Από την Ευαγγελία Παναή
Το Φωτό του παπά-Λουκά, όπως την ξέραμε όλοι στο Παραδείσι.
Η γυναίκα, που το Φθινόπωρο του 1943, ντύθηκε δύο φορές νύφη, για να φυγαδευτούν οι Σύμμαχοι κατάσκοποι μαζί με τον ασύρματο και τα όπλα τους, από την Βιλλανόβα (Παραδείσι) όπου τους έκρυβαν, έως την παραλία της Έμπωνας, από όπου τους παρέλαβε συμμαχικό υποβρύχιο.
Η Φωτεινή Παπακωνσταντίνου και ο άντρας της Γιάννης Σταυρουλάκης, που τότε, το φθινόπωρο του 1943 είχαν παντρευτεί πρόσφατα, ξαναντύθηκαν νύφη και γαμπρός για δεύτερη φορά. Ολόκληρες οι οικογένειες παπά-Λουκά και Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, μαζί με την Βαγγελιώ Δημητρά, την Δέσποινα Κατίνα και άλλες γυναίκες της Βιλλανόβας, σκηνοθέτησαν και συμμετείχαν σε έναν ψεύτικο γάμο. Μια ολόκληρη ψεύτικη γαμήλια πομπή. Μπροστά-μπροστά, το καρότσι με τους δήθεν νεόνυμφους και τον πατέρα της νύφης, παπά-Λουκά που κρατούσε το μπουκάλι με το ούζο και τον αδερφό του Μιχάλη που έπαιζε βιολί. Από πίσω τα δύο κάρα, με τις γυναίκες που τραγουδούσαν σε όλη την διαδρομή, που παρίσταναν ότι έπιναν και γλεντούσαν και χειροκροτούσαν.
Και κάτω από τους ξύλινους πάγκους των κάρων, κάτω από τα μακρυά, παραδοσιακά φουστάνια εκείνων των γενναίων γυναικών, ήταν κρυμμένοι οι κατάσκοποι. Και μέσα στα κοφίνια με τα ζαρζαβατικά που δήθεν τα έπαιρναν δώρο στους συμπεθέρους τους στην Σάλακο, ήταν κρυμμένα τα όπλα και ο ασύρματος.
Όλοι, ήξεραν ότι έπαιζαν την ζωή τους κορώνα-γράμματα. Ειδικά όταν η πομπή, αφού πέρασε μέσα από τα χωριά Βιλλανόβα, Σορωνή, Φάνες, φτάνοντας στα Καλαβάρδα, ακριβώς στην στροφή, το καρότσι των νεονύμφων συγκρούστηκε πλάγια με ένα γερμανικό στρατιωτικό όχημα. Αν αποκαλύπτονταν, η εκτέλεση από τους Γερμανούς ήταν σίγουρη για όλους. Παριστάνοντας τους εύθυμους και κερνώντας τους Γερμανούς στρατιώτες για το ευτυχές γεγονός του…γάμου, διέφυγαν τον κίνδυνο και συνέχισαν την πορεία τους για την φυγάδευση των κατασκόπων.
Η Φωτεινή Παπακωνσταντίνου-Σταυρουλάκη…
Η εγγονή του πρωτομάρτυρα και πρωτοήρωα της Δωδεκανήσου, παπά-Λουκά Παπακωνσταντίνου, που δολοφόνησαν οι Ιταλοί μαζί με την Ανθούλα Ζερβού στην Βιλλανόβα, στο Αιματηρό Πάσχα του 1919.
Η κόρη του παπά-Λουκά Παπακωνσταντίνου του νεώτερου, ο οποίος συμμετείχε με όλα τα αδέρφια του στην Εθνική Αντίσταση κατά των Ιταλών και των Γερμανών, φιλοξένησαν στα σπίτια τους και βοήθησαν τους Έλληνες και Συμμάχους κατασκόπους με κάθε τρόπο και αναγκάστηκε να φύγει κρυφά νύχτα με βάρκα και να ζήσει δύο χρόνια στην Κύπρο, για να μην συλληφθεί από τους Γερμανούς.
Η αδερφή του Λοίζου Παπακωνσταντίνου, που διέφυγε κι αυτός κρυφά στην Μέση Ανατολή, για να μην συλληφθεί και κατετάγη εθελοντής και πολέμησε στον Ελληνικό Στρατό.
Η αδερφή της Αργυρώς Παπακωνσταντίνου, που αφού βοήθησε στην υπόθεση των κατασκόπων, διέφυγε κι αυτή κρυφά, με βάρκα και έζησε δύο χρόνια εξόριστη με τον πατέρα της παπά-Λουκά στην Κύπρο, απ’ όπου επέστρεψαν πια το 1945.
Αυτή ήταν η Φωτεινή Παπακωνσταντίνου-Σταυρουλάκη…
Που δεν ανέβηκε ποτέ σε κανένα βάθρο επισήμων… Που δεν εξαργύρωσε ποτέ την προσφορά της στην Πατρίδα και την Ελευθερία…
Που έζησε στην ειρήνη, παλικαρίσια όπως και στον πόλεμο. Που έζησε τον πολύχρονο ξενιτεμό του άντρα της και στάθηκε πατέρας και μάνα ταυτόχρονα, για τα τρία παιδιά της. Που κράτησε τσάπα και αλέτρι και όλη της την ζωή, δούλεψε σκληρά μέσα στα χωράφια. Εκεί, όπου δεν χόρταινα να την ρωτώ συνεχώς και να την ακούω να μου διηγείται: “Άμαν ο πάππους μου ο παπά-Λουκάς είπε το Ζήτω!…”, “Άμαν εκρύβγκαμεν τους κατασκόπους…”, “Άμαν επήαμεν στη θάλασσαν που μέσα που τις μίνες, για να φύει με τη βάρκαν ο παπάς μου…, για να φύει ο Λοίζος μου…, για να φύει το Αργκυρό μου…”.
Να διηγείται, με τον απλό και ανεπιτήδευτο τρόπο, των Ανθρώπων των Μεγάλων αυτού του λατρεμένου Τόπου…
Θεία Φωτό, σ’ ευχαριστώ! Σ’ ευχαριστούν όλοι οι Ροδίτες, για κάθε ελεύθερη στιγμή που ζούμε, χάρη και στον δικό σου πατριωτικό αγώνα!
Ταπεινά, γονατίζω στον τάφο σου και μια υπόσχεση σου δίνω, όσο ζω:
“Δεν θα ξεχαστείς! Δεν θα ξεχαστούν οι θυσίες της Γενιάς σου!”
Αθάνατη!
Ευαγγελία Παναή
Φιλόλογος-Επιχειρηματίας
Δημοτική Σύμβουλος Ρόδου
Το δικό μου μνημόσυνο για “την θεία το Φωτό”: Παρακαλώ, δείτε στο βίντεο που κατέγραψα το 2015, την Φωτεινή Παπακωνσταντίνου, να μου διηγείται για πολλοστή φορά, την ηρωική ιστορία της φυγάδευσης των συμμάχων-κατασκόπων.
