Ο κ. Ανδρέας Παπαθεοδώρου, καθηγητής Βιομηχανικής και Χωρικής Οικονομικής, με έμφαση στον Τουρισμό, στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου και πρόεδρος της Ελληνικής Αεροπορικής Ένωσης, μιλά στη «δ» για το μέλλον των αερομεταφορών και αναφέρεται στο «καλό» και «κακό» σενάριο για τη φετινή τουριστική σεζόν. Αναφέρεται στις ταξιδιωτικές τάσεις που θα επικρατήσουν μετά τη λήξη της πανδημίας και τονίζει ότι οι επισκέπτες θα δίνουν έμφαση στην υγειονομική ασφάλεια.
Ακολουθεί η συνέντευξη του κ. Παπαθεοδώρου αναλυτικά:
• Κύριε Παπαθεοδώρου, αναλωνόμαστε σε συζητήσεις γύρω από την έναρξη της σεζόν, τι θα γίνει όμως με τις αερομεταφορές; Η κρίση του κορωνοϊού μπορεί να οδηγήσει στη συρρίκνωση του αερομεταφορικού έργου;
Ασφαλώς και η κρίση του κορωνοϊού έχει επηρεάσει αρνητικά τον τουρισμό και τις αερομεταφορές. Κανείς όμως δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα αυτό το καλοκαίρι. Η τουριστική σεζόν θα εξαρτηθεί όχι μόνο από την πορεία της πανδημίας στις χώρες υποδοχής-και προφανώς στην Ελλάδα-αλλά και στις χώρες εξερχόμενου τουρισμού.
Φαίνεται όμως ότι οι αεροπορικές εταιρείες είναι αισιόδοξες όσον αφορά στις κρατήσεις και αυτό είναι ένα θετικό στοιχείο. Σύμφωνα με τον τύπο, κάποιες από τις αεροπορικές εταιρείες αναφέρονται σε πολύ μεγάλη αύξηση των κρατήσεων, ιδιαίτερα από την Αγγλία με το που ανακοινώθηκε προ ημερών από τον Μπόρις Τζόνσον ο «οδικός χάρτης» για την άρση του lockdown. Ανά πάσα στιγμή βέβαια μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα. Βαδίζουμε σε κινούμενη άμμο και τα πράγματα δεν θα είναι τόσο εύκολα όσο θα επιθυμούσαμε να είναι.
• Ποιο κατά την άποψή σας θα ήταν το θετικό και ποιο το αρνητικό σενάριο για την επικείμενη τουριστική περίοδο;
Ένα ρεαλιστικό και αισιόδοξο σενάριο, θα ήταν να άνοιγε η σεζόν προς τα τέλη Μαΐου, χωρίς ουσιαστικούς περιορισμούς. Δεν συζητάμε βεβαίως για τη χρήση μάσκας ή τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Συζητάμε για μέτρα, όπως η επιβολή πολυήμερης καραντίνας στους ταξιδιώτες κατά την επιστροφή τους στις χώρες τους που θα λειτουργούσε ανασταλτικά. Ευχόμαστε δε να κυλήσει ομαλά η σεζόν και να μην κλείσει στην πορεία, όπως συνέβη πέρυσι με την Ισπανία, η οποία χρειάστηκε να κλείσει τα σύνορά της για τους τουρίστες προκειμένου να αναχαιτιστεί η εξάπλωση του κορωνοϊού. Έπειτα από αυτό, η Βρετανία επέβαλε ιδιαίτερα αυστηρούς περιορισμούς σε όσους ταξίδευαν στους ισπανικούς τουριστικούς προορισμούς, πράγμα που είχε σημαντικές συνέπειες. Αεροπορικές εταιρείες αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις πτήσεις τους, να ακυρώσουν πακέτα κοκ. Σε καμία περίπτωση δεν θα θέλαμε να συμβεί αυτό στην Ελλάδα. Ευχόμαστε να ξεκινήσει η σεζόν περί τα τέλη Μαΐου και να συνεχισθεί χωρίς διακοπές. Εάν το καταφέρουμε αυτό, μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα πλησιάσουμε στο 50% με 60% των τουριστικών αφίξεων του 2019.
Το κακό σενάριο θα υπαγόρευε όχι απλά να ανοίξει η σεζόν μετά τον Ιούνιο, αλλά και να χρειαστεί να κλείσουν τα σύνορα για τους επισκέπτες, κάτι το οποίο απευχόμαστε να συμβεί!
• Η Ελλάδα προωθεί έντονα το “υγειονομικό διαβατήριο”… Ποια είναι η άποψή σας;
Θεωρώ προσωπικά ότι είναι σωστή η λύση του υγειονομικού διαβατηρίου και η πίεση που ασκεί η Ελλάδα-όπως κάνουν και άλλες χώρες-προς αυτή την κατεύθυνση. Προφανώς και προκύπτουν ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού ή ανθρωπίνων δικαιωμάτων… Αυτά εγείρονται όμως κατά κύριο λόγο από την πλευρά της Γερμανίας. Πιστεύω ότι χρειάζεται να επιμείνουμε στη συζήτηση για την ανάγκη χρήσης υγειονομικών «διαβατηρίων», είναι μονόδρομος για την Ελλάδα.
Το υγειονομικό διαβατήριο… εξασφαλίζει κατά κάποιο τρόπο ότι όλοι όσοι εμπλέκονται στην ευρύτερη αλυσίδα παροχής και κατανάλωσης υπηρεσιών φιλοξενίας, έχουν λάβει όλα τα απαιτούμενα μέτρα, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος διασποράς του κορωνοϊού ή να μη νοσήσουν σοβαρά. Πιστεύω προς αυτή την κατεύθυνση θα θέλαμε να κινηθούν οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες και τα ξενοδοχεία…
• Είναι ακόμη νωπές οι μνήμες από την πτώχευση του Thomas Cook… Η κρίση του κορωνοίού θα λέγατε πώς πλήττει τις αεροπορικές εταιρείες; Τίθεται θέμα βιωσιμότητάς τους;
Αεροπορικές εταιρείες έχουν πληγεί όπως και οι τουρ οπερέιτορς από την κρίση που διέρχεται η υφήλιος. Πέρα από τον Thomas Cook, που πτώχευσε το 2019, χωρίς να έχει η πτώχευσή του καμία σχέση με την πανδημία, και η TUI έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση, αναστέλλοντας την καταβολή των των υποχρεώσεών της για το 2020, όπως γνωρίζουν όλοι στη Ρόδο. Την ίδια στιγμή, η μετοχή της παρουσιάζει τεράστιες διακυμάνσεις το τελευταίο έτος.
Δεν θα έλεγα ότι διακρίνεται άμεσος κίνδυνος πτωχεύσεων, επειδή έχουν λάβει πακέτα στήριξης από τις αντίστοιχες χώρες, τουλάχιστον οι μεγαλύτερες αεροπορικές. Ασφαλώς, οι μικρότερες αντιμετωπίζουν σημαντικότερα προβλήματα. Άλλωστε, υπήρξαν ήδη πτωχεύσεις τέτοιων μικρών αερομεταφορέων και κυρίως τουριστικών πρακτορείων. Μεσομακροπρόθεσμα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα γίνει… Αυτό όμως που ενδιαφέρει τους Έλληνες ξενοδόχους, είναι όχι μόνο να μη πτωχεύσουν οι τουρ οπερέιτορς, αλλά και να είναι τυπικοί στις υποχρεώσεις τους… Ο μόνος τρόπος να αποφύγει ένας τουριστικός οργανισμός το… λουκέτο, είναι να προβεί σε αναστολή πληρωμών… Και βέβαια με τον τρόπο αυτό μπορεί να σωθεί ο τουρ οπερέιτορ, αλλά ενδεχομένως θα είναι βαρύ το πλήγμα για τον ξενοδόχο, ο οποίος έχει καταβάλει κάποια χρήματα για να παρέχει τις υπηρεσίες που έχει υποσχεθεί ότι θα παράσχει. Είναι καίριας σημασίας για την ελληνική ξενοδοχία να δώσει έμφαση στο ψηφιακό μάρκετινγκ και στην απόκτηση ενός συγκεκριμένου brand name, κάτι που πρέπει να γίνει άλλωστε και σε επίπεδο προορισμού. Και είναι εξαιρετικά θετικό το timing, καθώς το νέο Νομοσχέδιο του Υπουργείου Τουρισμού περιλαμβάνει τη σύσταση «Οργανισμών Διαχείρισης και Ανάπτυξης Τουρισμού» (DMMO) που μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην προώθηση ενός προορισμού.
• Το ψηφιακό μάρκετινγκ σηκώνει μεγάλη κουβέντα…. Που πρέπει να δοθεί έμφαση; Που θα πρέπει να λειτουργούν οι οργανισμοί διαχείρισης & ανάπτυξης προορισμού, ή DMΜO, όπως αναφέρονται στο νομοσχέδιο του υπουργείου;
Το 2000 χαρακτηρίζαμε προοδευτικό ένα ξενοδοχείο, εάν διέθετε τη δική του ιστοσελίδα. Σήμερα, ένα καλό σάιτ θεωρείται δεδομένο. Δεν μιλάμε όμως πλέον για μία στατική ιστοσελίδα… Μιλάμε για τη δυνατότητα online κρατήσεων, την ενσωμάτωση και υλοποίηση μίας ουσιαστικής και ολοκληρωμένης πολιτικής μάρκετινγκ δια μέσου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των πλατφορμών κλπ.
Γενικώς, απαιτούνται πολλά παραπάνω πράγματα από μία απλή παρουσία στο διαδίκτυο. Αυτό θα πρέπει να γίνεται σε διαφορετικά χωρικά επίπεδα…, σε επίπεδο χώρας, περιφέρειας, περιφερειακής ενότητας, δήμου ή/και προορισμού… Αντίστοιχα, DMΜO’S θα πρέπει να υπάρχουν σε όλα αυτά τα χωρικά επίπεδα. Ο ανταγωνισμός μεταξύ τους θα είναι αναπόφευκτος, από την άλλη όμως θα μοιράζονται ένα κοινό όραμα αφού, όλοι θα προωθούν και θα πουλάνε τελικά «Ελλάδα».
Τα γραφεία τουριστικής ανάπτυξης στους δήμους θα πρέπει να μετεξελιχθούν σε πραγματικά DMΜO’s. Αυτό θα είναι μία μεγάλη πρόκληση, καθώς θα πρέπει να συνενώσουν όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σε επίπεδο προορισμού ώστε να ξεκινήσουν τις συνομιλίες με τους stakeholders στο εξωτερικό, τους tour operators ή τις αεροπορικές εταιρείες. Ο δήμος λόγω της θεσμικής υπόστασής του αποτελεί ένα καλό σημείο αφετηρίας…
• Ποια είναι η γνώμη σας για το brand της Ρόδου;
Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει ένα ενιαίο brand. Έχει επικρατήσει ίσως το κλασικό brand του ηλιοτροπικού-και εν μέρει παλαιού τύπου-τουρισμού. Η θαυμάσια Μεσαιωνική Πόλη, η εναλλαγή των τοπίων στη νότια και βόρεια πλευρά του νησιού, τα ετερόκλητα στοιχεία που προσφέρει ο προορισμός και που αλληλοσυμπληρώνονται πολλές φορές, πρέπει να αποτελέσουν μέρος του συνολικού brand. To ζητούμενο είναι να συνδυαστούν αρμονικά τα κύρια και δευτερεύοντα τουριστικά προϊόντα που διαθέτει η Ρόδος και που διαφοροποιούν τον προορισμό από τους υπόλοιπους.
Η Ρόδος είναι μαγαζί γωνία, όμως αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό. Δεν έχει νόημα για ένα προορισμό τέτοιου βεληνεκούς να περιμένει το μάννα εξ ουρανού, να έχει τόσο μεγάλη εξάρτηση από τους τουρ οπερέιτορς. Άλλωστε, η πικρή εμπειρία του Thomas Cook, το αποδεικνύει αυτό με τον πιο γλαφυρό τρόπο.
Η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος στη μετά κόβιντ εποχή θα πρέπει να θεωρείται εκ των ουκ άνευ. Η ανάπτυξη και προσφορά νέων, συμπληρωματικών προϊόντων είναι σημαντική, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υποβιβαστεί το κύριο τουριστικό μοντέλο. Δεν είναι ανάγκη να θέλουμε να πουλάμε ξαφνικά Ferrari… Ας κοιτάξουμε να βελτιώσουμε και να αναβαθμίσουμε το …Vokswagen που διαθέτουμε.
• Ποιες ταξιδιωτικές τάσεις θα επικρατήσουν μετά τη λήξη της πανδημίας και πώς μπορεί να προσαρμοστεί ο κάθε προορισμός με τον καλύτερο δυνατό τρόπο;
Κατά την γνώμη μου, θα ενισχυθεί η σημασία τήρησης των υγειονομικών πρωτοκόλλων στις υφιστάμενες μορφές τουρισμού. Οι επισκέπτες θα δίνουν έμφαση στην υγειονομική ασφάλεια. Δεν μιλάμε εδώ για μία νέα μορφή τουρισμού, αλλά στην ουσία συζητάμε για την εφαρμογή των υγειονομικών πρωτοκόλλων σε κάθε τουριστική δραστηριότητα. Οι τουρίστες ενδεχομένως θα προτιμούν οργανωμένα πακέτα, γνωρίζοντας ότι σε κάθε περίπτωση ανάγκης, μπορούν να απευθύνονται μόνο στον τουρ οπερέιτορ. Στον αντίποδα, ένας ανεξάρτητος τουρίστας ο οποίος κάνει μόνος του τις ταξιδιωτικές αναζητήσεις και επιλέγει τις υπηρεσίες που χρειάζεται, ενδεχομένως να αισθάνεται μεγαλύτερη ανασφάλεια. Συνεπώς στην μετά κόβιντ εποχή, ο κόσμος θα είναι περισσότερο υγειονομικά συνειδητοποιημένος. Η ύπαρξη επαρκών υγειονομικών δομών, νοσοκομείων, κέντρων υγείας κλπ, είναι πολύ σημαντική. Θα τις αναζητούν ολοένα περισσότερο οι τουρίστες.
Από εκεί και έπειτα θα ενισχυθεί η τάση φιλικών προς το περιβάλλον διακοπών. Αυτό δεν συνεπάγεται επίσης την ανάπτυξη νέων τουριστικών προϊόντων. Αντίθετα τα υφιστάμενα προϊόντα θα πρέπει να έχουν ένα σαφή περιβαλλοντικό προσανατολισμό. Συνεπώς σε επίπεδο προορισμού θα πρέπει να εξετάσουμε ζητήματα όπως η σωστή διαχείριση λυμάτων και απορριμμάτων και επιμένω σε αυτό, επειδή σε αρκετά νησιά της Ελλάδας υπάρχει πρόβλημα…
• Θα ήθελα να κλείσουμε με ένα σχόλιο σας για την ανώτατη τουριστική εκπαίδευση στην Ελλάδα, σε μία χώρα της οποίας το ΑΕΠ προέρχεται κατά 25% από τον τουρισμό… Παράγει η Ελλάδα τους επιστήμονες και τα στελέχη που χρειάζεται ο κλάδος;
Έπειτα και από την ανωτατοποίηση των ΤΕΙ, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός προπτυχιακών προγραμμάτων τουρισμού στα ΑΕΙ της Ελλάδας. Αντίστοιχα υπάρχει ένας ικανός αριθμός μεταπυτχιακών προγραμμάτων. Το πανεπιστήμιο Αιγαίου συγκεκριμένα, διαθέτει τμήμα τουρισμού με έδρα τη Χίο, αντίστοιχα υπάρχει και διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών στη στρατηγική διοίκηση τουριστικών προορισμών και επιχειρήσεων φιλοξενίας. Σε ό,τι αφορά στην τουριστική εκπαίδευση στην Ελλάδα, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου είναι πρωτοπόρο, τόσο σε επίπεδο μεταπτυχιακών όσο και σε επίπεδο προπτυχιακών σπουδών. Όλα αυτά αφορούν όμως την ακαδημαϊκή πλευρά…
Σε επίπεδο κατάρτισης και δίνοντας έμφαση στα τουριστικά επαγγέλματα, τίθενται μία σειρά από ζητήματα που έχουν να κάνουν με την αναβάθμιση των ΑΣΤΕ και με το πώς αυτές οι σχολές θα μετεξελιχθούν, ώστε να παράγουν στελέχη που θα διαθέτουν μία πιο ουσιαστική εξειδίκευση εν τοις πράγμασι. Τα πανεπιστήμια κατά βάση βγάζουν μάνατζερ με πιο θεωρητική κατάρτιση που ενδεχομένως μπορούν να συμβάλουν στη διαχείριση και προώθηση προορισμών, ενώ αντίστοιχα οι ανώτατες και ανώτερες σχολές τουριστικών επαγγελμάτων θα πρέπει να βγάζουν στελέχη κατάλληλα καταρτισμένα στα τουριστικά επαγγέλματα.
A. Παπαθεοδώρου: «Το “καλό” και το “κακό” σενάριο για τη φετινή τουριστική σεζόν»
