Συνέντευξη στην
Μαίρη Φώτη
Ο Γεώργιος Καμίτσης, είναι ένας από τους λιγοστούς εναπομείναντες μυλομαραγκούς της Ελλάδας, που πασχίζει να κρατήσει την τέχνη ζωντανή και να μεταδώσει τις γνώσεις του στις επόμενες γενιές, πριν αυτή σβήσει και «αφανίσει» τους παραδοσιακούς μύλους της χώρας.
Το 2012, βραβεύτηκε από την EUROPA NOSTRA για την καλύτερη ανακαίνιση ανεμόμυλων στην Ευρώπη και πιστεύει ότι στην εποχή της ταχύτητας και της τεχνολογίας, μπορεί να έχει θέση το επάγγελμα του μυλομαραγκού και δηλώνει ότι η μελέτη σε Πανεπιστήμιο και η δημιουργία σχολείου κατασκευής ανεμόμυλων, είναι η μοναδική λύση που απομένει.
Περνά τον χρόνο του μεταξύ Πάτμου και Παρισιού, όπου διαμένει η οικογένειά του, τονίζει ότι ο αγώνας για να κρατήσεις ζωντανές τις παραδοσιακές τέχνες είναι αναγκαίος και δεν έχει στοιχεία ρομαντισμού και αναφέρει ότι κάθε φορά που βλέπει τους ανεμόμυλους να λειτουργούν, νιώθει ότι έχει βάλει κι εκείνος ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία του τόπου του.
• Κύριε Καμίτση, είστε ένας από τους ελάχιστους μυλομαραγκούς της Ελλάδας, τέχνη η οποία περιλαμβάνεται στα επαγγέλματα που σβήνουν με την πάροδο του χρόνου. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτή την ιδιαίτερη τέχνη;
Από μικρό παιδί μεγάλωσα μέσα στον ταρσανά, την οικογενειακή επιχείρηση στην Πάτμο. Τα ξύλινα σκάφη, η επαφή με την θάλασσα, η παραδοσιακή μουσική και η παρατήρηση είναι τα πρώτα σημεία αναφοράς. Οι πρακτικές γνώσεις που αναζήτησαν απαντήσεις στα σχέδια και τους υπολογισμούς ήρθαν να ολοκληρώσουν την επιτυχία των Ανεμόμυλων της Πάτμου. Η βράβευση από την EUROPA NOSTRA για την καλύτερη ανακαίνιση ανεμόμυλων στην Ευρώπη το έτος 2012 είναι η απάντηση στις εργασίες της ομάδας. Ήταν πρόκληση για μένα το έτος 2009 η ερώτηση εάν μπορώ να ανταποκριθώ στις ανάγκες του έργου. Η τοποθέτησή μου είναι απλή: Οι παλιοί μαστόροι με ελάχιστα εργαλεία έκαναν τρεχαντήρια που όργωναν τις θάλασσες και ανεμόμυλους για να έχουμε το απαραίτητο στην διατροφή μας αλεύρι. Εμείς οι νεότεροι με τα ίδια εργαλεία και άλλα σύγχρονα δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε; Τι είναι αυτό που λείπει σήμερα; Αρκεί η επιμονή, η υπομονή, η παρατηρητικότητα και η οργάνωση επί σχεδίου και πάγκου για να δημιουργήσεις, να περπατήσεις στα χνάρια των παλιών; Απαραίτητο στοιχείο της συνταγής είναι η αγάπη για την Ελλάδα, για τον πολιτισμό και τους ανθρώπους που αφιέρωσαν την ζωή τους στην διατήρηση και εξέλιξη των τεχνών. Η καλή περιέργεια γενικά για την τέχνη του ξύλου, η χαρά της αναζήτησης των μυστικών που είχαν οι πρόγονοι τεχνίτες μας και η ανάγκη διάσωσης του επαγγέλματος με ώθησαν να ασχοληθώ με την τέχνη του Μυλομαραγκού.
• Στην εποχή της τεχνολογίας και της ταχύτητας, έχει χώρο η τέχνη του μυλομαραγκού;
Βρισκόμαστε στο έτος 2018 και η φανερή – κρυφή τεχνολογία έχει προχωρήσει πολύ. Οι ερευνητές έχουν προχωρήσει στην επιστήμη. Η υψηλή ταχύτητα μετάδοσης των πληροφοριών είναι χαρακτηριστικό της εποχής μας. Η περιβαλλοντική συνείδηση και η χρήση της αιολικής ενέργειας κατατάσσει το επάγγελμα του μυλομαραγκού σε ενδιαφέρουσα θέση σήμερα, αν σκεφτούμε ορθά. Μπορούμε μέσα από ανακαινίσεις – κατασκευές ανεμόμυλων να έχουμε ζωντανή την παράδοσή μας, να έχουμε παραγωγή αλευριού και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με ειδικό μηχανισμό που η εγκατάστασή του γίνεται εσωτερικά και δεν αλλοιώνει καθόλου την εξωτερική όψη. Η τέχνη του μυλομαραγκού έχει χώρο στο σήμερα και μπορεί να ενταχθεί στα πράσινα επαγγέλματα, μιας και η επιθυμητή τελική μορφή του ανεμόμυλου χρησιμοποιεί την αιολική ενέργεια με μηδενικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.
• Τι ακριβώς κάνει ένας μυλομαραγκός;
O μυλομαραγκός είναι βασικός τεχνίτης του ανεμόμυλου. Γνωρίζει τι ξύλο πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε κάθε σημείο διότι οι καταπονήσεις από την χρήση είναι σε υψηλό επίπεδο. Γνωρίζει την σχέση που υπάρχει μεταξύ του αέρα και του ανεμόμυλου και κατασκευάζει με σεβασμό προς τα στοιχεία της φύσης. Γνωρίζει την προετοιμασία των ξύλων για την θέση που επιλέγει να τα τοποθετήσει. Γνωρίζει πως ο κάθε ήχος κατά την διάρκεια της κατασκευής και της λειτουργίας έχει λόγο που ακούγεται. Γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες και την δύναμη του αέρα οπότε πρέπει να προβλέψει τον ασφαλή τρόπο μείωσης της ταχύτητας με ήπιο ή άμεσο τρόπο. Γνωρίζει τον τρόπο όπου τα ξύλα, τα σίδερα, οι μυλόπετρες, τα πανιά και τα μαντάρια συνεργάζονται για να είναι η τελική κατασκευή γερή και δυνατή και να έχει διάρκεια στον χρόνο. Ο μυλομαραγκός, στην δική μου περίπτωση, χρησιμοποίησε τις εμπειρίες και τις γνώσεις από τον ταρσανά, το ξυλουργείο, τον τόρνο, από τα ταξίδια στην θάλασσα, από το σαντούρι για να φέρει εις πέρας το έργο που ονομάζεται “Κατασκευή Ανεμόμυλων στην Χώρα της Πάτμου”.
• Φαντάζει πάντως πολύ ρομαντικό στην εποχή μας, να υπάρχουν άνθρωποι που παλεύουν να κρατήσουν ζωντανές παραδοσιακές τέχνες.
Πιστεύω πως οφείλουμε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές τις γνώσεις των προγόνων μας. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι τράπεζα γνώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι Έλληνες έχουμε διαπρέψει σε πολλούς τομείς και εμείς οι νεότεροι πρέπει να συνεχίσουμε στα χνάρια των παλιών μαστόρων. Η Ελλάδα που υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από την τουριστική βιομηχανία εκτός από ήπιο κλίμα και ωραίες ακτογραμμές έχει φοβερή ιστορία στις τέχνες και τον πολιτισμό. Παρατηρώ, μελετώ και διασώζω τις παραδοσιακές τέχνες, σημαίνει πως επιθυμώ να γνωρίσω την ζωή των προγόνων μας, να την κατανοήσω και με τα σημερινά μέσα εργασίας να αναπαράγω έργα που έχουν σεβαστεί την ιστορία, την φύση, καλύπτουν τις σημερινές ανάγκες των καταναλωτών και έχουν την μέγιστη διάρκεια ζωής. Το συναίσθημα που έχει ο μυλομαραγκός όταν βλέπει τα πανιά του μύλου ανοιχτά και να τρέχουνε δεν περιγράφεται….
Κάθε φορά που βλέπω τους ανεμόμυλουςνα λειτουργούν, λέω πως έχω βάλει ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία του τόπου μου. Δηλώνω πως ο αγώνας για να κρατήσεις ζωντανές τις παραδοσιακές τέχνες είναι αναγκαίος και δεν έχει στοιχεία ρομαντισμού. Η οικογένεια Ελευθερίου Καμίτση στην Πάτμο είναι γνωστή διότι στον Ταρσανά τα παλιά καΐκια αποκτούν νέα ζωή ως σκάφη αναψυχής για μερακλήδες ιδιοκτήτες και καπετάνιους και στο εργαστήριο ξυλουργικών εφαρμογών οι Ανεμόμυλοι «βρήκαν το μάστορή τους» όπως λέει η λαϊκή παροιμία. Οι εκθέσεις που οργάνωσε ο Σύλλογος Επιτηδευματιών Πάτμου «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ» τα έτη 2016-2017 με τίτλο ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ & ΟΙ ΤΕΧΝΙΤΕΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΜΟ και εγκαινίασα ως πρόεδρος, είναι δείγμα γραφής και σημείο αναφοράς . Έγινε η πρώτη επίσημη καταγραφή των επαγγελμάτων στην Πάτμο (105+) και χαρήκαμε όλοι την σοφία και τις ικανότητες των προγόνων μας. Μετά την ολοκλήρωση της καταγραφής του αρχείου θα είμαστε έτοιμοι για το ανάλογο βιβλίο που θα μπορούσε να είναι λεύκωμα για τους επισκέπτες της Πάτμου. Είμαι υπερήφανος, διότι το μέχρι τώρα έργο έχει υποστηριχθεί και από άλλους φορείς. Το αποτέλεσμα είναι ωφέλιμο για όλους μας και οι τέχνες θα έχουν την τιμητική τους σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή.
• Οι μύλοι που υπάρχουν σήμερα στα Δωδεκάνησα, είναι συντηρημένοι και φροντισμένοι όσο θα έπρεπε; Τι πρέπει να γίνει;
Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν ανεμόμυλοι που περιμένουν τον μάστορή τους. Στα Δωδεκάνησα έχουμε μύλους σε όλα τα νησιά μικρότερους ή μεγαλύτερους. Στην παλιά, προβιομηχανική εποχή, ήταν ο μοναδικός τρόπος να αλέσεις και αναφέρομαι εκτός από τους ανεμόμυλους και στους αλογόμυλους που κάποιοι αγρότες «έζωναν» σε αυτούς και φοράδες. Υπάρχουν περιπτώσεις που η Αρχαιολογία επίσημα ή ανεπίσημα, επέτρεψε να γίνουν καταλύματα ή χώροι εστίασης. Δεν είναι η επιθυμητή εξέλιξη αλλά είναι καλύτερη από την εγκατάλειψη των ιστορικών μνημείων. Πιστεύω πως ο φροντισμένος ανεμόμυλος ενισχύει και ενδυναμώνει το τουριστικό προϊόν. Οι τουρίστες, από τις συζητήσεις και τα σχόλια που υπάρχουν, δηλώνουν πως χαίρονται την επίσκεψή τους σε εργαστήρια, οινοποιεία, ελαιοτριβεία, ανεμόμυλους και κάθε λογής σημείο όπου η ιστορία παραμένει ζωντανή. Βεβαίως η περαιτέρω εξέλιξη του εμπορίου απαιτεί πιστοποιήσεις, και εδώ είναι που χρειάζεται η βοήθεια της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Οι ανεμόμυλοι πρέπει να τύχουν καλύτερης φροντίδας από όλους μας. Το σωστά αλεσμένο αλεύρι είναι βασικό συστατικό της υγιεινής διατροφής. Η μελέτη των ανεμόμυλων σε επίπεδο Πανεπιστημίου θα μας λύσει απορίες και η ανακαίνιση- επισκευή θα είναι υπόθεση πιο βατή για αυτούς που τολμούν το εγχείρημα. Ιδιωτικοί αλλά και δημόσιοι φορείς επιθυμούν να προχωρήσουν σε επισκευή ή ανακαίνιση και υπάρχει κενό σε επίπεδο σχεδιασμού και εύρεσης τεχνιτών στην εποχή μας. Η μελέτη σε Πανεπιστήμιο και η δημιουργία σχολείου κατασκευής ανεμόμυλων είναι η μοναδική λύση που απομένει. Στην Πάτμο με σωστή οργάνωση και πρόγραμμα μπορούμε να διδάξουμε την κατασκευή παραδοσιακών σκαφών και των ανεμόμυλων. Σχετική δήλωση επιθυμίας δημιουργίας σχολείου έχει γίνει από το 2009 στο περιοδικό «ΞΥΛΟ & ΕΠΙΠΛΟ».
• Καινούριοι μύλοι, κατασκευάζονται σήμερα;
Από το 2010 μέχρι σήμερα δέχθηκα αρκετές προτάσεις κατασκευής ανεμόμυλων. Το κόστος για την ανακατασκευή ανεμόμυλου στην εποχή μας είναι υψηλό και σχεδόν απαγορευτικό, αν το πρίσμα προσέγγισης είναι η απλή εμπορική δραστηριότητα. Χρειάζεται συνδυασμός ενεργειών για να έχουμε ανεμόμυλους με ανοιχτά πανιά στην Ελλάδα μας, όπως:
-Καταγραφή για να έχουμε πλήρη γνώση της υφιστάμενης κατάστασης με τους ανεμόμυλους, αλογόμυλους και τους νερόμυλους στην Ελλάδα.
-Μελέτη σε Πανεπιστήμιο προκειμένου ο σχεδιασμός να μας δώσει τελικό ασφαλές αποτέλεσμα. Τα φρένα του ανεμόμυλου πάντα ήταν θέμα δύσκολο για τον μυλομαραγκό .
-Η δήλωση του ακινήτου ως ιστορικό μνημείο με την ανάλογη επιδότηση και απαλλαγή φόρου, θα μειώσει σημαντικά το κόστος ανακαίνισης – επισκευής των Μύλων στην Ελλάδα μας.
-Η εύρεση του κατάλληλου μηχανισμού για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα δώσει νέα διάσταση στον όρο «ανεμόμυλος».
-Οι θέσεις εργασίας που θα προκύψουν από την κατασκευή και την συντήρηση των ανεμόμυλων θα βοηθήσουν πολύ στην μείωση της ανεργίας.
Σήμερα δεν κατασκευάζονται πολλοί ανεμόμυλοι και ο λόγος δεν είναι η έλλειψη γνώσεων. Τα ακριβά υλικά και οι πολλές εργατοώρες ανεβάζουν σε υψηλό επίπεδο το κόστος κατασκευής.
• Κλείνοντας, τη συνέντευξη τι θα θέλατε να πείτε;
Θα ήθελα να ευχαριστήσω κάποιους ανθρώπους…Η λέξη ευχαριστώ είναι πλούσια και δύσκολα εκστομίζεται αν δεν την νιώθεις.
Οι ευχαριστίες μου λοιπόν, απευθύνονται, με τη σειρά, όπως σκέφτομαι:
Στον μαστρο-Λευτέρη, τον πατέρα, διότι μου μετέδωσε το μικρόβιο της τέχνης.
Στην βασιλομήτορα Μαρουλίδη που με έμαθε υπομονή και την επιμονή.
Στην σύζυγο Carine Natali – Καμίτση, αρχιτέκτων DPLG, που με έμαθε να σχεδιάζω πριν να κατασκευάσω τα έργα μου.
Στον Ελβετό ιδιώτη φιλέλληνα κ. Charles Picket διότι με εμπιστεύτηκε στο δύσκολο έργο κατασκευής των ανεμόμυλων της Πάτμου.
Στην Ναυτιλιακή Εταιρεία Blue Star Ferries διότι στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αναφέρει ιδιαίτερα το όνομα και την ιδιαίτερη πατρίδα: Πάτμος, Γιώργος Καμίτσης Καραβομαραγκός- Μυλομαραγκός.
Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο της κυρίας Carine Natali- Καμίτση
