Ήταν το πολύ μακρινό 2010 όταν εργαζόμουν σε έναν άλλο δημοσιογραφικό όμιλο και έφτιαχνα βαλίτσα για να συμμετάσχω στην αποστολή που θα πλαισίωνε τον Γιώργο Παπανδρέου -την Παρασκευή 23 Απριλίου- στο ακριτικό Καστελόριζο. «Ζητήματα που αφορούν την περιφερειακή ανάπτυξη της Ελλάδας», όπως μας πληροφόρησαν τότε από το πρωθυπουργικό γραφείο. Όλοι είχαμε καταλάβει ότι ο τότε πρωθυπουργός θα ανακοίνωνε έργα ανάπτυξης που θα γίνονταν στην περιοχή.
Μια μέρα πριν, την Πέμπτη 22 Απριλίου, συγκλήθηκε άτυπο Υπουργικό Συμβούλιο -υποτίθεται για θέματα αποκρατικοποιήσεων. Η αλήθεια ήταν ότι ο Γ. Παπανδρέου ήθελε να ανιχνεύσει τις προθέσεις των μελών της κυβέρνησης αναφορικά με την υποβολή αίτησης για την άμεση ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης για τη χώρα μας. Πέρασαν τέσσερις ώρες σε αυτή τη σύσκεψη για να ληφθεί το «πράσινο φως» και να ετοιμαστεί η σχετική επιστολή -λυπητερή προς το ΔΝΤ για μια άνευ όρων οικονομική παράδοση.
«Πρόεδρε, να ακυρώσουμε το αυριανό ταξίδι;» τον ρώτησαν οι συνεργάτες του. «Γιατί να το ακυρώσουμε; Η ζωή συνεχίζεται», απάντησε εκείνος. «Θα κάνω το διάγγελμα από το Καστελόριζο». Όλα αυτά δεν τα γνώριζα τότε και έτσι κι αλλιώς, από δημοσιογραφικές καραμπόλες, έχασα τη συμμετοχή μου σε εκείνο ταξίδι. Έτσι, μαζί με εκατομμύρια Έλληνες, είδα ότι την ημέρα της ονομαστικής εορτής του ο πρωθυπουργός έβαλε μια μωβ-πένθιμη γραβάτα και έχοντας ως φόντο το λιμανάκι του Καστελόριζου, κοίταξε την κάμερα της δημόσιας τηλεόρασης και άρχισε να μιλά. Αυτά τα πίξελ ανήκουν στις ιστορικές στιγμές της χώρας μας από ο Γ. Παπανδρέου ανακοίνωσε στον ελληνικό λαό τα άσχημα νέα τα οποία σηματοδότησαν μια δεκαετία ανυπέρβλητης δοκιμασίας στις οικονομικές, θεσμικές, κοινωνικές, πολιτικές και, βασικά, ηθικές αντοχές μας. Η επίσημη είσοδος της Ελλάδας στον ζόφο των μνημονίων, ταυτόχρονα, απομάκρυνε από εμένα το, έτσι κι αλλιώς, ακριτικό νησί.
Το highlight του νησιού, ανάμεσα στα υπόλοιπα, είναι ο μοναδικός οικισμός του, το ομώνυμο Καστελόριζο/Photo: Σπύρος Σεραφείμ
Αθήνα -Ρόδος -Καστελόριζο (με αεροπλάνα)
Δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια μετά, κι αφού η Ελλάδα έχει αποφύγει τον ύπουλο ύφαλο των μνημονίων, ήρθε η ώρα να πάω στο Καστελλόριζο. Ή Καστελόριζο. Έτσι κι αλλιώς, το όνομά του προέρχεται από το μεσαιωνικό κάστρο (Castello Rosso -δηλαδή, το «Κόκκινο Κάστρο»), που είχε χτιστεί επάνω στα ελληνιστικά κρηπιδώματα της εποχής του έπαρχου Ρόδου Σωσικλή Νικαγόρα -κάπου στο 300 τόσο π.Χ. Αντίστοιχα, ο Ιωάννης Χατζηφώτης στο βιβλίο του «Ο Λαϊκός Πολιτισμός του Καστελόριζου», η μεγαλύτερη έρευνα που έγινε ποτέ για το όνομα και την ετυμολογία του νησιού, φθάνει στο συμπέρασμα ότι το δεύτερο συνθετικό του Καστελόριζου προέρχεται από τη δωδεκανησιακή λέξη «ριζοβούνι», αφού όλα τα σπίτια χτίστηκαν στους πρόποδες, δηλαδή στις ρίζες του βουνού. Ναι, σε αυτό που έχει έναν ιδιαίτερο ήχο, σκορπά γαλήνη στο νησί και έχει και πολλά μονοπάτια για να το εξερευνήσετε.
Το highlight του νησιού, ανάμεσα στα υπόλοιπα, είναι ο μοναδικός οικισμός του, το ομώνυμο Καστελόριζο, το οποίο έχει αναπτυχθεί γύρω από το φυσικό λιμάνι -εκεί όπου θα δείτε να κολυμπούν και Caretta caretta- και αποτελείται από τις συνοικίες Πηγάδια, Χωράφια και Μανδράκι. Όσο καλός κι αν είσαι στις περιγραφές, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδώσεις την ομορφιά, τη γραφικότητα αυτού του λιμανιού με τα καταστήματα εστίασης, το ένα και μοναδικό ζαχαροπλαστείο -λίγο πιο μέσα στέκει ο επίσης μοναδικός φούρνος- ανάμεσα σε πολλά, παλιά αρχοντικά. Κάποια από αυτά έχουν ερημώσει, αλλά έχουν γκρεμιστεί, αφού οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν μεταναστεύσει εδώ και χρόνια στην Αυστραλία, ενώ κάποια άλλα έχουν αναπαλαιωθεί και στέκουν αγέρωχα. Αυτό που κάνει το μάτι να μην μπορεί να τα χορτάσει είναι ότι ακολουθούν πιστά την παραδοσιακή Δωδεκανησιακή αρχιτεκτονική, ενώ η ομοιομορφία τους προέρχεται από τα κοινά υλικά -πέτρα του νησιού, ξύλο από τη Μικρά Ασία, σιδεριές, κεραμίδια από την Αττάλεια και τη Μασσαλία. Και σχεδόν όλα με χρώματα που ούτε θα φανταζόσουν ποτέ ότι θα έβαφες το σπίτι σου, αλλά είναι προφανές ότι οι κάτοικοι του νησιού αυτού έχουν μια άλλη αισθητική.
Αυτοί οι άνθρωποι, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, είναι λιγότεροι από 600, ενώ πολλοί συγγενείς τους έχουν μεταναστεύσει μόνιμα -κατά βάση- στην Αυστραλία. Ευτυχώς, πολλοί από αυτούς δεν ξέχασαν τις ρίζες τους και έγιναν ευεργέτες και δωρητές, ενώ κάποιοι από αυτούς πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να γυρίσουν πίσω, στον τόπο τους. Οι μόνιμοι κάτοικοι, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι ψαράδες ή ζουν αποκλειστικά από τον τουρισμό. Όταν ρώτησα αρκετούς από αυτούς για την ανθρωπογεωγραφία των τουριστών, όλοι μου απάντησαν ότι πάνε εκεί από πολλές χώρες του πλανήτη -το διάστημα που ήμουν εκεί είδα Αυστραλούς (αλίμονο) Βρετανούς, Ιταλούς, Γιαπωνέζους και Κινέζους. Φυσικά, σύμφωνα πάντα με τους μόνιμους κατοίκους, το 80% της οικονομίας του νησιού βασίζεται στους Τούρκους οι οποίοι, κάθε μέρα, ξεκινούν από την κωμόπολη της επαρχίας της Αττάλειας, Κας -6 χιλιόμετρα απέναντι από το Καστελόριζο, στη νότιο Τουρκία- και γεμίζουν τις τσέπες των Καστελοριζίων με χρήματα. Αντίστοιχα, οι δικοί μας πηγαίνουν εκεί για να αγοράσουν προϊόντα ή για να τους δώσουν τις πρώτες βοήθειες σε ιατρικά θέματα. Εκεί, για άλλη μια φορά θυμάσαι ότι οι λαοί δεν έχουν ποτέ να μοιράσουν τίποτα, παρά μόνο οι κυβερνώντες τους.
Οι μόνιμοι κάτοικοι, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι ψαράδες ή ζουν αποκλειστικά από τον τουρισμό/Photo: Σπύρος Σεραφείμ
Η ατραξιόν «Γαλάζια Σπηλιά» και οι βόλτες μέσα από σπίτια
Λίγο παραπάνω έγραψα για το λιμάνι που σε μαγεύει, αλλά το σημείο του νησιού που κερνά ατόφια μαγεία τον επισκέπτη είναι η Γαλάζια Σπηλιά -γνωστή και ως Σπηλιά του Παραστά ή Φώκιαλη. Θα το βρείτε στη νοτιοανατολική ακτή του νησιού και έχει μήκος 40-50 μέτρα, πλάτος 25-30 μέτρα και ύψος 20-25 μέτρα. Εκεί, το φως του ήλιου διαθλάται μέσα από τη θάλασσα και αντανακλάται και στο εσωτερικό της σπηλιάς, βγάζοντας ένα απίστευτο, εκθαμβωτικό γαλάζιο – μπλε χρώμα, το οποίο μόνο τα καρέ από έναν φακό μπορούν να αποδώσουν. Μέχρι εκεί θα φτάσετε μόνο με βάρκα, ενώ η είσοδος είναι μόλις ένα μέτρο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Ο έμπειρος βαρκάρης σου λέει να ξαπλώσεις, πλησιάζει την πλώρη κοντά στην είσοδο, ανοίγει το γκάζι και την επόμενη στιγμή βρίσκεσαι μέσα σε ένα παραμυθένιο σπήλαιο, αυτό που επιλέγουν οι φώκιες της περιοχής για να γεννούν τα μικρά τους. Η δωρεάν συμβουλή της ημέρας: η καλύτερη ώρα της ημέρας για να πάτε εκεί είναι νωρίς το πρωί, όταν ο ήλιος είναι ακόμα σε χαμηλή θέση, για να μπορέσετε να δείτε αυτό το ιδιαίτερο χρώμα της Blue Cave και να κάνετε και μια βουτιά εκεί.
Αμέσως μετά, αφού γυρίσετε στο λιμάνι, μπορείτε να πιείτε καφέ κοιτάζοντας τη θάλασσα ή να «χαθείτε» στα στενά του οικισμού και να περιδιαβείτε σε άλλες εποχές, όπου πολλοί κατακτητές πέρασαν από αυτό το νησί και άφησαν για πάντα εκεί τα ιστορικά χνάρια τους. Πλακόστρωτα ή στενά, χωμάτινα δρομάκια, σκαλοπάτια και πόρτες που θυμίζουν κάστρα υπάρχουν σε κάθε γωνιά, όπως και τα «ματάκια» σε αυλές και φουρούσια που διώχνουν την αρνητική ενέργεια. Μπορείτε να ξαποστάσετε σε κάποια περιποιημένη αυλή, αφού ο δρόμος σε βγάζει σε σπίτια κατοίκων που σε κοιτάζουν και χαμογελούν, ή σε μικρά μπαλκονάκια με ξύλινα ή μεταλλικά υποστυλώματα για να δεις από ψηλά το λιμάνι ή τους «απέναντι». Είναι η στιγμή που αναρωτιέσαι και σε πιάνει δέος από το πόσο μακριά βρίσκεσαι από την Αθήνα και, βασικά, «πόσο κοντά στην Τουρκία;».
Αφού γυρίσετε στο λιμάνι, μπορείτε να πιείτε καφέ κοιτάζοντας τη θάλασσα ή να «χαθείτε» στα στενά του οικισμού/Photo: Σπύρος Σεραφείμ
Πλακόστρωτα ή στενά, χωμάτινα δρομάκια, σκαλοπάτια και πόρτες που θυμίζουν κάστρα υπάρχουν σε κάθε γωνιά/Photo: Σπύρος Σεραφείμ
Το νησί των γρίφων
Αυτό αποτελεί μια κατεξοχήν ρητορική ερώτηση, αφού γνωρίζεις την απάντηση, αλλά έτσι κι αλλιώς το Καστελόριζο είναι το νησί των γρίφων και για όλα…«φταίει» το περίφημο Γριφοπούλι, ένα σπάνιο ενδημικό είδος. Επιθυμώντας να μοιράσει την ηθική γνώση και τις επιστήμες, αποφάσισε να εξελιχθεί και να γίνει αποδημητικό πουλί, ανοίγοντας τα φτερά του και διαδίδοντας τη χαρά των γρίφων παγκοσμίως. Κάπως έτσι, εκεί ξεκίνησε το 2021 ένα τολμηρό εγχείρημα, το 1ο Φεστιβάλ Γρίφων, ύστερα από μια σειρά επιτυχημένων αλλά και επίπονων διοργανώσεων έγινε θεσμός και κατάφερε να κερδίσει τον σεβασμό όχι μόνο της τοπικής κοινωνίας, όχι απλώς όμορων νησιών και άλλων περιοχών της Ελλάδας, αλλά να γίνει γνωστό σε όλο τον πλανήτη. Με επίκεντρο τη θεματική των γρίφων, αλλά και με παράλληλες επιστημονικές δράσεις και βιωματικά δρώμενα, αναδεικνύεται η επιστήμη και η σύγχρονη τεχνολογία. Και κάπως έτσι, σε όλες τις διοργανώσεις, κάθε χρόνο, συμμετέχουν καταξιωμένοι ακαδημαϊκοί, ερευνητές, επιστήμονες, εκπαιδευτικοί και άνθρωποι της Τέχνης, οι οποίοι ακολουθούν το όραμα του βασικού διοργανωτή του Φεστιβάλ, του Πανταζή Χούλη, με την πολύτιμη βοήθεια και συμπαράσταση από την Ελένη Γραμματικοπούλου.
Για αυτή την πραγματικά ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου χρειάζονται πολλά αντίστοιχα κείμενα και πάλι δεν θα είναι αρκετά για να περιγράψουν το απίστευτα πολυδαίδαλο μυαλό του και, ταυτόχρονα, τη μοναδική του ψυχή. Ως ένα βιογραφικό λίγων λέξεων, αυτή τη στιγμή ο κ. Χούλης είναι από τα πιο γνωστά ονόματα παγκοσμίως στον τομέα των γρίφων, είναι εκείνος που έκανε τον Ρούμπικ (ναι, εκείνον που έφτιαξε τον διάσημο κύβο) να τον καλέσει στο στούντιό του στη Βουδαπέστη, αφού ο ίδιος είχε πάει τον μηχανισμό πολλά βήματα μπροστά. Αποφεύγω να επεκταθώ στο πώς έγινε καθηγητής Πολιτικής Μηχανολογίας, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο και ψηφίστηκε ως καλύτερος καθηγητής της δυτικής Αυστραλίας! Μια ημέρα, όμως, αυτός ο μοναδικός και απίστευτος τύπος -που πρέπει να γνωρίσετε-παίρνει το εφάπαξ, φεύγει από την Αυστραλία, επιστρέφει στο Καστελόριζο, μαζί του φέρνει 4.500 γρίφους, φτιάχνει το μουσείο και το Φεστιβάλ Γρίφων ξεκινά το 2021. Λεπτομέρεια ουσίας: έφυγε από την Αυστραλία, όπου έβγαζε πολύ καλά χρήματα, και γύρισε στην Ελλάδα το 2013, όταν η χώρα μας μαστιζόταν από την οικονομική κρίση -τρία χρόνια μετά το διάγγελμα Παπανδρέου στο λιμάνι του νησιού.
Σε αυτό το νησί ο μεγαλύτερος γρίφος που πρέπει συνεχώς να προσπαθείς να επιλύσεις, όταν φύγεις από εκεί, είναι το πότε θα επιστρέψεις, χωρίς πάντα να μπορείς να εξηγήσεις το τι ακριβώς είναι αυτό που σε τραβάει πίσω. Διάολε, κάτι μαγικό συμβαίνει σε αυτή την κουκίδα γης στην ανατολική Μεσόγειο, την οποία έτσι κι αλλιώς δύσκολα εντοπίζεις στον χάρτη, σε αυτό το μέρος που ενώ στιγματίστηκε για πάντα με μια επονείδιστη χρονική περίοδο για την Ελλάδα, βγάζει τόσο πλούτο συναισθημάτων και άλλες τόσες ανεκτίμητες στιγμές, όπου κανένα μνημόνιο Νομισματικού Ταμείου δεν μπορεί να σταθεί δίπλα του. Έτσι, μπορεί να κουβαλούσα μέσα μου ως ανεκπλήρωτο το ότι δεν πήγα το 2010 στο ιστορικό ταξίδι, αλλά το Καστελόριζο, τόσα χρόνια μετά, ήταν εκεί και με περίμενε. Και με περιμένει να πάω ξανά και ξανά…
φωτογραφίες Σπύρος Σεραφείμ Περικλής Μεράκος
Πηγή: travel.gr
