με πλήρες εικονογραφικό πρόγραμμα στην πόλη της Ρόδου.
Η ακριβής αναφορά του έτους 1355/6, βάσει του οποίου μπορεί να προσεγγιστεί η εικονογραφική απόδοση άλλων ναών, αποδεικνύεται σημαντική για τη γνώση της ιστορίας του νησιού και αποτελεί σημείο αναφοράς στην προσέγγιση της ζωγραφικής της περιόδου.
Σήμερα στις 12 το μεσημέρι, θα τελεστεί αρτοκλασία στο παρεκκλήσι του Δημαρχιακού Μεγάρου.
