Για τις καταιγιστικές εξελίξεις στην Συρία, τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, την επιστροφή των μεταναστών αλλά και τον ρόλο της Ευρώπης, μιλάει στην ‘δημοκρατική’ ο καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, κ. Σωτήρης Σέρμπος.
Οπως τονίζει, ειδικά μετά την πτώση του καθεστώτος Ασαντ στην Συρία, ο μεγάλος κερδισμένος εμφανίζεται προς το παρόν να είναι η Τουρκία ενώ οι επόμενες κινήσεις στην διεθνή σκακιέρα, θα εξαρτηθούν από τον παράγοντα των ΗΠΑ, με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην Προεδρία.
• Κύριε Σέρμπο, να ξεκινήσουμε από τις εξελίξεις στην Συρία, μετά την πτώση του καθεστώτος του Ασαντ και τον παρεμβατικό ρόλο της Τουρκίας, που προσπαθεί (και το καταφέρνει μέχρι τώρα) να παίξει κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή.
Ξεκινώντας από τα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάρρευση του καθεστώτος του Ασαντ, ο μεγάλος χαμένος –όσον αφορά στην ισορροπία δυνάμεων που υπήρχε στην Συρία- είναι το Ιράν και δευτερευόντως, η Ρωσία. Πρέπει να θυμίσουμε ότι η Συρία ήταν ήδη ένα αποτυχημένο κράτος, όπου ο καθένας ενδιαφερόταν για την φυλή του. Άρα, επί του εδάφους, για τον Ασαντ ήταν κυρίως η δύναμη της Χεζμπολάχ και των μαχητών της που κρατούσε ‘τα μπόσικα’. Μετά το ισχυρό πλήγμα που δέχτηκε η Χεζμπολάχ από το Ισραήλ και ένα κομμάτι των μαχητών ούτως ή άλλως είχαν μετακινηθεί στον Λίβανο, ήταν σαφές ότι ο Άσαντ δεν θα μπορούσε πλέον να σταθεί. Παρ όλα αυτά, το εύρος της λιποταξίας των στρατιωτών του, όταν εκδήλωσαν την επίθεση οι Τζιχαντιστές, είναι αποκαλυπτικό. Νομίζω ότι ο Άσαντ, έχασε μία ευκαιρία, να είχε έρθει νωρίτερα σε μία συνεννόηση με τον Ερντογάν (κάτι που ο δεύτερος, το ζητούσε εδώ και πάρα πολύ καιρό, ενώ τον παρότρυναν οι Ρώσοι και οι Ιρανοί, αργότερα). Συνεπώς, εδώ ο μεγάλος κερδισμένος είναι η Τουρκία που δεν θα είχε βγει τόσο αν δεν βάζαμε στην εξίσωση και τον έτερο κερδισμένο, που είναι το Ισραήλ. Δείτε π.χ. για παράδειγμα σε μια περιοχή όπως η Μέση Ανατολή, σε πολλά πράγματα που συνδέονται μεταξύ τους σαν συγκοινωνούντα δοχεία, ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς, έφτασε μέχρι την εξουδετέρωση του καθεστώτος Ασαντ. Άρα, η διαπραγματευτική δύναμη της Τουρκίας, ενισχύεται απέναντι στη Δύση (και όχι μόνο) με το βασικό επιχείρημα ότι είναι η μοναδική που μπορεί να ελέγξει τους Τζιχαντιστές για να παγιώσει μία κατάσταση –αλλά απομένει να το δούμε πώς θα εξελιχθεί στην πορεία.
• Ωστόσο, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι, αν και… φόρεσε κουστούμι δεν παύει να είναι Τζιχαντιστής. Πώς θα εξελιχθεί αυτό;
Προφανώς η Τουρκία θα θέλει να κρατήσει τον Γκολάνι στην θέση που βρίσκεται αλλά μην ξεχνάτε ότι ο δικός του συνασπισμός περιλαμβάνει πολλά ετερόκλητα στοιχεία, όπου θα πρέπει να βρουν μία συνεννόηση. Νομίζω ότι ο βασικός λόγος που άλλαξε συμπεριφορά είναι επειδή, για να μπορέσει να σταθεροποιηθεί η Συρία, θα χρειαστεί πολλά δισεκατομμύρια. Αυτά τα χρήματα που χρειάζονται για την ανοικοδόμησή της, οι πρώτοι που θα πρέπει να συνδράμουν θα είναι κράτη από τις χώρες του Κόλπου, τα Εμιράτα, το Κατάρ και δευτερευόντως η Ευρώπη. Η Τουρκία θέλει να πετύχει αυτό το εγχείρημα για να μπορέσει να προσφέρει ‘εκδουλεύσεις’ προς πολλούς, ως ο βασικός παίκτης στη Συρία ενώ, ταυτόχρονα, θα ενισχύσει και τα οικονομικά της χώρας.
• Σε όλα αυτά, μπαίνει η παράμετρος του κρίσιμου ζητήματος της επιστροφής των Σύρων προσφύγων από την Τουρκία όπου υπήρχε ένας πολύ μεγάλος αριθμός (πάνω από τριάμισι εκατομμύρια). Πώς εκτιμάτε ότι θα εξελιχθεί αυτό;
Αυτά τα τριάμισι εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες έχουν προκαλέσει πολλά προβλήματα στον Ερντογάν και αν τα καταφέρει, θα θέλει να πετύχει και δημογραφικές αλλαγές στη βόρεια Συρία –αυτό αφορά στο Κουρδικό. Από την άλλη, η Ευρώπη είναι ένας βασικός δρων που δυστυχώς, δεν είχε αποτύπωμα όλα αυτά τα χρόνια στη Συρία. Τον κύριο λόγο στην ισορροπία δυνάμεων είχαν η Ρωσία και το Ιράν. Συνεπώς, η Ευρώπη δεν θα ήθελε να γίνει η Συρία μία ‘μαύρη τρύπα’ και να σταθεροποιηθεί.
• Ωστόσο, αν και βλέπουμε τους Σύρους πρόσφυγες να φεύγουν κατά χιλιάδες από την Τουρκία, δεν γνωρίζουμε εάν αυτό θα γίνει και με την Ευρώπη, όπου υπάρχουν επίσης μεγάλοι αριθμοί.
Κοιτάξτε, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι όλα στη Συρία θα κυλήσουν ομαλά με την νέα διοίκηση Γκολάνι, θα ήταν πολύ δύσκολο με τα σημερινά δεδομένα, να δεχτεί επιστροφές μεγάλου αριθμού προσφύγων. Απομένει να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτό, μέσα στο 2025.
• Από το νέο έτος όμως, υπάρχει κι άλλος ένας βασικός παράγοντας: η επιστροφή Τραμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ. Τι μπορούμε να περιμένουμε από αυτό;
Πριν σας απαντήσω, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τις δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ για τον Ερντογάν. Όπως γνωρίζουμε, υπάρχουν οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των ηγετών αλλά υπάρχουν και τα συμφέροντα. Τώρα που ανεβαίνει η διαπραγματευτική δύναμη της Τουρκίας, ο Τραμπ ξέρει ότι θα πρέπει να κάνει κάποιες συμφωνίες μαζί της. Εδώ, υπάρχει ένα σημείο επαφής που στο παρελθόν δεν υπήρχε τόσο έντονο την προηγούμενη φορά. Έχει ενδιαφέρον ωστόσο, καθώς και οι δύο αρέσκονται στα… παζάρια. Το ζήτημα για τον Τραμπ είναι τι θα γίνει με τους Κούρδους και πώς θα λειτουργήσει η πίεση από το Ισραήλ πάνω σε αυτό, καθώς και ποιος θα είναι ο ρόλος του έναντι του Ισλαμικού κράτους (ISIS). Είναι πολλά που θα πρέπει να δούμε πώς θα εξελιχθούν μέσα στο 2025.
Σχετικά με την Ευρώπη, βρίσκεται σε ένα πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι. Θα πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί την σχέση της με τις ΗΠΑ και αυτό θα αφορά στα ζητήματα της άμυνας, της οικονομίας και των εμπορικών σχέσεων κ.λπ.
• Πού βλέπετε να τοποθετείται η Ελλάδα μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό; Εμείς, τι κάνουμε με μία Τουρκία που συνεχίζει να είναι προκλητική απέναντί μας;
Όσον αφορά στα ελληνοτουρκικά, ανεξαρτήτως αν πετύχει το πρότζεκτ της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή με επίκεντρο τη Συρία, θα είναι πολύ… απασχολημένη. Όλα αυτά τα ζητήματα, είναι πολύ σύνθετα και περιλαμβάνουν και πολλά δύσκολα σημεία. Δεν είναι τυχαίο που είχε επιλεγεί εξ αρχής ο Χακάν Φιντάν για την θέση που κατέχει, του υπουργού Εξωτερικών της τουρκικής κυβέρνησης, αφού είναι ο αρχιτέκτονας της πολιτικής της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Συνεπώς, η Τουρκία στο επόμενο διάστημα, το λογικό είναι να μην κινηθεί για να διεκδικήσει κάτι παραπάνω αφού ενδιαφέρεται περισσότερο για την Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, εάν κλείσει τα μέτωπα που θέλει και έχοντας ενισχύσει την διαπραγματευτική της θέση, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι θα βάλει στο τραπέζι τα θέματα που θέλει –όπως η έξοδος προς το Αιγαίο και ευρύτερα προς την Ανατολική Μεσόγειο στο πλαίσιο του γεωπολιτικού της αναθεωρητισμού. Εκεί, νομίζω ότι η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει τον χρόνο που θα έχει ώστε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από έναν αναβαθμισμένο και αξιόπιστο γεωπολιτικό ρόλο που θα μπορεί να διαδραματίσει. Ένας από τους λόγους που στο παρελθόν, η Αμερική ισχυροποίησε την θέση της Ελλάδας ως βασικό παράγοντα ισορροπίας δυνάμεων, ήταν για να λειτουργεί ως ‘αντίβαρο’ απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό.
Οπότε, εκτιμώ πως θα συγκλίνουμε μαζί με την Κύπρο, θα ενισχυθεί η σχέση της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις ΗΠΑ και θα δούμε πώς θα εξελιχθούν αυτά, στο επόμενο διάστημα.
