Ο Γιώργος Γεραπετρίτης φοράει διακριτικά τον μανδύα της εξουσίας. Εχει προτείνει να συναντηθούμε για το «Γεύμα» στο «Café Boheme» στην οδό Ομήρου, που βρίσκεται δίπλα στο παλιό του δικηγορικό γραφείο και όπου όλοι τον ξέρουν. Εμφανίζεται στην ώρα του, χωρίς συνοδεία, και επιμένει κατευθείαν στον ενικό. Αν προσποιείται τον ανεπιτήδευτο, το κάνει πολύ καλά.
Κι όμως, πρόκειται ίσως για το πιο σημαντικό μέλος του υπουργικού συμβουλίου, τον άνθρωπο που έχει επιφορτιστεί με τη θεμελίωση του νέου επιτελικού κράτους, νομοθετικά αλλά και στην καθημερινή πράξη της λειτουργίας της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Οσο μιλάμε, το τηλέφωνό του χτυπάει ανά δύο λεπτά.
Θέλω να τον ρωτήσω πολλά, προσωπικά και πολιτικά. Πριν ξεκινήσω όμως, κάνει τη δική του μικρή εισαγωγή. «Για κάποιον που προέρχεται από την κοινωνία και μπαίνει όψιμα στην πολιτική, είναι δύσκολο να κάνει παρεκκλίσεις από τον ορθό λόγο» μου λέει αυτοβούλως. «Για τους μυημένους είναι πολύ ευκολότερο». Αργότερα θα μου πει πόσο τον ενοχλεί «όταν βλέπω πολιτικούς που εκλαμβάνουν τη νομή της εξουσίας ως ιδιοκτησία». Δεν διευκρινίζει ότι μιλάει και για συναδέλφους του στη Ν.Δ., αλλά τα σχόλια είναι ενδεικτικά των διλημμάτων που αντιμετωπίζει η νέα κυβέρνηση, καθώς προσπαθεί να οικοδομήσει το νέο, ενώ στηρίζεται σε όχι ασήμαντο βαθμό στο παλιό.
Για τον κ. Γεραπετρίτη, η πορεία από την κοινωνία στα υπουργικά έδρανα ήταν πιο ανηφορική από ό,τι για τους περισσότερους. Γεννήθηκε στην Κάρπαθο από μητέρα σπιτονοικοκυρά και πατέρα τελωνειακό. Παρότι η οικογένεια μετακόμισε στον Πειραιά όταν ήταν μόλις δύο ετών, οι δεσμοί με το νησί «παρέμειναν πολύ ισχυροί, γιατί ήταν ουσιαστικά η θερινή μας κατοικία: πηγαίναμε με τη μητέρα μου την επομένη αφού έκλειναν τα σχολεία και επιστρέφαμε τη μέρα πριν ανοίξουν». Μέχρι και σήμερα, λέει, «οι φίλοι μου είναι οι παιδικοί μου φίλοι από τον Πειραιά και την Κάρπαθο».
Μιλάει εκτενώς για τη συγκοινωνιακή απομόνωση της Καρπάθου στα παιδικά του χρόνια και το πώς, από τη μία, συνέβαλε στη διατήρηση μιας εξαιρετικά ζωτικής τοπικής πολιτιστικής παράδοσης, αλλά από την άλλη της στέρησε την πρόσβαση σε άλλους πολιτισμούς. Βλέπω ότι είναι ικανός να εξαντλήσει τη συζήτησή μας στο θέμα αυτό και τον επαναφέρω στη δική του ιστορία.
«Είμαι αποκλειστικά και μόνο προϊόν της δημόσιας εκπαίδευσης», λέει περήφανα. «Οι γονείς μου, όπως όλοι εκείνης της μεταπολεμικής γενιάς, ήθελαν τα παιδιά τους να έχουν τα εφόδια που δεν είχαν εκείνοι». Τελειώνοντας το δημοτικό, δίνει εξετάσεις για την Ιωνίδειο Σχολή, το παλαιότερο πρότυπο σχολείο στην Ελλάδα. «Οι εξετάσεις ήταν σκληρές, έμπαινε ο ένας στους δέκα», θυμάται. «Αλλά σου εξασφάλιζε πρόσβαση στο πανεπιστήμιο – και ήταν διαβατήριο επιτυχίας στη ζωή. Ολοι οι μαθητές, δε, προέρχονταν από λαϊκές οικογένειες, για τους οποίους το σχολείο αυτό ήταν το μοναδικό εργαλείο κοινωνικής κινητικότητας».
Ο κ. Γεραπετρίτης κατακεραυνώνει ως «τελείως εσφαλμένη» την κριτική του πρότυπου σχολείου ως «οχήματος των ελίτ». Η ίδια η έννοια της ελίτ, τονίζει, έχει παραφθαρεί. «Αν σημαίνει ότι έχεις καταφέρει να εξελιχθείς με τις δικές σου δυνάμεις, αξιοποιώντας τα μέσα που σου παρέχει το ίδιο το Δημόσιο, εγώ είμαι περήφανος να είμαι τέτοιου τύπου “ελίτ”», λέει. Η λογική που το απορρίπτει αυτό συνίσταται σε έναν «ακραίο ισοπεδωτισμό» – τον οποίο θεωρεί ότι η κοινωνία έχει αρχίσει να αφήνει πίσω. Πίσω από τη «διχαστική» ρητορική του αντι-ελιτισμού, ο υπουργός Επικρατείας εντοπίζει «τον βάκιλο του λαϊκισμού», που «ξεκινάει με το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ’80», και γνώρισε «νέα έξαρση» επί ημερών ΣΥΡΙΖΑ: «Το φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μία επιχείρηση ψευδεπίγραφης ισότητας, μιας ισοπέδωσης προς τα κάτω. Αντί να δίνονται κίνητρα για να παράγει ο καθένας περισσότερο, να πετυχαίνει και να συμβάλει και στην κοινωνική ευημερία, δημιουργήθηκαν αντικίνητρα που κατέληξαν να επιβραβεύουν όσους δεν εργάζονται και δεν αποδίδουν».
«Το σύστημα παράγει πολιτικούς και αξιωματούχους χωρίς ιδιαίτερες ικανότητες – προϊόντα του κομματικού σωλήνα, χωρίς γνώση της κοινωνίας ή κατανόηση του δημοσίου συμφέροντος. Οι άνθρωποι αυτοί δεν θέλουν διαδικασίες που θα αναδείξουν τους πιο ικανούς, γιατί δεν τους συμφέρει», λέει ο κ. Γεραπετρίτης. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ
Η στροφή στη Νομική
Από το αφηρημένο και το πολιτικό, η κουβέντα επιστρέφει στο προσωπικό. Η Ιωνίδειος, μου λέει, «ήταν ένα σχολείο που είχε πολύ έντονο προσανατολισμό προς τις θετικές επιστήμες». Ο ίδιος, παρότι λέει ότι του έμεινε από αυτό το κλίμα η αγάπη για τα μαθηματικά, είχε αρχίσει να ενδιαφέρεται για τη Νομική, γεγονός που τον έκανε «το απολωλός πρόβατο του σχολείου». Η στροφή του αυτή, την οποία ανακοίνωσε στο τέλος της Β΄ Λυκείου, οδήγησε «τους καθηγητές μου έντρομους να καλέσουν τους δικούς μου και να διαβουλευθούν για να δουν πώς θα με επαναφέρουν στον σωστό δρόμο, στα μαθηματικά». Ακολούθησε «μία μικρή ενδοοικογενειακή πάλη», στην οποία, ασυνήθιστα για τον ίδιο, δεν έδειξε διάθεση να μετακινηθεί από τις θέσεις του – «τα στύλωσα».
Δίνει λοιπόν Πανελλαδικές, τα πάει «πάρα πολύ καλά» και γίνεται φοιτητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (για «λόγους αρχής» αρχίζει αμέσως μετά να εργάζεται και σταματάει να παίρνει χρήματα από τους γονείς του). Στη συνέχεια, μετά μία «καταδίωξη υποτροφιών», εξασφαλίζει χρηματοδότηση από το ΙΚΥ, συν μία δεύτερη υποτροφία από το Βρετανικό Συμβούλιο, και πηγαίνει για μεταπτυχιακό στο Εδιμβούργο και διδακτορικό στην Οξφόρδη.
Το καλοκαίρι του 1995 τελειώνει το διδακτορικό και «μου γίνεται μία απίστευτη προσφορά να ξεκινήσω ως λέκτωρ στο Εδιμβούργο». Η υποτροφία του ΙΚΥ, ωστόσο, όριζε ότι όταν ολοκλήρωνε τις σπουδές του θα έπρεπε να επιστρέψει για πέντε χρόνια στην Ελλάδα, «να κεφαλαιοποιήσω αυτά που έμαθα προς όφελος της χώρας. Το έβρισκα απολύτως εύλογο αυτό, κι έτσι, παρότι όλοι της γενιάς μου αγνοούσαν τον συγκεκριμένο όρο, εγώ γύρισα. Το ένιωθα ως ηθική υποχρέωση».
Συνταγματική αναθεώρηση, μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία
Ο κ. Γεραπετρίτης ήταν ένας από τους συγγραφείς του «Καινοτόμου Συντάγματος για την Ελλάδα», μιας ρηξικέλευθης πρότασης αναμόρφωσης του καταστατικού χάρτη της χώρας. Για την τρέχουσα διαδικασία αναθεώρησης, δηλώνει «πάρα πολύ απογοητευμένος». «Μια αναθεώρηση που δεν αγγίζει τη Δικαιοσύνη, τη δημόσια διοίκηση, το ζήτημα της καλής νομοθέτησης, το άρθρο 16, είναι εξ ορισμού πολύ περιορισμένης εμβέλειας. Η προηγούμενη πλειοψηφία συνειδητά δεν άφησε μεγάλο πεδίο δράσης για την αναθεωρητική Βουλή, φοβούμενη ριζικές αλλαγές. Πρόκειται για μία πολύ μεγάλη χαμένη ευκαιρία».
Με τη συνταγματική μεταρρύθμιση εκ των προτέρων πετσοκομμένη, το επιτελικό κράτος είναι η πιο φιλόδοξη θεσμική πρωτοβουλία της νέας κυβέρνησης. Ο κ. Γεραπετρίτης την υπερασπίζεται σθεναρά έναντι της κριτικής ότι εδραιώνει ένα ακραία πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα. «Ο έλεγχος και η λογοδοσία προϋποθέτουν τυποποιημένες διαδικασίες. Μέχρι σήμερα, υπήρχε μία κατάσταση απολύτως ρευστή, όπου υπερίσχυε το δίκαιο του ισχυρού, δηλαδή, τελικά, του πρωθυπουργού. Με τις νέες δομές και διαδικασίες, ο καθένας έχει τη δική του σφαίρα δράσης και όλοι μπορούν να αλληλοελέγχονται».
Δεν αντιφάσκει αυτή η φιλοσοφία με τον τρόπο με τον οποίο ο Κυρ. Μητσοτάκης στελέχωσε την κυβέρνησή του και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα; «Η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών τοποθετήσεων αφορούσε πρόσωπα με πολύ υψηλά προσόντα – μάλιστα για πρώτη φορά τόσο πολλά από διαφορετικό πολιτικό χώρο. Σε επίπεδο διαδικασίας, εισάγουμε για πρώτη φορά τον πλήρη διαχωρισμό μεταξύ πολιτικής και υπηρεσιακής διοίκησης, με τη δεύτερη να είναι τελείως ανεξάρτητη από την πρώτη. Τα προηγούμενα χρόνια ήταν συγχωνευμένες – με αποτέλεσμα την πλήρη ποδηγέτηση της διοίκησης από τους πολιτικούς».
Για την αποπομπή της Βασιλικής Θάνου από την Επιτροπή Ανταγωνισμού επιμένει –όχι εντελώς πειστικά– ότι «δεν επιβλήθηκαν αναδρομικά κριτήρια» και ότι «ο κρίσιμος χρόνος δεν είναι αυτός του διορισμού, αλλά όλη η περίοδος κατοχής της θέσης». Προσθέτει ότι ο νέος νόμος για την Επιτροπή διασφαλίζει αντί να υπονομεύει την ανεξαρτησία της, καθώς «παρέχει εγγυήσεις ότι τα μέλη της θα παράγουν κρίσεις απροσωπόληπτες». Ο ίδιος κατηγορήθηκε από την αξιωματική αντιπολίτευση για σύγκρουση συμφερόντων – π.χ. για νομικές εργασίες που έκανε για τον ΟΠΑΠ όταν ήταν σύμβουλος της γενικής γραμματείας της κυβέρνησης επί Γ. Παπανδρέου. Στη θέση που είχε, απαντά, «δεν υπάρχει κανένα επαγγελματικό ασυμβίβαστο», ενώ οι αρμοδιότητές του «δεν είχαν καμία σχέση» με τον ΟΠΑΠ. «Σε κάθε περίπτωση, με το επιτελικό κράτος για πρώτη φορά εισάγεται ένα ευρύτατο πλαίσιο κωλυμάτων και ασυμβίβαστων για όλες τις βαθμίδες της πολιτικής ηγεσίας».
Σχολείο ο ΟΤΕ
Η πρώτη του εμπλοκή με τα δημόσια πράγματα ήταν η συμμετοχή του στο Δ.Σ. του ΟΤΕ επί προεδρίας Παναγή Βουρλούμη – μία περίοδος δύσκολης μετάβασης από το καθεστώς μιας δυσκίνητης, μονοπωλιακής ΔΕΚΟ σε μια πιο ευέλικτη, ιδιωτικοποιημένη εταιρεία. Οπως όλο το τότε Δ.Σ., ο κ. Γεραπετρίτης βρέθηκε τότε κατηγορούμενος για παλαιές αμαρτίες (απαλλάχθηκε πλήρως). Τι διδάγματα άντλησε από την εμπειρία; «Ο ΟΤΕ ήταν ένα πολύ μεγάλο σχολείο. Αντιλήφθηκα τη σημασία συμμετοχής σε ένα συλλογικό όργανο υψηλού κύρους. Αντιλήφθηκα επίσης τη δύναμη της αδράνειας που συνδέεται με τη μετριότητα και τη διαφθορά. Το σύστημα παράγει πολιτικούς και αξιωματούχους χωρίς ιδιαίτερες ικανότητες – προϊόντα του κομματικού σωλήνα, χωρίς γνώση της κοινωνίας ή κατανόηση του δημοσίου συμφέροντος. Οι άνθρωποι αυτοί δεν θέλουν διαδικασίες που θα αναδείξουν τους πιο ικανούς, γιατί δεν τους συμφέρει».
Η συνάντηση
Ο υπουργός παραγγέλνει τη σαλάτα ημέρας και ένα ποτήρι λευκό κρασί, εγώ σκουμπρί με χόρτα. Τη συζήτησή μας διακόπτουν οι κοπέλες του «Café Boheme» που δείχνουν ότι τον γνωρίζουν καλά και ένας παλιός φοιτητής του, που τον χαιρετά ενθέρμως. Χαριτολογώ ότι τους έχει πληρώσει ώστε να τον κάνουν να φαίνεται αγαπητός. «Ετσι, όλοι αυτοί είναι τοποθέτηση προϊόντος!» γελάει. Μετά και τους δύο εσπρέσο στο τέλος, ο λογαριασμός φτάνει τα 34,50 ευρώ. Τον αποτρέπω οριακά από το να πληρώσει και αποχωρεί, εξίσου διακριτικά όσο κατέφθασε.
Οι σταθμοί του
1967
Γεννιέται στην Κάρπαθο.
1985
Απολυτήριο Λυκείου από την Ιωνίδειο Σχολή Πειραιά.
1989
Πτυχίο Νομικής, ΕΚΠΑ.
1995
Εχοντας πάρει το LLM από το Εδιμβούργο, λαμβάνει το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
2002
Εκλέγεται μέλος ΔΕΠ της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
2005
Διορίζεται στο Δ.Σ. του ΟΤΕ.
2009-10
Σύμβουλος στη γε-νική γραμματεία της κυβέρνησης επί πρωθυπουργίας Γ. Α. Παπανδρέου.
2019
Υπουργός Επικρατείας στην κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη.
