Με αφορμή την κατοχύρωση του brand «Turkaegean» ( Τουρκικό Αιγαίο) από την Επιτροπή Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας της ΕΕ (EUIPO), θα ήθελα να εκφράσω κάποιες θέσεις που έχω δημοσιεύσει στο παρελθόν αναφορικά με την «εργαλειοποίηση» του τουρισμού και το ρόλο του ως ήπια μορφή ισχύος, δηλ. αυτό που αποκαλούμαι «τουριστική διπλωματία».
Καταρχήν, αναμφισβήτητα η κατοχύρωση του εμπορικού σήματος «Turkaegean» που δημοσιεύτηκε στην αρμόδια ευρωπαϊκή υπηρεσία για την κατοχύρωση των εμπορικών σημάτων (EUTM), αποτελεί ισχυρό πλήγμα για την Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο τουριστικής πολιτικής αλλά και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Ενημερωτικά, το συγκεκριμένο εμπορικό σήμα εγκρίθηκε στις 15.12.2021 με διάρκεια έως τις 16.07.2031 και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την Τουρκία σε διαφημιστική καμπάνια για τουριστικούς σκοπούς, κάτι στο οποίο έχει ήδη προβεί ο Οργανισμός Τουρισμού της Τουρκίας. Καταδικαστέο δε το γεγονός πως η ελληνική κυβέρνηση μέχρι και σήμερα, και παρότι έχει το δικαίωμα, δεν έχει προβεί στην κατάθεση ένστασης.
Κατά δεύτερον, η Τουρκία με αυτή τη στρατηγική της κίνηση, δείχνει πως αξιοποιεί τον τουρισμό και ως εργαλείο άσκησης ήπιας ισχύος στη φαρέτρα της εξωτερικής της πολιτικής. Και αυτό είναι το σημείο που πρέπει να αξιολογηθεί, δηλ. η δημιουργία της τουριστικής ταυτότητας μιας χώρας και με βάση τα γεωπολιτικά της χαρακτηριτικά , όπως εν προκειμένω το «Turkaegean».
Η θεώρηση πως η εξωτερική πολιτική αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της κυβερνητικής πολιτικής και μόνο, καταρρίπτεται με τους σύγχρονους όρους και κανόνες άσκησης εξωτερικής πολιτικής, καθώς η εξωτερική πολιτική μιας χώρας χρειάζεται να είναι πολυδιάστατη/ πολυεπίπεδη στο πλαίσιο ενός επιτελικού και στρατηγικού κυβερνητικού σχεδιασμού.
Η ανάπτυξη πολιτικών ήπιας ισχύος μέσα από δράσεις τουρισμού, πολιτισμού, αθλητισμού, κοινωνίας των πολιτών, περιβάλλοντος, κα., μπορούν να αναδείξουν τον πολυδιάσταστο χαρακτήρα της εξωτερικής πολιτικής μιας χώρας και να προάγουν σύγχρονες μορφές διπλωματίας. Εν προκειμένω, ενώ ο τουρισμός αποτελεί ένα σύνθετο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και παγκόσμιο φαινόμενο, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως έως σήμερα δεν αντιμετωπίστηκε ως εργαλείο παραγωγής πολιτικής ήπιας ισχύος αλλά κυρίως ως οικονομικό-κοινωνικό εργαλείο.
Επίσης, η ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων με πολιτικές ήπιας ισχύος (low policy) και από άλλους δρώντες οργανισμούς μπορεί να συμβάλλει προς τη θετική κατεύθυνση της άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Δρώντες οργανισμοί όπως είναι σήμερα οι νέες καλλικρατικές περιφέρειες και οι νέοι ισχυροί καλλικρατικοί δήμοι που καλούνται μέσα από το νέο τους ρόλο ως ισχυρά αυτοδιοικητικά κέντρα να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην άσκηση πολιτικής ήπιας ισχύος (low policy).
Ειδικότερα, στο επιστημονικό μου άρθρο με τίτλο «Τουριστική διπλωματία: η συμβολή του τουρισμού στην ανάπτυξη εξωτερικών σχέσεων ήπιας ισχύος η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου ως μελέτη περίπτωσης», που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ/ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, εκδ. ΛΕΙΜΩΝ, 2021 (Β ́ Αναθεωρημένη Έκδοση), τονίζω το ρόλο του τουρισμού όχι μόνο ως αντικείμενο της οικονομίας αλλά και ως μηχανισμό παραγωγής πολιτικής ήπιας ισχύος, απ’ όπου θα αναδειχθούν νέα πεδία και νέοι συσχετισμοί περιφερειακών συνεργασιών που μπορούν να ενδυναμώ-σουν την διεθνή εικόνα της Ελλάδας και να δημιουργήσουν συμμαχίες σε χαμηλότερα επίπεδα διακυβέρνησης, όπως είναι οι περιφέρειες και οι δήμοι. Οι δε προτάσεις μου που αφορούν στην:
-Αξιοποίηση του τουρισμού ως πυλώνα στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας στο πλαίσιο της ήπιας ισχύος.
-Ανάδειξη και θεσμοθέτηση του όρου «τουριστική διπλωματία» ως μια νέα μορφή διπλωματίας και δημιουργία του ‘τουριστικού ακόλουθου’.
-Ανάλυση και εφαρμογή του τουρισμού ως εργαλείου ανάπτυξης περιφερειακών και διεθνών συνεργασιών.
– Ισχυροποίηση και θεσμική θωράκιση του ρόλου των ελληνικών περιφερειών στην άσκηση εξωτερικών συνεργασιών.
Εν κατακλείδι, είναι γεγονός πως η Τουρκία, κατάφερε να οικειοποιηθεί σε επίπεδο τουριστικής πολιτικής το brand «Turkaegean» και ως εκ τούτου ανοίγει το δρόμο για την εκμετάλλευση του και σε επίπεδο διπλωματίας, επιβάλλει, αφενός την άμεση ανάληψη ευθυνών από την κυβέρνηση, και αφετέρου επί τον τύπον των ήλων στα ζητήματα εκσυγχρονισμού και αναδιαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας .
Ολοένα και περισσότερο γίνεται αντιληπτό πως η διπλωματία αποτελεί σημαντικότατο όπλο στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής και ως εκ τούτου, ενώ ο τουρισμός αντιπροσωπεύει μια ζωτική δύναμη για την ειρήνη και έναν παράγοντα φιλίας και κατανόησης ανάμεσα στους λαούς ολόκληρου του κόσμου, στην ελληνική εξωτερική πολιτική δεν υπάρχει σαφής μορφοποίηση της έννοιας και του περιεχομένου της τουριστικής διπλωματίας
Με αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα εκ νέου να προωθήσω την θέση μου για την εδραίωση της τουριστικής διπλωματίας σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας και τη δημιουργία ανάλογων εργαλείων που θα συμβάλλουν στην αξιοποίηση του ως μορφή ήπιας ισχύος.
Η Ελλάδα, έχει ανάγκη από μια ισχυρή εξωτερική πολιτική έναντι της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής και ως εκ τούτου δεν επιτρέπεται να θυσιάζεται κανένα «όπλο». Τόσο ο τουρισμός όσο και ο πολιτισμός μας, θα πρέπει να προτεραιοποιηθούν σε επίπεδο ήπιας μορφής ισχύος και να αποτελέσουν ισχυρά «όπλα» στην φαρέτρα της ελληνικής διπλωματίας.
Δρ Ελευθερία Φτακλάκη
Διεθνολόγος/ Μετα-διδακτορική ερευνήτρια/ Πολιτικός
