Για την κατάσταση που επικρατεί στη Μεγάλη Βρετανία, η οποία δυσχεραίνει μέρα με την μέρα καθώς τα κρούσματα κορωνοϊού, πολλαπλασιάζονται, μιλά σήμερα στη «δημοκρατική», ο Ρόδιος Dr. Μιχάλης Χατζημιχάλης Ph.D., FRCS, Ωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής στο Dorset County Hospital NHS Foundation Trust.
Ο Dr. Μιχάλης Χατζημιχάλης, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι «κανείς δεν είναι άτρωτος απέναντι στον ιό», καταρρίπτοντας την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι ο Covid-19, μπορεί να αποβεί μοιραίος μόνο για τους ηλικιωμένους.
Επισημαίνει ότι τα «όπλα» μας απέναντι στον ιό είναι πρωτίστως η παραμονή στο σπίτι, η σωστή διατροφή και η ελαφριά άσκηση και όχι η χειρουργική μάσκα και καλεί τους υγιείς να παραμείνουν μακριά από τις ευπαθείς ομάδες, για να τις προστατέψουν από την διασπορά του κορωνοϊού.
• Κύριε Χατζημιχάλη, να ξεκινήσουμε την συνέντευξη, με την μεγάλη συζήτηση που έγινε σχετικά με τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η πανδημία στην Μ. Βρετανία.
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει η εκτίμηση πως η Αγγλία άργησε να εφαρμόσει τα μέτρα που έλαβαν άλλες χώρες. Ο χρόνος θα δείξει αν αυτό που έγινε είναι σωστό ή λάθος, όλες ωστόσο οι αποφάσεις έχουν ληφθεί με βάση τις συμβουλές των λοιμωξιολόγων που συμβουλεύεται η ομάδα του πρωθυπουργού, οι οποίοι θεώρησαν ότι δεν ήταν ακόμα η στιγμή για να αρχίσουμε να απομονώνουμε μέρος του πληθυσμού. Οταν εκτίμησαν ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, τότε εφαρμόστηκαν άμεσα. Η δική μου αίσθηση είναι ότι μάλλον έπρεπε η απόφαση για τα περιοριστικά μέτρα, να είχε ληφθεί νωρίτερα. Αυτό που βλέπω τις τελευταίες ημέρες είναι πως κάθε μέρα λαμβάνεται και μια απόφαση που είναι πιο σκληρή από την προηγούμενη. Είναι πλέον κλειστά τα σχολεία, όλα τα καταστήματα, και παραμένουν ανοικτά μόνο τα φαρμακεία και τα σούπερ μάρκετ.
• Οι Βρετανοί, πειθαρχούν στα μέτρα;
Νομίζω ότι πειθαρχούν, αρκεί να τους υποδείξεις τι ακριβώς πρέπει να κάνουν.
• Υποθέτω πως κι εκεί, μάσκες, αντισηπτικά, γάντια οινόπνευμα, είναι είδη προς εξαφάνιση…
Εχουν εξαφανιστεί ήδη από τα ράφια των φαρμακείων και των σούπερ μάρκετ. Στα νοσοκομεία υπάρχουν σαφώς διαθέσιμα αποθέματα, ωστόσο εκφράζεται ανησυχία ότι η ζήτηση μπορεί να ξεπεράσει τη διαθεσιμότητα. Εμείς εδώ, αναμένουμε το μεγάλο κύμα κρουσμάτων μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες και προετοιμαζόμαστε γι αυτό, δημιουργώντας θαλάμους κορωνοϊού και κάποιες αίθουσες κοντά στα χειρουργεία έχουν μετατραπεί σε Μ.Ε.Θ.
• Στο νοσοκομείο, πώς είναι τα πράγματα;
Παραμένουν αντιμετωπίσιμα. Η οδηγία είναι ότι, εφόσον ο ασθενής εμφανίσει οποιοδήποτε σύμπτωμα, είτε είναι βήχας είτε υψηλός πυρετός, πρέπει να απομονωθεί στο σπίτι του για μια εβδομάδα και να μην μεταβεί στο νοσοκομείο. Αν σε αυτό το διάστημα, επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του ασθενή, τότε και μόνο μπορεί να καλέσει σε έναν ειδικό τηλεφωνικό αριθμό για να αναφέρει τα συμπτώματά του και ο γιατρός που θα μιλήσει μαζί του τηλεφωνικά, θα κρίνει αν όντως πρέπει να έρθει στο νοσοκομείο.
• Αρα ουσιαστικά, εφαρμόζεται ό,τι ισχύει κι εδώ στην Ελλάδα.
Ναι, αυτή είναι η ενδεδειγμένη διαδικασία.
• Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση;
Παρακολουθώντας αυτά που συμβαίνουν στην Αγγλία, στην Ελλάδα καθώς και σε άλλες χώρες, προκύπτει ότι ο ιός αυτός μεταδίδεται πάρα πολύ εύκολα, ίσως και πιο εύκολα από την κοινή γρίπη. Εχει πολύ μικρή θνησιμότητα, οι περισσότεροι που θα προσβληθούν από τον ιό θα αναρρώσουν, όμως ένα ποσοστό θα χρειαστεί να νοσηλευτεί. Το ποσοστό εκείνων που θα χρειαστεί να νοσηλευτούν αν και είναι μικρό, κάτω από το 4%, είναι στην πραγματικότητα τεράστιο με δεδομένο ότι η νόσος εξαπλώνεται συγχρόνως σε όλο τον πληθυσμό. Τα συστήματα υγείας, παντού σε όλο τον κόσμο, όπως και στην Αγγλία -που έχει ένα πολύ καλό σύστημα υγείας- είναι δομημένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν σε μια συγκεκριμένη ροή ασθενών. Οπότε, η ανησυχία μου έγκειται στο γεγονός πως αν αυτή η ροή δεν είναι κατά κάποιον τρόπο ελεγχόμενη, τότε το σύστημα υγείας δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί και δυστυχώς θα χαθούν άνθρωποι οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες ίσως να μπορούσαν να σωθούν. Εδώ το σύστημα υγείας προχωράει στις απαραίτητες προετοιμασίες, έχουμε ήδη διπλασιάσει τα κρεβάτια ΜΕΘ. Οσον αφορά στο δικό μου τμήμα, εδώ και λίγες ημέρες έχουμε μεταθέσει χρονικά, όλα τα προγραμματισμένα περιστατικά και ασχολούμαστε μόνο με τα επείγοντα και τους ογκολογικούς ασθενείς. Ολα τα άλλα περιστατικά τα έχουμε προγραμματίσει, αναλόγως την περίπτωση, έπειτα από τρεις μήνες.
• Επειτα από τρεις μήνες θεωρείτε δηλαδή ότι θα επανέλθει τρόπον τινά η κανονικότητα;
Μόνον εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή και με βάση τα όσα υποστηρίζουν οι επιδημιολόγοι και οι λοιμωξιολόγοι. Με βάση πώς θα λειτουργήσει το κάθε μοντέλο, θα εξελιχθεί η εξάπλωση και η διάρκεια της πανδημίας. Ολα αυτά, αντιλαμβάνεστε ότι κινούνται σε θεωρητικό επίπεδο, μέχρι να δούμε πώς μια χώρα θα επανέλθει στην κανονικότητα. Θεωρητικά, αν επέλθει ισορροπία μεταξύ εκείνων που μολύνονται κι εκείνων που αναρρώνουν, τότε κάποια στιγμή δεν θα υπάρχουν μολυσματικοί. Θα υπάρχουν κάποιοι που θα είναι άνοσοι και δεν θα υπάρχει κάποιος μολυσματικός. Αυτό σημαίνει ότι αν κάπου επανεμφανιστεί ο ιός, θα πυροδοτηθεί εκ νέου ένα ξέσπασμα. Αν για παράδειγμα αρθούν τα μέτρα πολύ νωρίς και αρχίσουν ξανά να ταξιδεύουν άνθρωποι από χώρες όπου παραμένουν υψηλά τα επίπεδα μολυσματικότητας, μπορεί να επανεμφανιστεί. Ασφαλείς εκτιμήσεις θα μπορούν να γίνουν αφού πάρουμε τα πρώτα αποτελέσματα από χώρες της Ευρώπης, ώστε να δούμε πώς συμπεριφέρεται ο ιός. Το καλό είναι ότι χρονικά είμαστε πιο πίσω από άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, και έχουμε τον χρόνο να επεξεργαστούμε τα δεδομένα.
• Τι πήγε λάθος κατά την άποψή σας, σε αυτές τις δύο χώρες;
Νομίζω ότι αρχικά πιστέψαμε όλοι πως είναι πολύ μακριά από το σπίτι μας ο ιός, επειδή εμφανίστηκε στην Κίνα, θεωρώντας ότι θα περιοριστεί στην Ασία. Η βόρεια Ιταλία, είναι ένα τεράστιο διεθνές εμπορικό κέντρο συναλλαγών. Η ελεύθερη μετακίνηση του κόσμου σε συνδυασμό με το χρονικό διάστημα των δύο εβδομάδων που απαιτείται για την εμφάνιση των συμπτωμάτων, συνετέλεσαν ώστε να μολυνθεί ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων. Ειδικότερα, στην Ιταλία, που ήταν η πρώτη χώρα όπου εμφανίστηκαν κρούσματα υπήρξε καθυστέρηση στην αντίδραση και γι’ αυτό επακολούθησε αυτός ο εφιάλτης. Από συναδέλφους που άκουσα, είπαν ότι μέσα σε ένα σαββατοκύριακο ουσιαστικά έγινε το ξέσπασμα.
• Παρακολουθείτε τι συμβαίνει και στην Ελλάδα, θεωρείτε ότι εδώ αντιδράσαμε εγκαίρως;
Νομίζω ότι η κυβέρνηση κινήθηκε άμεσα, και απ’ ότι διαπιστώνω ο κόσμος στην πλειονότητά του ανταποκρίθηκε θετικά. Αν η έγκαιρη λήψη μέτρων, μπορεί να συντελέσει ώστε να σωθεί έστω κι ένας άνθρωπος, τότε οι όποιες οικονομικές απώλειες από το lockdown έρχονται σε δεύτερη προτεραιότητα.
• Με δεδομένη την εμπειρία σας και στην Ελλάδα, εκτιμάτε ότι αυτή την έξαρση της πανδημίας, μπορεί να την αντέξει το Ε.Σ.Υ.;
Στην Ελλάδα, υπάρχει γεωγραφική ιδιαιτερότητα λόγω της νησιωτικότητας. Είναι αδύνατον να υπάρχει στελεχωμένο νοσοκομείο σε κάθε νησί. Οπότε αυτό είναι αρκετό για να διαφοροποιήσει τα δεδομένα σε σχέση με άλλες χώρες στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Για να γίνουν αντιληπτά τα νούμερα, η Ελλάδα και η Αγγλία μπήκαν στην αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού έχοντας 6 κρεβάτια σε ΜΕΘ ανά 100.000 πληθυσμού κατά μέσο όρο. Η Ιταλία, μπήκε με 13 κρεβάτια ανά 100.000 πληθυσμού, περίπου τα διπλά από εμάς και έγινε αυτό που έγινε. Βέβαια, απ΄ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, στην Ελλάδα τόσο το Υπουργείο Υγείας όσο και πολλοί ιδιώτες ανέλαβαν πρωτοβουλίες για την αύξηση των κρεβατιών στις ΜΕΘ, έχοντας διπλασιάσει τα κρεβάτια κι αυτό είναι ένα πάρα πολύ καλό βήμα.
• Κύριε Χατζημιχάλη, οι χειρουργικές μάσκες τελικά, προστατεύουν;
Η απλή χειρουργική μάσκα, αυτό που μπορεί να κάνει είναι να σταματήσει τα σταγονίδια από αυτόν που τη φοράει, να μεταδοθούν στον διπλανό του. Αυτό και μόνο αυτό. Αν ο ιός είναι στα χέρια σου, είτε με γάντια είτε χωρίς, κι αν ακουμπήσεις το πρόσωπό σου ή κάποιον άλλον, ή ένα αντικείμενο τότε θα μεταφέρεις τον ιό. Η απλή χειρουργική μάσκα δεν θα σταματήσει τον ιό να περάσει μέσα από αυτήν! Για να προστατέψεις τον εαυτό σου πρέπει να μείνεις στο σπίτι!
• Εσείς ως γιατρός, ανησυχείτε για την κατάσταση όπως εξελίσσεται μέρα με την ημέρα;
Είναι κάτι που κανένας μας δεν έχει βιώσει τόσα χρόνια. Έχω κληθεί ως γιατρός να αντιμετωπίσω τη γρίπη των πτηνών, τη γρίπη των χοίρων, τον ιό SARS όμως τίποτα από όλα αυτά, δεν ήταν σαν αυτό που βιώνουμε σήμερα και επιπλέον ο τρόπος μετάδοσης ήταν διαφορετικός. Τίποτα από όσα προηγήθηκαν, δεν ήταν τόσο μεταδοτικά όσο αυτός ο ιός. Αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι κάτι που στατιστικά συμβαίνει μια φορά κάθε 100 χρονιά. Οπότε, ναι, ανησυχώ διότι υπήρχε και η εσφαλμένη άποψη ότι ο κορωνοϊός είναι επικίνδυνος μόνον για τους ηλικιωμένους. Δεν είναι επικίνδυνος μόνο για τους ηλικιωμένους, είναι επικίνδυνος και για τους νέους κι αυτό πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους.
Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και όχι εφησυχασμός και από τις νεαρότερες ηλικίες. Και οι νέοι και οι ηλικιωμένοι προσβάλλονται με τον ίδιο τρόπο. Και ο ηλικιωμένος μπορεί να το περάσει με ήπια συμπτώματα, όπως και ο νέος. Απλώς ο ηλικιωμένος ή εκείνος που έχει σοβαρά υποκείμενη πάθηση, θα έχει λιγότερες αντοχές και πιο αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα άρα και λιγότερες πιθανότητες για να αντεπεξέλθει επιτυχώς στον ιό και να γίνει τελικά καλά, σε σχέση με έναν υγιή οργανισμό. Αυτό που διαπιστώνουμε στην Αγγλία μέχρι στιγμής, είναι πως η πλειονότητα των ασθενών που νοσηλεύονται διασωληνωμένοι με κορωνοϊό, είναι παχύσαρκοι σε ποσοστό που αγγίζει περίπου το 70% και δεύτεροι σε ποσοστά είναι οι διαβητικοί. Δυστυχώς όμως και κάποιος που είναι υγιής, μπορεί να χάσει την μάχη. Σήμερα, χάθηκε μια υγιής κοπέλα 21 ετών ενώ ήδη τις προηγούμενες ημέρες χάσαμε δύο συναδέλφους ωτορινολαρυγγολόγους. Δεν είναι κανένας άτρωτος κι αυτό πρέπει να είναι το μήνυμα. Ο ιός προσβάλλει όλες τις ηλικίες και πρέπει να προσέχουμε όλοι το ίδιο.
• Τελικά, τα όπλα μας απέναντι σε αυτόν τον αποκαλούμενο αόρατο εχθρό, ποια είναι;
Το πρώτο και βασικό όπλο είναι να μείνουμε σπίτι. Ενα δεύτερο είναι να προσπαθήσουμε κατά το δυνατόν να είμαστε όσο πιο υγιείς μπορούμε, θωρακίζοντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα με σωστή διατροφή και ελαφριά άσκηση αλλά και με τη διακοπή του καπνίσματος. Ακόμα και τώρα δεν είναι αργά για να επιχειρήσει κάποιος να σταματήσει το κάπνισμα, θα βοηθήσει. Επίσης ένα βασικό όπλο, είναι να προστατέψουμε τις ευπαθείς ομάδες, μένοντας μακριά από τους ηλικιωμένους ή ανθρώπους του περιβάλλοντός μας, που έχουν σοβαρές παθήσεις, όσο κι αν αυτό είναι δύσκολο.
