Μετά την Αυστραλία, την Ιρλανδία, την Ουγγαρία και τη Βρετανία, η Γαλλία υιοθέτησε, από την περασμένη Παρασκευή το «ουδέτερο πακέτο» για τα τσιγάρα και τα άλλα προϊόντα καπνού, το πακέτο δηλαδή που δεν φέρει το λογότυπο και τα χρώματα της επωνυμίας.
Πρόκειται για ένα μέτρο που αφαιρεί από το πακέτο την ιδιαίτερη γοητεία τής κάθε επωνυμίας, τη «μοναδικότητα» της κάθε μάρκας και στερεί από τον καπνιστή πολύ από το φαντασιακό μέρος της καταστροφικής έξης. Ακόμη περισσότερο, αντί για ελκυστικά εμπορικά σήματα τα πακέτα, φέρουν φρικτές εικόνες με καρκινώματα και άλλες αποκρουστικές αλλοιώσεις ζωτικών οργάνων ή της εξωτερικής εικόνας καπνιστών.
Είναι προφανές ότι το μέτρο δεν αρκεί για να καταπολεμηθεί το κάπνισμα που στοιχίζει πέρα από τον πόνο της απώλειας αγαπημένων προσώπων και δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για νοσηλεία των νοσούντων, ενώ στερεί από το παγκόσμιο ΑΕΠ τρισεκατομμύρια ευρώ σε βάθος χρόνου εξαιτίας των αμέτρητων πρόωρων αποδημήσεων από τις αγορές εργασίας και την παραγωγή του δημιουργικού – και επ’ ουδενί ματαίου – τούτου κόσμου.
Δεν αρκεί η κατάργηση των ακριβοπληρωμένων από τις εταιρείες λογότυπων και γραμματοσειρών από τα προϊόντα καπνού για να καταπολεμηθεί ουσιαστικά η χρήση του νόμιμου αυτού ναρκωτικού. Δεν αρκεί, όπως δεν ήρκεσε και η σχεδόν πλήρης απαγόρευση των διαφημίσεων τσιγάρων. Έχει ξεσηκώσει, ωστόσο, τις έντονες διαμαρτυρίες των καπνοβιομηχανιών και, εν προκειμένω, των γάλλων καπνοπωλών, πράγμα που σημαίνει ότι συμβάλλει στον κοινό ανθρωπιστικό πρωτίστως, αλλά και οικονομικό σκοπό.
Είναι σαφές ότι ο στόχος του περιορισμού του καπνίσματος επιτυγχάνεται ουσιαστικά μόνο με την αύξηση της τιμής του καπνού και των τσιγάρων. Κάτι που έχει δρομολογήσει η υπουργός Υγείας της Γαλλίας Μαρισόλ Τουρέν, που θέλει να ανεβάσει την τιμή του πακέτου από τα 7 στα 10 ευρώ.
Ακατανόητα πράγματα για τους παρ’ ημίν κρατούντες κάθε πολιτικής και ιδεολογικής απόχρωσης, που αντιμετωπίζουν το κάπνισμα σαν… παρηγοριά του πολίτη και εκλογικού πελάτη τους (παρηγοριά για την απελπιστική διακυβέρνηση που υφίστανται προφανώς) και ως εκ τούτου φορτώνουν την κάθε αυξησούλα στην τιμή του πακέτου στις τρόικες, τα κουαρτέτα, τους θεσμούς και τέλος πάντων στους «ξένους».
Υπάρχουν, ωστόσο, κυβερνώντες και λαοί που θα ντρέπονταν να δρουν και να ζουν στην ευρωπαϊκή χώρα με το ακριβότερο γάλα και τα φθηνότερα τσιγάρα. Με αφορμή την υιοθέτηση του «ουδέτερου πακέτου» η εφημερίδα «Le Figaro» δημοσιεύει μια έρευνα για την παγκόσμια κατανάλωση καπνού και προϊόντων αυτού, που επιχειρεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως «ποιες είναι οι πιο αυστηρές έναντι του καπνίσματος χώρες;», «πού πωλούνται ακριβότερα τα τσιγάρα;», «πού φορολογούνται περισσότερο;», «ποιες χώρες έχουν τους περισσότερους καπνιστές;».
1,1 δισ. τακτικοί καπνιστές στον κόσμο
Το 2013, σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο πληθυσμός των τακτικών καπνιστών ηλικίας άνω των 15 ετών στον πλανήτη έφθανε το 1,1 δισεκατομμύριο. Ένας στους πέντε ενηλίκους, δηλαδή, κάπνιζε, αναφέρει η γαλλική εφημερίδα.
Το υψηλότερο ποσοστό των καπνιστών στον κόσμο (54% του πληθυσμού του) έχει το Κιριμπάτι στη Μικρονησία. Στην Ευρώπη οι Έλληνες είμαστε ασφαλώς και μακράν οι μεγαλύτεροι θεριακλήδες, με ποσοστό 43,4%.
Μια μικρή παρένθεση για να αναλύσουμε τη λέξη «θεριακλής» που στη νεοελληνική σημαίνει μανιώδης καπνιστής, ολίγον γραφικός και πάντως συμπαθής. Μόνο αθώα δεν είναι η λέξη όμως, καθώς πρόκειται για αντιδάνειο από την τουρκική και περσική «tiryaki» που σημαίνει «οπιομανής» και tiryak που σημαίνει «όπιο» και προέρχεται από την αρχαία ελληνική θηριακή, θηλυκό του θηριακός, εξ ου και το νεοελληνικό θηρίο ή θεριό. Θηρίο, δηλαδή, οι Πέρσες και οι Τούρκοι αποκαλούσαν το όπιο που «έτρωγε» όποιον έμπλεκε μαζί του. Κλείνει η παρένθεση.
Δεύτεροι, μετά τους Έλληνες, θύματα του σύγχρονου Μινώταυρου είναι οι Ρώσοι, με ποσοστό καπνιστών 39,5%. Στους αντίποδες, σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, οι Ισλανδοί και οι Δανοί καπνίζουν σε ποσοστά 17,5% και 18,9% αντιστοίχως. Στις ΗΠΑ το ποσοστό είχε περιοριστεί στο 18,1% το 2013 και υπολογίζεται ότι έπεσε στο 17,2% το 2015 και ότι θα πέσει στο 13,5% το 2025.
Οι άνδρες καπνίζουν περισσότερο από τις γυναίκες
Σε παγκόσμιο επίπεδο ο αριθμός των καπνιστών είναι συντριπτικά υψηλότερος από εκείνον των γυναικών: 950 εκατομμύρια είναι οι άνδρες τακτικοί καπνιστές και μόνο 177 εκατομμύρια οι γυναίκες. Στις χώρες, βεβαίως, όπου υπάρχει ισότητα των δύο φύλων τα ποσοστά είναι πολύ κοντά – αίσθηση προκαλεί η παρατήρηση του ΠΟΥ ότι εσχάτως στη Σουηδία οι γυναίκες καπνίστριες ξεπέρασαν τους άνδρες καπνιστές!
Αυτό όμως συνέβη επειδή μειώθηκε ταχύτερα ο αριθμός των ανδρών καπνιστών από τον αριθμό των γυναικών και εν πάση περιπτώσει τα ποσοστά των καπνιστών είναι εν γένει πολύ χαμηλά στην προηγμένη σκανδιναβική κοινωνία.
6 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως στον κόσμο από το κάπνισμα
Κάθε έξι δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος πεθαίνει στον κόσμο από μια ασθένεια που συνδέεται με το κάπνισμα, σημειώνει ο ΠΟΥ. Κάθε χρόνο περίπου 6 εκατ. θάνατοι αποδίδονται στη συνήθεια αυτή.
Αν δεν τεθούν σε εφαρμογή δραστικά μέτρα για την καταπολέμηση του καπνίσματος, ο Οργανισμός υπολογίζει ότι ως το 2030 οι θάνατοι από την «παγκόσμια επιδημία», όπως τη χαρακτηρίζει, θα φθάσουν στα 8 εκατομμύρια. Κυρίως λόγω αύξησης του πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες, διότι στη Δύση είναι από δύσκολο ως απίθανο να επανέλθει η «μόδα» του καπνίσματος – εκτός και αν καταρρεύσει ο καπιταλισμός και γίνει παγκόσμια «μόδα» η πολιτική των μνημονίων και ως εκ τούτου πολλαπλασιαστούν οι εμφανίζοντες αυτοκαταστροφικές τάσεις, θα προσθέταμε.
Διότι οι «κόφτες» των δημοσίων δαπανών για να επιφέρουν και το κόψιμο του καπνίσματος πρέπει να συνδυαστούν και με άλλα φορολογικά μέτρα, όπως θα φανεί στη συνέχεια της έρευνας.
Ενισχύονται παγκοσμίως οι αντικαπνιστικές εκστρατείες
Για την ώρα πάντως, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες κυβερνήσεις υιοθετούν αντικαπνιστικές πολιτικές. Από το 2012 και εντεύθεν 15 χώρες, μεταξύ των οποίων η Χιλή, η Τζαμάικα, η Μαδαγασκάρη, το Σουρινάμ, ακόμη και η ακολουθούσα την Ελλάδα σε θεριακλήδες Ρωσία, έχουν απαγορεύσει το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους και στους χώρους εργασίας. Ετσι, οι «αυστηρές χώρες», όπως τις χαρακτηρίζει ο ΠΟΥ, σε ό,τι αφορά το κάπνισμα, έφθασαν τις 49. Εξυπακούεται ότι επί της ουσίας οι χώρες είναι 48, καθώς στην Ελλάδα (και) οι αντικαπνιστικοί νόμοι ψηφίζονται αλλά δεν εφαρμόζονται.
Οσο πιο ακριβά τόσο πιο απαγορευτικά
Μια αύξηση της τιμής ενός πακέτου τσιγάρων κατά 10% επιφέρει μείωση της κατανάλωσης καπνού από 2,5% ως 5% στις ανεπτυγμένες χώρες και κατά 2% ως 8% στις αναπτυσσόμενες και υπανάπτυκτες, σημειώνουν οι ερευνητές. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου η τιμή του πακέτου έχει ακριβύνει κατά… 350% την 25ετία από το 1990 ως το 2014. Την περίοδο αυτή ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν οι Αμερικανοί έχει περιοριστεί κατά το ήμισυ!
Κατά τον ΠΟΥ η αύξηση της φορολόγησης των προϊόντων καπνού είναι «ένα από τα αποτελεσματικότερα και λιγότερο δαπανηρά μέσα για να περιοριστεί το κάπνισμα». Ο Οργανισμός αναφέρει ως παράδειγμα την Τουρκία, όπου την τελευταία 10ετία οι φόροι στον καπνό αυξήθηκαν προοδευτικά από το 58% στο 65% και οι τιμές των πακέτων τριπλασιάστηκαν.
Το αποτέλεσμα ήταν τα έσοδα από τη φορολόγηση του καπνού να διπλασιαστούν το διάστημα 2005-2011, ενώ το διάστημα 2008-2012 οι πωλήσεις τσιγάρων μειώθηκαν κατά 12% και το ποσοστό των καπνιστών υποχώρησε από το 31,2% στο 27,1%. Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας, θα προσθέταμε, η δημοτικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ουδόλως επηρεάστηκε από την αδιαμφισβήτητη δυσαρέσκεια των tiryaki τούρκων ψηφοφόρων. Ο τούρκος πρόεδρος παραμένει ο απόλυτος κυρίαρχος στην πολιτική σκηνή της χώρας του – και είναι βέβαιο ότι έχει επιβάλει την απαγόρευση του καπνίσματος στο τουρκικό Κοινοβούλιο.
Δεν είναι όμως μόνο η Τουρκία που υιοθετεί αληθινή και ειλικρινή αντικαπνιστική πολιτική. Από το 2012 ως το 2014 το ποσοστό των χωρών με συντελεστές φορολόγησης του καπνού πάνω από 75% αυξήθηκε από το 7% στο 10%. Στην ομάδα των πρωταθλητριών της φορολόγησης του καπνού μπήκαν το φτωχό Μπαγκλαντές, το μακρινό Κιριμπάτι και οι πλούσιες Σεϋχέλλες, αλλά και οι διόλου ευκατάστατες «γειτόνισσες» Βοσνία και Ρουμανία!
13 δολάρια το πακέτο στην Τζαμάικα!
Θεωρώντας ως νόμισμα υπολογισμού το αμερικανικό δολάριο και σταθμίζοντας την αγοραστική δύναμη κάθε χώρας, η μέση τιμή πώλησης του πακέτου των 20 τσιγάρων είναι 3,51 δολάρια παγκοσμίως – περίπου όσο κοστίζει στην Ελλάδα δηλαδή. Στις ανεπτυγμένες χώρες, όμως, η τιμή σκαρφαλώνει στα 5,53 δολάρια.
Τα ακριβότερα τσιγάρα πωλούνται (προς 13 δολάρια το πακέτο!) στην Τζαμάικα. Ακολουθούν η Σιγκαπούρη, όπου το πακέτο κοστίζει 12,3 δολάρια, στις θέσεις 5, 6 και 7 βρίσκονται η Ιρλανδία, η Βρετανία και η Αυστραλία όπου το πακέτο κοστίζει περίπου 11 δολάρια, ενώ στη Γαλλία κοστίζει 7,76 δολάρια.
Πέφτει η παγκόσμια κατανάλωση καπνού
Η αντικαπνιστική πολιτική των κυβερνήσεων ολόκληρου του πλανήτη – με τις γνωστές εξαιρέσεις εκείνων που διοικούν «ανάδελφους λαούς» – απέφερε αποτελέσματα. Παρά την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού το διάστημα 2007-2013, το ποσοστό των καπνιστών παγκοσμίως υποχώρησε από το 23% στο 21%. Εδώ θα παρατηρούσε, βέβαια, κάποιος ότι ο σπουδαιότερος, ίσως, λόγος για τον οποίο το κάπνισμα μειώνεται παγκοσμίως είναι επειδή οι καπνιστές έχουν περιέλθει κατά κάποιον τρόπο σε ανυποληψία.
Η πλήρης και απόλυτη απαγόρευση της άμεσης και έμμεσης διαφήμισης του καπνού και των προϊόντων του σε πάμπολλες χώρες του πλανήτη και ασφαλώς η διακοπή της κρυφής χρηματοδότησης έγκυρων ερευνητικών Ινστιτούτων και επιστημόνων από τις καπνοβιομηχανίες προκειμένου να κρύβουν τις δολοφονικές ιδιότητες του καπνίσματος έχουν πλήξει καίρια τη γοητεία και την αίγλη του καπνίσματος και των καπνιστών.
Στη συνείδηση των Δυτικών η συνήθεια του καπνίσματος συνδέεται με τους φτωχούς και τους αμόρφωτους. Και αυτή είναι η αισιοδοξότερη εξέλιξη και μοναδική ελπίδα για τον περιορισμό του καπνίσματος και στην Ελλάδα, διότι παρ’ ημίν, ως γνωστόν, οι μόδες αλλάζουν με καθυστέρηση μιας δεκαετίας ή και εικοσαετίας. Υπομονή λοιπόν. Καλή τύχη και καλή έξοδο από τα θεριακλήδικα (καθότι καταθλιπτικά) μνημόνια…
Τα ΝΕΑ
