ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ
18 Απριλίου 1912, ημέρα Πέμπτη, ξημερώματα. Ένα ασυνήθιστο γεγονός αναστατώνει τη ζωή της πόλης: Πολεμικά πλοία περιπολούν από τα παράλια της Ρόδου μέχρι το Μαρμαρά. Οι Τούρκοι στρατιώτες ετοιμάζονται για άμυνα. Οι ντόπιοι αγωνιούν για τις εξελίξεις. Οι απρόσμενοι επισκέπτες δεν είναι άλλοι από τους Ιταλούς.
4 Μαΐου 1912, με το ξημέρωμα, ιταλικά και μεταγωγικά πλοία αποκλείουν την πόλη της Ρόδου και αποβιβάζουν στον όρμο των Καλυθιών 15.000 στρατιώτες, που προχωρούν προς την πόλη.
5 Μαΐου 1912, ημέρα Κυριακή, οι Ιταλοί μπαίνουν θριαμβευτικά στη πόλη από την πύλη του Αγίου Ιωάννη και υψώνουν την ιταλική σημαία στα δημόσια κτήρια. Ο αντιστράτηγος των Ιταλών, Giovanni Ameglio, με διάγγελμα του ανακοινώνει, ότι η Ιταλία καταλαμβάνει το νησί για τις ανάγκες του πολέμου, που είχε κηρύξει με την Τουρκία, τον Σεπτέμβριο του 1911
16 Μαΐου 1912, ολόκληρο το νησί της Ρόδου, βρίσκεται υπό ιταλική στρατιωτική κατοχή. Η ιστορία έχει γυρίσει σελίδα.
Οι κάτοικοι του νησιού πίστεψαν, ότι οι Ιταλοί, έθνος ευρωπαϊκό, χριστιανικό και πολιτισμένο, δεν είχαν άλλοι πρόθεση παρά να τους απαλλάξουν από τους Τούρκους και να τους οδηγήσουν στην ένωση με την Ελλάδα. Την πίστη αυτή των Δωδεκανησίων ενίσχυαν τα ιταλικά διαγγέλματα και οι υποσχέσεις, που μιλούσαν για καθεστώς πλήρους αυτονομίας και αυτοδιάθεσης.
3-5 Ιουνίου 1912, οι νησιώτες κηρύσσουν με ψήφισμα τους, τα νησιά ενιαία αυτόνομη «Πολιτεία του Αιγαίου», πιστεύοντας έτσι ότι προλειάνουν το έδαφος για την τελική ένωση με την Ελλάδα. Όμως, ο Ameglio δεν αποδέχθηκε το ψήφισμα και προβαίνει σε συλλήψεις και διώξεις. Το Ελληνικό Κράτος υποδεικνύει στους Δωδεκανήσιους, ότι είναι εθνικό τους καθήκον να αγωνιστούν, όπως αγωνιζόταν και κάθε Έλληνας, του οποίου κινδυνεύει και η ελευθερία και η εθνική υπόσταση. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γράφει στον Έλληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο: «Δεν έχομε πλέον ανάγκην να ζητιανεύωμεν, αλλά όλα τα νησιά θα τα πάρουμε με το σπαθί μας». Κύμα αναταραχής συγκλονίζει τα Δωδεκάνησα.
30 Δεκεμβρίου 1918. Στο συνέδριο των νικητών του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου, στο Παρίσι, το Δωδεκανησιακό ζήτημα είναι επιτέλους στο προσκήνιο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υποβάλλει υπόμνημα με τις ελληνικές θέσεις και διεκδικήσεις, ζητώντας την απόδοση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, επικαλούμενος λόγους εθνικοϊστορικούς, σύμφωνα με την διακήρυξη της αυτοδιάθεσης των λαών.
Ακολουθούν πολλά ιστορικά γεγονότα, που πρέπει να ανακαλούνται για να εξάγονται τα ορθά συμπεράσματα γιατί η ιστορία των νησιών μας είναι μακρόχρονη, αλλά ξεχωριστή και πάντα επίκαιρη. Εθνικός διχασμός, μικρασιατική καταστροφή, μια εθνική συμφορά με ολέθριες συνέπειες για την Ελλάδα, που προκάλεσε τον ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού από τις πανάρχαιες κοιτίδες του.
Η Συνθήκη των Σεβρών, το 1920, με την οποία μεταξύ άλλων η Ιταλία συμφωνούσε στο να παραδοθούν στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα πλην της Ρόδου και του Καστελόριζου. Όταν, όμως, η Βρετανία θα παραχωρούσε την Κύπρο στην Ελλάδα (μετά από Δημοψήφισμα), τότε θα περιέρχονταν η Ρόδος και το Καστελόριζο στην Ελλάδα. Ωστόσο, η Συνθήκη αυτή δεν κυρώθηκε από τις εσωτερικές έννομες τάξεις και τελικώς δεν ίσχυσε. Στη συνέχεια η Συνθήκης Ειρήνη της Λωζάννης του έτους 1923 με την οποία επικυρώνεται η Κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά της «Ανατολικής Μεσογείου». Η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα, παραμένουν ακόμη υπό Ιταλική κατοχή.
Ιανουάριος 1926, οι Ιταλοί με τον περιβόητο «Σχολικό Κανονισμό» επιχειρούν να υποτάξουν και την εκπαίδευση και επιβάλλουν την διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας, ως πρωτεύον και υποχρεωτικό μάθημα στα ελληνικά σχολεία. Οι Δωδεκανήσιοι αντιστέκονται. Μάλιστα ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου και η γιορτή των Τριών Ιεραρχών, ως η εορτή των «Γραμμάτων» έπαιρναν χαρακτήρα πατριωτικής διαδήλωσης, με την μαζική συμμετοχή των μαθητών. Ο Μιχάλης Παπαθανάσης γράφει: “Οι κατακτητές μας είχαν καταλάβει πολύ καλά, ότι για μας το μπλε πηλίκιο δεν ήταν άλλο από την ελληνική σημαία, που φορούσαμε περήφανα στο κεφάλι μας και την ξεδιπλώναμε καμαρωτή στις γυμναστικές μας επιδείξεις, στις εκδρομές και στις παρελάσεις και γι’ αυτό ήθελαν να καταργήσουν το πηλίκιο».
Κέντρο αντίστασης του δωδεκανησιακού εκπαιδευτικού κόσμου ήταν αναμφισβήτητα το Βενετόκλειο Γυμνάσιο της Ρόδου. Ο τότε Διοικητής, Mario Lago, απεφάσισε «να υψώνεται η Ιταλική σημαία και εις τον Ιστόν του Βενετοκλείου εις τον οποίο μέχρι τότε δεν είχε ανέβει, όπως εγένετο εις άλλα δημόσια καταστήματα.» Η ιστορική μνήμη και αλήθεια καταγράφει την αντίδραση, τόσο των μαθητών, όσο και των καθηγητών και της σχολικής εφορίας, αφού με την πράξη αυτή δημιουργήθηκε αναστάτωση. Την επομένη ημέρα, και περίπου περί ώρα 12η μεσημβρινή ο τότε μαθητής της πέμπτης τάξεως Γαβριήλ Χαρίτος, μετέπειπα δικηγόρος και πρώτος ΄Ελληνας Δήμαρχος Ρόδου, που δέχθηκε στα ίδια του τα χέρια, στις 31 Μαρτίου 1947 την πρώτη Ελληνική Σημαία, για να την υψώσει και πάλι, διαλαλώντας την ελευθερία και την ελληνικότητα της Δωδεκανήσου και αργότερα βουλευτής Δωδεκανήσου επί σειρά ετών αποφάσισε να κατεβάσει την Ελληνική σημαία και να υψώσει την αυτοσχέδια ελληνική σημαία, που είχε κατασκευάσει κόβοντας το κάλυμμα ενός μαξιλαριού της μητέρας του, το οποίο χρωμάτισε μπλέ. Οι συμμαθητές του, Γεώργιος Χαλκιάς, μετέπειτα εκπαιδευτικός και ο Νικήτας Παχωπός, μετέπειτα φαρμακοποιός γονατίζουν μπροστά στον ιστό για να ανέβει στην πλάτη τους ο Γαβριήλ Χαρίτος, ο οποίος κατεβάζει την ιταλική σημαία και ανεβάζει την Ελληνική. Η αντίδραση των ιταλικών αρχών ήταν άμεση. Συλλαμβάνουν τον Γαβριήλ Χαρίτο τον μετέφεραν σκυφτόν κρατώντας τον από το αυτί από το Βενετόκλειο στο Τμήμα Ασφάλειας, τον ξυλόφορτωσαν και τον εκτόπισαν στη νήσο Σύμη, αφού δεν μπορούσαν να τον δικάσουν επειδή ήταν ανήλικος. Το γεγονός αυτό είναι μια εθνική πράξη, μια πράξη ηρωϊσμού και ανδρείας, που αποτελούν θεμελιώδεις συνισταμένες της ελληνικής ψυχής, που διαχρονικά καλλιεργήθηκαν και κληροδοτήθηκαν γενεές γενεών μέχρι σήμερα. Το ιστορικό, Βενετόκλειο Γυμνάσιο της Ρόδου στις 21 Απριλίου, ημέρα γιορτής των Ιταλών έκλεισε οριστικά, ως αντίδραση τους στην άρνηση των μαθητών να κρατούν σημαία ιταλική προκειμένου να λάβουν μέρος στην τελετή της επετειακής τους ημέρας.
28 Οκτωβρίου 1940. Η κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου και το περήφανο «όχι» του ελληνικού λαού στους κατακτητές αναπτερώνει το ηθικό και τις ελπίδες των Δωδεκανησίων, ενώ οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα εντείνουν ακόμη τα μέτρα παρακολούθησης και καταπίεσης του πληθυσμού. Συλλαμβάνονται οι ΄Ελληνες υπήκοοι, ηλικίας από 17 μέχρι 60 ετών και κλείνονται σε στρατόπεδο της τάφρου του Φρουρίου της Ρόδου, κάτω από φρικτές συνθήκες διαβίωσης. Όταν το Ελληνικό Προξενείο θέλησε την πρώτη ημέρα της κηρύξεως του πολέμου να εξηγήσει στις ιταλικές αρχές, ότι οι οικογένειες αυτών ζούσαν από την εργασία των εγκαθείρκτων, οι Ιταλοί είπαν: ”Δικός τους λογαριασμός, θα πεθάνουν…»..
Οι ελληνικές νίκες στο αλβανικό μέτωπο κάνουν τους κατοίκους των σκλαβωμένων Δωδεκανήσων να σκιρτούν από χαρά και υπερηφάνεια, ενώ οι Ιταλοί γίνονται πιο σκληροί και καταπιεστικοί.
Με απαράμιλλο σθένος ο ελληνικός στρατός, στα μέτωπα του πολέμου, κατόρθωσε σε μικρό χρονικό διάστημα να απωθήσει τους πάνοπλους εισβολείς. Οι νίκες αυτές των Ελλήνων, που αντιστάθηκαν στους κατακτητές και πολέμησαν για την ελευθερία, την ειρήνη και την αξιοπρέπεια συνέβαλαν καθοριστικά στην αφύπνιση των αντιστασιακών δυνάμεων της δημοκρατικής Ευρώπης.
Εβδομήντα έξι χρόνια από το ελληνικό έπος του 1940, ο ηρωικός, εκείνος αγώνας του λαού μας, μας εμπνέει και μας διδάσκει. Στεκόμαστε περήφανοι στην ιστορία μας και τιμούμε τις θυσίες των Ελλήνων, ανώνυμων και επώνυμων, που με τόσα δάκρυα και αίμα πότισαν την Ελληνική Γη και τα άλλα μέτωπα των αγώνων τους.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να αποτίσομε φόρο τιμής και μνήμης σε όλους του Δωδεκανήσιους, που βρήκαν ηρωϊκό θάνατο από τους κατακτητές. Πρώτος ΄Ελληνας αξιωματικός και πρώτος των ηρώων, που έπεσε στον πόλεμο αυτό, ήταν ο Αλέξανδρος Διάκος. Σκοτώθηκε πολεμώντας στην πρώτη γραμμή και κάνοντας απανωτές εφόδους, σαν ομηρικός ήρωας. Ο Δημήτριος Δηλμπεράκης έχοντας λάβει μέρος σε πολλές μάχες στο αλβανικό μέτωπο, πέφτει ηρωϊκά πολεμώντας στη μάχη του Αργυροκάστρου. Ο Μιχάλης Καλλιγάς έπεσε ηρωϊκά στο αλαβνικό μέτωπο μαχόμενος ως εθελοντής. Ο Γεώργιος Λέων έχασε τη ζωή του πολεμώντας με το Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων. Ο ιατρός και εθελοντής του Σύνταγματος Εθελοντών Δωδεκανησίων ,Ιωάννης Κωνσταντόπαις από τη Σύμη, ο άλλος ιατρός από την Κάλυμνο, Μιχάλης Καθοπούλης χάνουν τη ζωή τους, μαχόμενοι ηρωϊκά. Ο Παναγιώτης Ορφανίδης από το Απέρι Καρπάθου, πρώτος δωδεκανήσιος αξιωματικός της Αεροπορίας πέφτει ηρωικά μαχόμενος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Και βέβαια το Σύνταγμα των Εθελοντών Δωδεκανησίων, με πρώτο διοικητή, το Μάρκο Κλαδάκη από τη Σύμη
Ο Δήμος Ρόδου, εις ένδειξη τιμής και μνήμης των υπέρ της Πατρίδας πεσόντων, στην είσοδο του Δημαρχιακού Μεγάρου, έχει τοποθετήσει δύο μαρμάρινες στήλες με τα ονόματα των ηρώων , που εκτελέσθηκαν και πέθαναν για τα ελεύθερα Δωδεκάνησα. Μακρύς ο κατάλογος και βαρύ το χρέος μας: Βρούχος Μιχαήλ, Κωσταρίδης Γεώργιος, Γεωργίου Ευστάθιος, Ροδίτης Ιωάννης, Παπαμιχαήλ Νικηφόρος, Βολονάκης Σταμάτιος, Γιαννίκος Ιωάννης, Παπαντωνίου Αντώνιος, Παραλής Παναγιώτης (Σύνολο 42)
Σήμερα εδώ στο ιστορικό αυτό σχολείο της Ρόδου, των μεγάλων ευεργετών της, των Βενετοκλήδων και των Καζούληδων, ο Δήμος Ρόδου και όλοι μαζί οι πολίτες της Ρόδου τοποθετούμε την μαρμάρινη αυτή πλάκα στην μνήμη των Γαβριήλ Χαρίτου, Νικήτα Παχωπού και Γεωργίου Χαλκιά.
Οι ήρωες δεν ξεχνούνται, αλλά τιμούνται και μένουν αθάνατοι στη συνείδηση και στην μνήμη όλων μας.Ας είναι αιώνια η μνήμη αυτών.
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΡΟΔΟΥ
ΦΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΣ
