Η Σοφία Χατζηστρατή γεννήθηκε στις 28 Νοεμβρίου του 1930 στο αρχοντικό της οικογένειάς της στο Πιτίνι της Σύμης. Μητέρα της η Σεβαστή Μπαλασκά και πατέρας της ο Γεώργιος Χατζηστρατής, αμφότεροι γόνοι παλαιών και εύπορων οικογενειών της αστικής τάξης του νησιού. Μεγαλώνει σε μια πολυμελή οικογένεια, όπως όλες της εποχής εκείνης, και απολαμβάνει τα προνόμια της μικρής «πριγκηπέσας» και αγαπημένης του πατέρα της. Τα χρόνια του Μεσοπολέμου δύσκολα, και ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση, αλλά σίγουρα καλύτερα από τα προηγούμενα και την επερχόμενη συμφορά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ελληνικό σχολείο δεν το προλαβαίνει και η εκπαίδευσή της είναι καθαρά ιταλική και τυπικά φασιστική, κάτι το οποίο δεν ενοχλεί ιδιαίτερα την παραδοσιακά αγγλόφιλη οικογένειά της, η οποία βλέπει τους ιταλούς στρατιώτες, που σιτίζονται στις μεγάλες αποθήκες τους – επιταγμένες από τον ιταλικό στρατό – να κοροϊδεύουν ολημερίς και ολονυχτίς τον Ντούτσε και το φασιστικό καθεστώς. Είναι οι ίδιοι οι Ιταλοί που θα προβάλουν μερικά χρόνια αργότερα στην Σύμη λυσσαλέα αντίσταση στους Γερμανούς μετά το «Armistizio» (την ιταλική συνθηκολόγηση του 1943).
Με τους Ιταλούς στρατιώτες στο κατώι της θα μάθει τα παραδοσιακά τραγούδια του ιταλικού Νότου, την όπερα, τη θεατρική πρόζα. Αριστούχος μαθήτρια του σχολείου θα αναδειχθεί και καταπληκτική ηθοποιός σε μοναδικά έργα και μιούζικαλ της εποχής στο θέατρο της Σύμης, το οποίο καταστράφηκε στους βομβαρδισμούς του 1943 και μετά πόλεμον κάποιοι ανεγκέφαλοι Συμιακοί εμπόδισαν την επισκευή του.
Τις παραστάσεις θα επισκεφθεί και μεγάλο μέρος της ιταλικής κατοχικής ελίτ από τη Ρόδο, ενώ ο τελευταίος διοικητής της Δωδεκανήσου Inigo Campioni θα πάρει την μικρή Σοφία στα χέρια του και θα της υποσχεθεί να την πάει πρωταγωνίστρια στην Ρώμη.
Όμως, ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940/41 έχει αλλάξει τα δεδομένα. Η οικογένεια Χατζηστρατή είναι διαρκώς στο στόχαστρο των φασιστών Ιταλών και των Ελλήνων συνεργατών τους. Η Σοφία θα ζήσει την μυστική προετοιμασία των δύο μεγαλύτερων αδελφών της, Θεόδωρου και Φανούριου, να δραπετεύσουν από το νησί και να καταταγούν στις ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Θα το καταφέρουν και οι δύο. Ο Θοδωρής θα καταταγεί στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και ο Φανούρης στους Βρετανούς κομάντος και κατόπιν στην 5η Ορεινή Ταξιαρχία. Θα τραυματιστεί στο Ελ Αλαμέιν και στο Ρίμινι και θα παρασημοφορηθεί δύο φορές, την μία από τον Μοντγκόμερυ προσωπικά. Μαζί τους δραπετεύει από το νησί και ο Ελευθέριος Διακογιάννης, πατέρας του αείμνηστου δημοσιογράφου, συντάκτη των ΝΕΩΝ και ιδρυτή του Φεστιβάλ Σύμης Γιάννη Διακογιάννη, ο οποίος θα καταταγεί στην Ελληνική Πολεμική Αεροπορία της Μέσης Ανατολής. Η μυστική αυτή δραπέτευση θα αποτυπωθεί στο μνημειώδες ογκώδες έργο του Ι. Διακογιάννη «Οι ανυπότακτοι της Σύμης».
Η δεκατριάχρονη Σοφία βλέπει το σπίτι της να μετατρέπεται σε άντρο της συμμαχικής κατασκοπείας με τη δασκάλα αδελφή της Δικαία Χατζηστρατή να υποκλέπτει στρατιωτικούς τοπογραφικούς χάρτες με το πρόσχημα του μαθήματος Γεωγραφίας και να τους αντιγράφει στο σαλόνι του αρχοντικού με τους Δημήτρη Παπαντωνίου (Κουνάρας, φιλόλογος) και τους δασκάλους Αντώνη Αγγελίδη και Γιώργο Μοσχόβη, που θα εκτελεστούν ένα χρόνο αργότερα από τους Γερμανούς.
Μετά από λίγο καιρό ακολουθεί το «Armistizio». Η Σοφία θα δει να καίγεται το νησί της, το σπίτι της και το αγαπημένο της θέατρο να γίνεται παρανάλωμα του πυρός από τους βομβαρδισμούς.
Τα περιθώρια στενεύουν. Ο πατέρας της ήταν ο σύνδεσμος των Βρετανών κομάντος που αποβιβάστηκαν στο νησί. Η οικογένεια αναγκάζεται να φύγει από το νησί και μετά από ταξίδι πολλών εβδομάδων μέσω των τούρκικων παραλίων και της Κύπρου θα φθάσει στην Παλαιστίνη όπου θα παραμείνει σε προσφυγικό καταυλισμό για τρία χρόνια. Στην Κύπρο θα γεννηθεί από την αδελφή της Δικαία Χατζηστρατή Βογιατζή η αείμνηστη Ειρήνη Βογιατζή Χαραλάμπη, η γνωστή ποιήτρια και συγγραφέας. Η Σοφία κατά τη διάρκεια της προσφυγιάς θα αναδειχθεί, παρά το νεαρό της ηλικίας της, σε σημαίνον στέλεχος των Σώματος των Ελληνίδων Οδηγών.
Στο στρατόπεδο της Παλαιστίνης θα μάθει η οικογένεια για τους ηρωικούς τραυματισμούς του Φανούρη αλλά και την σύλληψη του Θεόδωρου Χατζηστρατή ως ενός εκ των πρωταιτίων του κινήματος της Μέσης Ανατολής.
Η επιστροφή στην Σύμη είναι τραγική. Το νησί μετά τον πόλεμο είναι κρανίου τόπος και σε λίγο έρχεται ως τελειωτικό κτύπημα η εκ νέου σύλληψη του Θοδωρή ως καθοδηγητή κομμουνιστή και η εκτόπιση του αρχικά στον Αϊ Στράτη και κατόπιν στη Μακρόνησο, από την οποία θα απολυθεί μερικά χρόνια αργότερα ψυχολογικό ράκος από τα βασανιστήρια και θα ζήσει την υπόλοιπη ζωή του μέχρι το 1990 στο Ψυχιατρείο της Λέρου.
Οι κόρες της οικογένειας αναλαμβάνουν δράση και η οικογένεια μεταφέρεται στην ρημαγμένη Ρόδο. Η Δικαία Χατζηστρατή – Βογιατζή, επικεφαλής της «ομάδας», γίνεται δασκάλα στην Ακαδημία και κατόπιν διευθύντρια στο Δημοτικό του Ορφανοτροφείου Θηλέων. Η Σοφία τελειώνει την Παιδαγωγική Ακαδημία ενώ οι τρεις αδελφές της Ευαγγελία, γνωστή και ως «προστάτης των Εβραίων της Ρόδου», Ελικωνή και η Ιωάννα δίνουν καθημερινό αγώνα για την οικονομική επιβίωση της οικογένειας, η οποία περιελάμβανε και δύο μικρά αγόρια, τον Γιάννη, μετέπειτα μηχανικό Εμπορικού Ναυτικού, και τον αείμνηστο μαθηματικό Θάνο Χατζηστρατή, πατέρα της διεθνούς φήμης πιανίστριας Σεβαστής Χατζηστρατή.
Η Σοφία Χατζηστρατή θα αποκτήσει στην Παιδαγωγική Ακαδημία τον τίτλο του «αστεριού», κυρίως για τις επιδόσεις της στα Μαθηματικά, ενώ θα διαπρέψει και σε όλες τις θεατρικές παραστάσεις της Σχολής, με κάποιους να μιλούν για ανερχόμενη πρωταγωνίστρια. Στην πόλη της Ρόδου θα αποκτήσει όμως τον τίτλο της «όμορφης δασκάλας» με τις προτάσεις αρραβώνος να πέφτουν βροχή.
Η Σοφία όμως θα ακολουθήσει την πορεία της δασκάλας: Σάλακος, Κρητηνία, Καλαβάρδα, Ιαλυσός και μετά από 8 χρόνια, Ακαδημία Ρόδου. Την καρδιά της θα την κλέψει τελικά ο «Ενωματάρχης με τα γυαλάκια» Δημήτριος Κρικώνης, που την εποχή εκείνη μόλις που πήρε το απολυτήριο Γυμνασίου.
Θα παντρευτούν και θα κάνουν μία κόρη, τη Λίνα. Ο Δημήτριος Κρικώνης θα τελειώσει το Αριστοτέλειο και κατόπιν θα φύγει στην Γερμανία για το πρώτο διδακτορικό στην Θεολογία ενώ επιστρέφοντας στην Ελλάδα θα κάνει το δεύτερο διδακτορικό στην Φιλοσοφία. Σε όλο αυτό το διάστημα, η Σοφία Χατζηστρατή περιμένει το σύζυγό της ως νέα Πηνελόπη, μεγαλώνοντας τη Λίνα και κατόπιν και τον μικρό Γιαννάκη.
Σε όλη την δεκαετία του ΄60 η Σοφία Χατζηστρατή Κρικώνη θα υπομείνει με τον σύζυγό της την απίστευτη πνευματική στειρότητα του μετεμφυλιοπολεμικού κράτους και τις βλακώδεις διώξεις της Δικτατορίας και θα δώσει στον σύζυγό της κουράγιο και δύναμη σε αδιέξοδες στιγμές και καταστάσεις. Η Σοφία θα υπηρετήσει επί δεκαετίες σε ένα από τα μεγαλύτερα Δημοτικά Σχολεία του Πειραιά, το ιστορικό 4ο Δημοτικό Νικαίας, από όπου θα συνταξιοδοτηθεί ως Διευθύντρια το 1985, προσφέροντας τα μέγιστα στα παιδιά μιάς πονεμένης συνοικίας.
Θα καμαρώσει τον σύζυγό της να γίνεται καθηγητής αμερικανικού Πανεπιστημίου και να γίνεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης. Θα καμαρώσει επτά εγγόνια επιστήμονες και άλλα τόσα δισέγγονα.
Σε όλη της την ζωή υπήρξε μια ευγενική ψυχή με απίστευτη αντοχή και υπομονή, ανοιχτή σε κάθε διαφορετικότητα και κάθε νέα πρόταση. Έτσι θα θυμούνται όλοι το «Σοφάκι» που έφυγε τόσο γρήγορα, τόσο ξαφνικά και διακριτικά από κοντά μας.
Την αποχαιρετούμε τη Δευτέρα στις 11:00 στον Ταξιάρχη.
Ας ευχηθούμε στη γειτονιά των Αγγέλων να συνεχίσει την θεατρική καριέρα που τόσο ξαφνικά άφησε στην μέση λόγω έρωτα για τον «Ενωματάρχη με τα γυαλάκια».
Ο μικρός Γιαννάκης
