Η Ελλάδα αποτελεί χώρα πρώτης υποδοχής για χιλιάδες παιδιά που αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη. Στις αρχές του 2020 δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου μια εντεταλμένη αρχή για την προστασία των ασυνόδευτων παιδιών, με βασικό στόχο τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μιας συντονισμένης και ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής οι δράσεις της οποίας έχουν υποστηριχθεί από φορείς του ΟΗΕ και της ΕΕ, καθώς και από άλλα κράτη.
Η Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας έχει επεκτείνει το πλέγμα προστασίας της σε κάθε ευάλωτο άνθρωπο προσφυγικού προφίλ αφότου δραστηριοποιήθηκε για δύο χρόνια ως Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων ρυθμίζοντας θέματα που αφορούν στην υποστήριξη και ένταξη των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα.
Για τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει σε αυτόν τον τομέα, μιλά σήμερα στη «δημοκρατική» ο γενικός γραμματέας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας κ. Ηρακλής Μοσκώφ, που όπως επισημαίνει «στόχος και μέριμνά μας είναι οι ευάλωτοι άνθρωποι προσφυγικού προφίλ να απολαμβάνουν την προστασία και τη φροντίδα που δικαιούνται».
• Κύριε Μοσκώφ, το τελευταίο διάστημα καταγράφονται εκ νέου αυξημένες ροές μεταναστών και προσφύγων προς τα νησιά μας, μεταξύ των οποίων και πολλά μικρά παιδιά που είτε συνοδεύονται από τους γονείς τους είτε όχι. Γνωρίζοντας το σημαντικό έργο και το ενδιαφέρον σας για τα προσφυγόπουλα, θα θέλαμε να μας πείτε ποια μέριμνα λαμβάνεται γι’ αυτά τα παιδιά.
Ο στόχος της Γενικής Γραμματείας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, αλλά και της κυβέρνησης, είναι η ένταξη και η υποστήριξη των ασυνόδευτων ανηλίκων πρωτίστως μέσα από το σχολείο, τις δράσεις ευαισθητοποίησης και αλληλεπιδράσεις με την τοπική κοινότητα και φυσικά την ένταξη στην αγορά εργασίας. Η συμπερίληψη γίνεται πράξη μέσω του διαπολιτισμικού διαλόγου και του σεβασμού της πολυπολιτισμικότητας.
Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι έχουν την ευκαιρία μέσω δράσεων πολιτισμού, αθλητισμού και ψυχαγωγίας να έρθουν σε επαφή με τους γηγενείς συνομήλικους τους, να ανταλλάξουν απόψεις, στάσεις, ιδέες και να αλληλοεπιδράσουν με θετικό πρόσημο. Γι’ αυτό το λόγο η Γενική Γραμματεία συνεργάζεται με ποικίλους φορείς αθλητισμού και πολιτισμού όπως η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Μουσείο της Ακρόπολης, μεγάλα ποδοσφαιρικά σωματεία και διάφορες άλλες οργανώσεις που στόχο έχουν να αναδείξουν τα φυσικά ταλέντα των παιδιών και να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους και στην ενσωμάτωση τους στην ελληνική κοινωνία. Η ομαλή μετάβαση στην ενηλικίωση βρίσκεται στο κέντρο της ατζέντας μας και παραμένει ένας καθημερινός στόχος εργασίας αξιοποιώντας εκπαιδευτικά προγράμματα, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και απασχόλησης.
• Έχετε δηλώσει ότι η χώρα μας μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει τον μεταναστευτικό της πληθυσμό και θα ήθελα να σας ρωτήσω, πώς αυτό μπορεί να γίνει πράξη;
Η Γενική Γραμματεία έχει αναγνωρίσει την καίρια σημασία της υποστήριξης των ασυνόδευτων ανηλίκων κατά το δύσκολο στάδιο της μετάβασης τους στην ενηλικίωση. Για το λόγο αυτό οι ενταξιακές μας δράσεις έχουν ορίζοντα. Δεν τελειώνουν με την ενηλικίωση. Οι αλλαγές στη διάταξη για τη 10ετή άδεια διαμονής στα ασυνόδευτα που ενηλικιώνονται είναι εξαιρετικά προοδευτικές. Η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και του κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου της χώρας αποτελούν ως γνωστόν το κατεξοχήν βασικό εργαλείο για την πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
• Πόσα παιδιά έχουν καταφέρει να βρουν τον δρόμο τους, δηλαδή να βρουν στέγη, να φοιτήσουν στο σχολείο και ενδεχομένως στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα;
Θα ήθελα να εστιάσω στις πρωτοβουλίες και την νομοθεσία που έχουμε εισηγηθεί κι έχει ψηφιστεί. Η ψήφιση του άρθρο 55 / 2022 του Κώδικα για την Προστασία Πολιτών Τρίτων Χωρών ανοίγει το δρόμο για την ένταξη των ασυνόδευτων ανηλίκων στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα καθώς εντός τριών μηνών από την ημερομηνία ολοκλήρωσης της καταγραφής τους υποχρεούνται να εγγραφούν στο σχολείο.
Η συμμετοχή των παιδιών στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα διευκολύνεται με την παροχή εκπαιδευτικών δράσεων άτυπης εκπαίδευσης που παρέχονται τόσο εκτός όσο και εντός των κέντρων φιλοξενίας και έχουν ως στόχο την υποστήριξη της φοίτησης τους και της μείωσης της σχολικής διαρροής. Σε αυτή την κατεύθυνση η Γενική Γραμματεία συνεργάζεται με σημαντικούς φορείς για την υλοποίηση και ενίσχυση προγραμμάτων άτυπης εκπαίδευσης. Σημαντικά παραδείγματα αποτελούν οι συνεργασίες με την UNICEF και το πρόγραμμα ACE, από το οποίο επωφελούνται οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και του οποίου η Μονάδα Ένταξης και Υποστήριξης συνδιοργανώνει και παρακολουθεί την πορεία και τα αποτελέσματα των αντίστοιχων εκπαιδευτικών προγραμμάτων μη τυπικής εκπαίδευσης στους ασυνόδευτους ανήλικους. Νευραλγική κρίνεται επίσης και η ψήφιση του Νέου Κώδικα Μετανάστευσης και συγκεκριμένα του Άρθρου 161, σύμφωνα με το οποίο οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία τρία συνεχόμενα έτη στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση έως το 23ο έτος ηλικίας τους, μπορούν να λάβουν 10ετή άδεια διαμονής. Όπως καταλαβαίνετε η ψήφιση των παραπάνω νόμων αποδεικνύει τη σημασία που δίνουμε στην πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην απόκτηση εκπαιδευτικών ευκαιριών. Διότι το σχολείο αποτελεί κυρία πύλη για την ισορροπημένη πνευματική, ψυχική και κοινωνική ανάπτυξη των ασυνόδευτων ανηλίκων – των παιδιών μας.
Άλλωστε στο τέλος της ημέρας, μια σπιθαμή επιτυχίας σε αυτούς τους τομείς, αρκεί για να συνεχίσουμε το έργο μας ακόμα πιο δυναμικά.
• Ο σχεδιασμός του 2024, με δεδομένο ότι η Ειδική Γραμματεία Ασυνόδευτων Ανηλίκων αναβαθμίστηκε σε Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, τι περιλαμβάνει και σε ποιους αναφερόμαστε όταν μιλάμε για ευάλωτους πολίτες;
Η Γενική Γραμματεία έχει ως αντικείμενο ενήλικους πολίτες τρίτων χωρών που έχουν κάποια ευαλωτότητα, όπως αυτές αναφέρονται στην περίπτωση του άρθρου 1 του ν.4939/2022, ήτοι ανήλικοι ασυνόδευτοι ή μη, άμεσοι συγγενείς θυμάτων σε ναυάγια (γονείς, αδέρφια τέκνα και σύζυγοι), τα άτομα με αναπηρία, οι ηλικιωμένοι, οι εγκυμονούσες, οι μονογονεϊκές οικογένειες με ανήλικα παιδιά, τα θύματα εμπορίας ανθρώπων, τα άτομα με σοβαρές ασθένειες, τα άτομα με νοητική και ψυχική αναπηρία και τα άτομα που έχουν υποστεί βασανιστήρια, βιασμό ή άλλες σοβαρές μορφές ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας, όπως τα θύματα ακρωτηριασμού γεννητικών οργάνων. Ενήλικες που απλά υποβάλλονται σε διαδικασία προσδιορισμού ηλικίας δεν θεωρούνται ευάλωτοι.
• Θα θέλαμε να μας ενημερώσετε για το νέο εθνικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης και της εμπορίας ανθρώπων όπου δυστυχώς κι εκεί καταγράφονται πολλά περιστατικά στα τελευταία χρόνια.
Η στρατηγική της Γενικής Γραμματείας ακολουθεί την θυματοκεντρική προσέγγιση. Στο επίκεντρο δηλαδή είναι η προστασία του θύματος trafficking και τα δικαιώματά του. Αποτελούμε μέρος της δικτύωσης δημόσιων φορέων και κοινωνίας των πολιτών που υποστηρίζουν τα θύματα και φιλοδοξούμε να ενισχύσουμε αυτή τη δικτύωση για να λειτουργεί ακόμα πιο συντονισμένα και αποτελεσματικά, αφού η ολιστική προστασία που χρειάζονται τα θύματα και τα πιο ευάλωτα εξ αυτών που έχουν μεταναστευτική ή προσφυγική καταγωγή, απαιτούν τη συνεργασία ποικίλων ειδικοτήτων περισσότερων φορέων. Αν θέλουμε να αναφερθούμε σχηματικά στους άξονες της στρατηγικής, αυτή συμπεριλαμβάνει την πρόληψη του φαινομένου με επιμορφώσεις, καμπάνιες και ενημέρωση κοινού και επαγγελματιών, την υποστήριξη των θυμάτων ώστε να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες που δικαιούνται, την παροχή κατευθυντηρίων οδηγιών προς τους και τις επαγγελματίες και τελικά όλα αυτά προς υπηρέτηση και του στόχου της τιμώρησης των δραστών. Η αφετηρία μας είναι ότι το θύμα που προστατεύεται και νιώθει ασφάλεια, μπορεί να συμμετάσχει (εφόσον το επιλέξει) με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο και στην ποινική διαδικασία, ώστε να δικαιωθεί και να καταδικαστούν οι δράστες.
• Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξή μας, θα θέλαμε να μας πείτε για τον στόχο που έχετε θέσει ως Γενικός Γραμματέας της Γενικής Γραμματείας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας.
Στόχος μας είναι συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για την πραγματική ένταξη των προσφύγων μας, την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση και στην εργασία και φυσικά την ψυχοκοινωνική τους υποστήριξη. Η Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας έχει επεκτείνει το πλέγμα προστασίας της σε κάθε ευάλωτο άνθρωπο προσφυγικού προφίλ αφότου δραστηριοποιήθηκε για δύο χρόνια ως Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων ρυθμίζοντας θέματα που αφορούν στην υποστήριξη και ένταξη των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα. Διαχειριζόμαστε αιτήματα στέγασης και καθοδηγούμε όπου απαιτούνται ειδικές συνθήκες πλαισίωσης και φροντίδας. Παράλληλα, παρέχουμε εποπτεία, υποστήριξη και παρακολούθηση της υλοποίησης του Εθνικού Συστήματος Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων ενώ διεκπεραιώνουμε καθημερινά αιτήματα των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών αναφορικά με ζητήματα παιδικής προστασίας.
Ο Εθνικός Μηχανισμός Επείγουσας Ανταπόκριση (ΕΜΕΑ) έχει συμβάλει ήδη στον εντοπισμό και τη φιλοξενία 4.144 ασυνόδευτων ανηλίκων, που διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες, αναγνωρίστηκε για ακόμα μια φορά ως καλή πρακτική, ως ένα αποτελεσματικό πολυεπίπεδο εργαλείο διασφάλισης των δικαιωμάτων των πιο ευάλωτων παιδιών όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Οι Μέντορες μας, πρώην ασυνόδευτα παιδιά, λειτουργούν ως πρότυπα για άλλους συνομηλίκους τους που αναζητούν τον δρόμο για την ένταξή τους. Ο ρόλος των Μεντόρων στην καθοδήγηση των ασυνόδευτων παιδιών σε κάθε βήμα της πορείας τους στην Ελλάδα, είναι καθοριστικός. Η εμπειρία και οι πρακτικές μας για τα ασυνόδευτα έχουν εξελιχθεί σε παράδειγμα προς μίμηση για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, το εθνικό σύστημα επιτροπείας, που ξεκινά άμεσα, συνιστά έναν θεσμό που στοχεύει στην προστασία του ανηλίκου και τη διασφάλιση των συμφερόντων και των δικαιωμάτων του, όταν ο τελευταίος δεν συνοδεύεται από πρόσωπο που ασκεί τη γονική του μέριμνα ή την επιμέλειά του σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο.
Στόχος και μέριμνα μας είναι οι ευάλωτοι άνθρωποι προσφυγικού προφίλ να απολαμβάνουν την προστασία και τη φροντίδα που δικαιούνται, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν και των συμφωνιών προστασίας που έχουν υπογραφεί από διεθνείς οργανισμούς.
