ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ
Η Βαρκελώνη δεν είναι Παρίσι, Βρυξέλλες ή Λονδίνο. Μοιάζει με εμάς. Οταν έγιναν οι επιθέσεις, οι άνθρωποι βίωναν την ομορφιά και τη χαύνωση του μεσογειακού καλοκαιριού. Αυτό θέτει το ερώτημα: Πόσο μακριά είναι η ισλαμική τρομοκρατία από την Ελλάδα; Κάποια συμπεράσματα προκύπτουν από τη μελέτη των επιθέσεων των φανατικών ισλαμιστών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Εκ πρώτης όψεως τα πράγματα δείχνουν μπερδεμένα. Κάποιοι από τους τρομοκράτες επέστρεψαν μετά την εκπαίδευσή τους σε περιοχές που ελέγχονται από το Ισλαμικό Κράτος ή άλλες συναφείς οργανώσεις. Η πλειονότητά τους, όμως, φαίνεται ότι δεν εγκατέλειψε τα εδάφη της Ευρώπης. Μερικοί πάλι ήσαν γνωστοί στην αστυνομία λόγω ευρύτερης παραβατικής συμπεριφοράς. Αλλοι ήσαν «καλά παιδιά» που δεν είχαν δώσει ποτέ αφορμή, όπως έγινε στη Βαρκελώνη. Το μεγαλύτερο ποσοστό τους είχε μεγαλώσει σε περιοχές γκέτο για μετανάστες. Υπήρχαν όμως και άτομα που ανήκαν σε εύπορες οικογένειες και μετείχαν κοινής παιδείας με τους γηγενείς της χώρας. Σε κάποιες περιπτώσεις είχαμε φανατικούς που λειτουργούσαν κατά μόνας (οι λεγόμενοι «μοναχικοί λύκοι»). Σε άλλες περιπτώσεις υπήρχαν μικρές αποφασισμένες ομάδες.
Σε όλες αυτές τις φαινομενικά διαφορετικές περιπτώσεις υπήρχαν τρία κοινά χαρακτηριστικά. Ολοι οι τρομοκράτες είχαν καταγωγή από κάποια ισλαμική χώρα (πρώτη ή δεύτερη γενιά). Ολοι είχαν στενή σχέση με τη χώρα-στόχο και διέθεταν είτε άδεια διαμονής είτε είχαν την υπηκοότητά της. Ολοι είχαν ριζοσπαστικοποιηθεί σε κάποια τεμένη από φανατικούς ιμάμηδες.
Ολα αυτά είναι χαρακτηριστικά που ενυπάρχουν και στην Ελλάδα. Ευτυχώς εδώ δεν κατοικούν οι τεράστιοι αριθμοί μεταναστών μουσουλμανικής καταγωγής που διαμένουν σε όσες χώρες εκδηλώθηκαν επιθέσεις (Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Αγγλία, Ισπανία). Αυτό κατ’ αρχάς κατατάσσει την Ελλάδα στις χώρες μεσαίου κινδύνου. Επιπλέον, η εμπειρία δείχνει ότι, παρά τις ανησυχίες για τον μεγάλο αριθμό εισερχομένων μεταναστών και προσφύγων, υπάρχει μικρή πιθανότητα ο τρομοκράτης να είναι κάποιος περαστικός από τη χώρα.
Εκείνο όμως που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο στη χώρα μας και τη διαφοροποιεί σημαντικά από τις χώρες μεσαίου κινδύνου είναι η λειτουργία παράνομων χώρων μουσουλμανικής προσευχής σε όλη την ελληνική επικράτεια. Λόγω απουσίας νομικού πλαισίου, δημιουργήθηκαν εδώ και πολλά χρόνια τέτοιοι χώροι σε διαμερίσματα, υπόγεια γκαράζ ή παλιά εργοστάσια. Οι ειδικοί λένε ότι μόνον στην Αθήνα ανέρχονται σε περίπου 55-60. Η αστυνομία γνωρίζει αυτούς τους χώρους, αλλά αποφεύγει να παρέμβει για να μη δημιουργηθούν αντιδράσεις. Το γκρίζο καθεστώς στο οποίο λειτουργούν επιτρέπει δυνητικά τη δράση ακραίων κύκλων του Ισλάμ.
Από το 2014 υπάρχει ειδικό νομικό πλαίσιο για χορήγηση αδείας σε ευκτήριους οίκους. Η άδεια λειτουργίας σημαίνει κατ’ αρχήν σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας. Εξίσου σημαντικό είναι ότι επιβάλλονται κανόνες δημοσιότητας προς όφελος της δημοσίας τάξεως και ασφάλειας. Αυτοί οι χώροι βγαίνουν από το σκοτάδι και αποκτούν πρόσωπο, ταυτότητα και συγκεκριμένο θρησκευτικό λειτουργό που είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία τους. Οι αστυνομικές αρχές ξέρουν με ποιον να μιλήσουν. Τα χρήματα για τη λειτουργία του ευκτηρίου οίκου μπορούν να ελεγχθούν.
Μέχρι σήμερα μόνον τέσσερις από τους χώρους αυτούς ζήτησαν και πήραν άδεια λειτουργίας. Οι υπόλοιποι κωφεύουν. Δυστυχώς ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη σε πρόσφατες δηλώσεις του συνέδεσε τα μέτρα για τη νομιμοποίηση ή το κλείσιμο των παράνομων χώρων προσευχής με την προηγούμενη λειτουργία του τεμένους. Η Βαρκελώνη δείχνει ότι δεν έχουμε αυτή τη χρονική πολυτέλεια. Το κακό μπορεί να γίνει εύκολα από ελάχιστους φανατικούς.
Η μειονότητα της Θράκης
Και κάτι τελευταίο αλλά σημαντικό. Η γηγενής μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης χαρακτηρίζεται από απουσία θρησκευτικού φανατισμού. Δεν είναι κάτι αυτονόητο. Αλλες βαλκανικές χώρες με μουσουλμανικό στοιχείο έχουν στείλει ικανό αριθμό μαχητών στο Ισλαμικό Κράτος. Η κατάκτηση των μουσουλμάνων της Θράκης οφείλεται στο ότι θρησκευτικοί λειτουργοί με ήπιες απόψεις συνεργάζονται με το ελληνικό κράτος στις μουφτείες, στα ιεροδιδασκαλεία και σε αρκετά τεμένη. Αντιθέτως, οι δύο ψευδομουφτήδες που ελέγχονται από την Τουρκία έχουν άλλες προτεραιότητες. Είναι ενδεικτικό ότι σε συγκέντρωση που διοργάνωσαν στην Ξάνθη τον Ιούλιο του 2014, εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά στη Θράκη άτομα τυλιγμένα με σημαίες του ιερού ισλαμικού πολέμου, τζιχάντ. Δήθεν δημοκρατικές σκέψεις περί εκλογής των μουφτήδων κινδυνεύουν να φέρουν ακραία στοιχεία στην πνευματική καθοδήγηση της μειονότητας.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
