Εξαιρετικά προσεκτικοί οι έμπειροι κυνηγοί – Κινδύνους για το νερό επισημαίνουν οι φυσιολάτρες – Διογκώνεται το πρόβλημα της επιβάρυνσης των υδατικών πόρων -Ειδική μελέτη από τη WWF για τη Ρόδο και τα νησιά μας
Σημαντικές αλλαγές στην πανίδα της Ρόδου έχει προκαλέσει το φράγμα Γαδουρά, καθώς η τεράστια ποσότητα νερού του ταμιευτήρα του όχι μόνο αποτελεί πόλο έλξης των μεταναστευτικών πουλιών, αλλά επιπρόσθετα έχει διευκολύνει και τον πολλαπλασιασμό των ενδημικών πουλιών και ζώων. Η μεταβολή αυτή έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητή στον κυνηγετικό κόσμο, που παρακολουθεί τα πουλιά και τα ζώα να πολλαπλασιάζονται, την ίδια στιγμή που οι λάτρεις του συγκεκριμένου χόμπι ολοένα και λιγοστεύουν.
Ειδικότερα, οι λάτρεις της φύσης θα ζήσουν πραγματικά όμορφες στιγμές και μοναδικές εμπειρίες στα χρόνια που ακολουθούν. Ο αριθμός των αποδημητικών πουλιών που περνάνε πια από τη Ρόδο είναι πραγματικά πολύ μεγάλος. Είδη πουλιών που ποτέ άλλοτε δεν είχαν θεαθεί στο νησί, τώρα τείνουν να δίνουν σχεδόν καθημερινή παρουσία.
Συγκεκριμένη καταγραφή για τα είδη των πουλιών που έχουν προστεθεί στην πανίδα της Ρόδου δεν έχει γίνει ακόμα από τις αρμόδιες υπηρεσίες, καθώς το όλο φαινόμενο άρχισε να εκδηλώνεται έντονα την τελευταία τριετία. Συγκεκριμένα, ξεκίνησε από τη στιγμή που το φράγμα του Γαδουρά σταθεροποιήθηκε σε όγκο νερού και η βλάστηση κοντά του έγινε ακόμα πιο πλούσια. Μάλιστα το ίδιο το φράγμα συμβάλλει καθοριστικά στην αναγέννηση και του κατεστραμμένου δάσους μεταξύ Προφήλια, Αγίου Ισιδώρου και Απολλώνων, καθώς έχει μεταβάλει προς το θετικότερο το μικροκλίμα που επικρατεί στην περιοχή.
Οι θετικές επιπτώσεις έχουν καταγραφεί και για το ζωικό βασίλειο της Ρόδου και δεν είναι τυχαίο το γεγονός της αύξησης του πληθυσμού που εμφανίζουν τα ελάφια στο νησί. Το ίδιο ισχύει και με τα δεκάδες άλλα, μικρά και μεγαλύτερα ζώα (μηρικαστικά, τρωκτικά και άλλα) που ενδημούν στην κεντρική Ρόδο.
Η όλη εξέλιξη στα σίγουρα θα δώσει ένα ακόμα πλεονέκτημα για την οικονομία του νησιού, μιας και υπάρχει σε όλο τον κόσμο τεράστιο ενδιαφέρον για περιοχές που μπορούν να συνδυάσουν την παρατήρηση μιας πλούσιας σε πανίδα και χλωρίδα φύσης, παράλληλα με την διάθεση καλών υποδομών παραθερισμού.
Οι κυνηγοί,
το φράγμα και το κυνήγι
Οι πρώτοι που εντόπισαν τη μεταβολή στην πανίδα του νησιού ήταν οι κυνηγοί της Ρόδου. Εκείνοι, λόγω της αγάπης που έχουν για την έξοδο στη φύση, παρατήρησαν την αύξηση των ειδών των πουλιών που υπάρχουν στη Ρόδο τα τελευταία τρία χρόνια. Προφανώς, για τους κυνηγούς (τους ενσυνείδητους) όλα αυτά τα πουλιά δεν αποτελούν θηράματα. Οι κυνηγοί, πάρα πολλές φορές προστατεύουν ακόμα και τα ίδια τα θηράματα (εάν αυτά βρίσκονται σε νεαρή ηλικία), προκειμένου να διαφυλάξουν τον ομαλό πολλαπλασιασμό τους.
Αλλωστε, οι κυνηγοί που έχουν απομείνει στη Ρόδο είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, που έχουν μεγάλη εμπειρία στα προβλήματα που μπορεί να προκληθούν από το αλόγιστο κυνήγι θηραμάτων.
Ομιλώντας προς τη «δημοκρατική» ο έμπορος κυνηγετικών ειδών, κ. Φώτης Μαχραμάς επιβεβαίωσε την αύξηση των αποδημητικών πουλιών στο νησί. «Ναι, το φράγμα Γαδουρά, όπως και τα άλλα μικρότερα που υπάρχουν, έχουν βοηθήσει αρκετά στο να αυξηθούν τα είδη πουλιών που βλέπουν οι κυνηγοί στο πέρασμά τους». Ο ίδιος, ωστόσο, στάθηκε ιδιαίτερα στο γεγονός ότι «το κυνήγι ως χόμπι τείνει σιγά – σιγά να εξαφανιστεί. Οι κυνηγοί που υπάρχουν σήμερα στο νησί είναι άνθρωποι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Οι νεαροί δεν ασχολούνται καθόλου. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το κινητό τους και το κομπιούτερ τους. Αν μπορούσαν να κυνηγήσουν με το κινητό, τότε θα ήταν οι καλύτεροι κυνηγοί, τόσες ώρες που περνούν με αυτό».
Στο ερώτημα για τη συμπεριφορά των κυνηγών τα τελευταία χρόνια, ο κ. Μαχραμάς εξήγησε ότι «έχουμε πολύ καλούς και συνειδητοποιημένους κυνηγούς. Δεν πρόκειται να μπουν στη διαδικασία να σκοτώσουν απαγορευμένα θηράματα, γιατί ξέρουν ότι αυτό θα έχει επιπτώσεις, τόσο λόγω του Νόμου, αλλά κυρίως επιπτώσεις στο κυνήγι. Μάλιστα, λόγω της οικονομικής κρίσης και οι ίδιοι οι κυνηγοί έχουν περιορίσει τη δραστηριότητά τους, καθώς ένα κουτί σφαίρες κοστίζει 5 ευρώ. Εάν για μια εξόρμηση θέλουν τέσσερα κουτιά σφαίρες, τότε αρχίζουν να το σκέφτονται, διότι με 20 ευρώ αγοράζουν 4 κιλά φρέσκο κρέας».
Από το φράγμα Γαδουρά μπορεί να υπάρχει προοπτική να υδροδοτηθεί το μεγαλύτερο μέρος του νησιού για τα επόμενα 30 χρόνια, όμως ήδη οι φυσιολάτρες και μέλη των συλλόγων προστασίας του περιβάλλοντος της Ρόδου, έχουν εντοπίσει κάποια εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα. Εχουν εντοπίσει ότι στον ταμιευτήρα του φράγματος εκβάλλουν ποτάμια και ρυάκια που είναι επιβαρυμένα με αστικά απόβλητα, αποχετεύσεις και υπολείμματα από ελαιοτριβεία.
Εχει διαπιστωθεί ότι στο ρέμα της δημοτικής κοινότητας Απολλώνων διοχετεύονται τα νερά από τις αποχετεύσεις των κατοικιών. Το ίδιο ρέμα, ακολουθεί πορεία μέχρι το φράγμα και το νερό του καταλήγει μέσα στο φράγμα. Αυτό δεν είναι το μοναδικό επιβαρυμένο ρέμα που ακολουθεί μια τέτοια πορεία και στο τέλος ρυπαίνει το νερό του φράγματος.
Μπορεί το φράγμα Γαδουρά να διαθέτει ένα σύγχρονο διυλιστήριο και στο τέλος το νερό που οδηγείται για την ύδρευση του νησιού να είναι καθαρό, όμως είναι απαραίτητο να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα. Η δημοτική αρχή Ρόδου και ο ίδιος ο δήμαρχος έχουν ήδη δεχθεί προτάσεις για την κατασκευή μικρών συστημάτων βιολογικών καθαρισμών των νερών στα χωριά, όπου παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα. Τα μικρά συστήματα των βιολογικών θα μπορούν να καθαρίζουν το νερό προτού αυτό αποβληθεί ελεύθερο στη φύση.
Επιπρόσθετα, ζητείται να ληφθούν ακόμα πιο αυστηρά μέτρα σε ό,τι αφορά στα απόβλητα των ελαιοτριβείων, κάτι που θα πρέπει να γίνει άμεσα, καθώς από την μεθεπόμενη εβδομάδα θα ξεκινήσει η ελαιοκομιδή.
Εάν, τελικά δεν ληφθούν σοβαρά μέτρα προστασίας των νερών του φράγματος Γαδουρά, όπως και γενικότερα όλων των επιφανειακών νερών, τότε το νησί σε μερικά χρόνια θα βρεθεί ενώπιον ενός εξαιρετικά σοβαρού προβλήματος έλλειψης καθαρού νερού για καλλιέργεια και ύδρευση.
Μεγαλώνει το πρόβλημα
στην ποιότητα του νερού
Σήμερα, αποτελεί κοινό μυστικό ότι οι ανάγκες ύδρευσης των ξενοδοχειακών μονάδων της νότιας Ρόδου καλύπτονται με εξαιρετικά περίπλοκο τρόπο. Το νερό της Νότιας Ρόδου είναι επιβαρυμένο με φυτοφάρμακα και αυτό το καθιστά μη πόσιμο. Είναι επίσης κοινό μυστικό ότι ήδη έχει ακυρωθεί η χρήση αρκετών γεωτρήσεων από το Γεννάδι μέχρι την Καταβιά, καθώς το νερό τους κρίθηκε ως μη κατάλληλο.
Το πρόβλημα ξεκίνησε από την ευρεία χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων για τις ανάγκες της καλλιέργειας των σιτηρών. Η χρήση των φυτοφαρμάκων είχε προσλάβει μεγάλες διαστάσεις στις δεκαετίες του 1990’ και του 2000’. Τότε οι επιδοτήσεις που εδίδοντο αφειδώς, απαιτούσαν την ύπαρξη παραστατικών αγοράς λιπασμάτων, τα οποία και τελικώς χρησιμοποιήθηκαν αλόγιστα στην περιοχή.
Αυτό είχε ένα και μόνο αποτέλεσμα. Μολύνθηκε οριστικά μια μεγάλη, υπόγεια, υδροφόρος δεξαμενή. Ηταν η δεξαμενή που υδροδοτούσε τα χωριά Λαχανιά και Κατταβιά. Αυτή η υπόγεια, δεξαμενή δεν χρησιμοποιείται πια επειδή το νερό της έχει εξαιρετικά μεγάλη περιεκτικότητα σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Για το λόγο αυτό η ικανοποίηση των αναγκών υδροδότησης των χωριών αυτών, όπως και των ξενοδοχειακών μονάδων που υπάρχουν εκεί, γίνεται με πρόχειρους σωλήνες που μεταφέρουν νερό από τις γύρω περιοχές. Ολο αυτό για να γίνει πραγματικότητα έχει μεγάλο κόστος, το οποίο με τη σειρά του μετακυλίεται στους λογαριασμούς του νερού.
Το όλο πρόβλημα, όπως παρατηρείται σήμερα στη νότια Ρόδο, όπως μεταφράζεται σε οικονομικό κόστος, είναι απλώς και μόνο ένα μικρό παράδειγμα της τεράστιας επίπτωσης που θα έχει για την τοπική οικονομία η συνέχιση της επιβάρυνσης που δέχονται οι υδροφόροι ορίζοντες ολόκληρου του νησιού.
Μελέτη της WWF
για τη Ρόδο και τα νησιά
Η παγκόσμια οργάνωση για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος WWF, έχει ασχοληθεί με σοβαρότητα για το πρόβλημα της επιβάρυνσης των επιφανειακών υδράτων της Ρόδου και γενικότερα των νησιών του Νότιου και Βόρειου Αιγαίου. Για το λόγο αυτό, προχώρησε σε μια πρώτη μελέτη που αφορά στους υγρότοπους και από την πρώτη στιγμή διαπίστωσε ότι υπήρχε ένα τεράστιο κενό, σε στοιχεία που αφορούν όχι μόνο τη Ρόδο, αλλά ολόκληρο το Αιγαίο. Ετσι, η παγκόσμια οργάνωση για την προστασία του περιβάλλοντος έκανε εκτενή έρευνα και κατέληξε σε σοβαρά συμπεράσματα για τους υγρότοπους 50 νησιών μας.
Στη μελέτη της WWF διαπιστώθηκε ότι στη Ρόδο υπάρχουν σήμερα 26 υγρότοποι που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και ενασχόλησης (συνολικά στη Δωδεκάνησο υπάρχουν 54). Σύμφωνα με τη μελέτη οι υγρότοποι αυτοί αποτελούν βασικό κρίκο του υδρολογικού κύκλου και είναι αναντικατάστατοι δείκτες της ποιότητας και της επάρκειας των υπόγειων γλυκών νερών, των οποίων η διαθεσιμότητα αποτελεί βασικό παράγοντα για την επιβίωση του ανθρώπου και όλων των άλλων οργανισμών στα νησιά.
Tο νερό όλων σχεδόν των νησιωτικών υγροτόπων χρησιμοποιείται από τους νησιώτες για ύδρευση και άρδευση είτε από τη λεκάνη απορροής, είτε από τον υδροφόρο ορίζοντα ή ακόμα και απ’ ευθείας από τον υγρότοπο.
Οι υγρότοποι αποτελούν σημαντικό τουριστικό πόρο, διότι δίνουν προστιθέμενη αξία στη γραφικότητα και την αισθητική του τοπίου, αυξάνοντας την ποικιλία και τη μωσαϊκότητά του. Παράλληλα, στους υγροτόπους αναπτύσσονται εντεινόμενα και άλλες δραστηριότητες, όπως η παρατήρηση πουλιών και η περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Η σημασία των υγροτόπων των νησιών του Αιγαίου για την άγρια ζωή είναι θεμελιώδης, γιατί αποτελούν χώρους διαβίωσης, διατροφής, φωλιάσματος και αναπαραγωγής για εκατοντάδες είδη ζώων, πολλά από τα οποία είναι απειλούμενα ή ενδημικά. Επιπλέον χρησιμεύουν ως σταθμοί ξεκούρασης, καταφυγίου και διατροφής για εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά κάθε χρόνο και χωρίς αυτούς η θνησιμότητα στη διάρκεια των ταξιδιών τους θα αυξανόταν δραστικά. Ακόμα, κατά τους εξαιρετικά δριμείς χειμώνες, όταν οι μεγάλοι υγρότοποι της Μακεδονίας και της Θράκης παγώνουν πλήρως, οι υγρότοποι του Αιγαίου αποτελούν το μοναδικό και σωτήριο καταφύγιο για τα χιλιάδες πουλιά που διαχειμάζουν εκεί.
Δυστυχώς, παρόλο που σχεδόν το 50% των υγροτόπων βρίσκονται εντός των ορίων προστατευτέων ή προστατευόμενων περιοχών (Δίκτυο Natura 2000, Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά, Καταφύγια Άγριας Ζωής, κ.α.), μόνο δύο προστατεύονται ικανοποιητικά και έχουν σχετικά επαρκή περιβαλλοντική διαχείριση: οι Κουκουναριές Σκιάθου και το έλος Ψαλιδίου στην Κω.
Με την εξαίρεση λίγων υγροτόπων που βρίσκονται κυρίως σε δυσπρόσιτες περιοχές, οι υπόλοιποι υποβαθμίζονται και συρρικνώνονται με ανησυχητικά αυξανόμενους ρυθμούς κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Τουλάχιστον 25 υγρότοποι έχουν καταστραφεί εντελώς κατά τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία νέων οικισμών και τουριστικών εγκαταστάσεων. Δυο στους τρεις ρυπαίνονται σοβαρά από στερεά απορρίμματα ή υγρά απόβλητα. Το 84% από αυτούς που εξετάστηκαν έχουν υποβαθμιστεί ή αλλοιωθεί σημαντικά, γεγονός που οφείλεται κυρίως σε εκχερσώσεις και μπαζώματα, διανοίξεις δρόμων, δόμηση και επέκταση καλλιεργειών. Απώτερος σκοπός αυτών των δραστηριοτήτων είναι η μετατροπή των υγροτόπων σε οικόπεδα εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης για οικοδομήσιμη παραθαλάσσια γη, που ενισχύεται από την έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού και τη δυνατότητα για εκτός σχεδίου δόμηση.
Η ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για νερό ειδικά την ξηρή εποχή του έτους λόγω της αύξησης της τουριστικής κίνησης, οδηγεί σε υπερεκμετάλλευση των υπόγειων νερών και στην πίεση για δημιουργία ολοένα και περισσότερων ταμιευτήρων. Αν η διαχείριση των αποθεμάτων αυτών δε γίνει με τρόπο ώστε να περισσεύει αρκετό γλυκό νερό για την τροφοδοσία των κατάντη φυσικών υγροτόπων πολλοί από αυτούς θα εξαφανιστούν και μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης θα καταστραφούν από την αλμύρινση.
Η εξαφάνιση των μικρών υγροτόπων θα είναι το πρώτο ορατό αποτέλεσμα της κακής διαχείρισης των υδατικών πόρων και των παράκτιων περιοχών στα νησιά. Οι συνέπειες θα είναι άμεσες καθώς οι νησιωτικές κοινωνίες θα έχουν λιγότερο νερό, λιγότερα καλλιεργήσιμα εδάφη, λιγότερους χώρους αναψυχής και τουριστικούς πόρους, ενώ παράλληλα η βιοποικιλότητα της Ελλάδας θα πληγεί σοβαρά, καθώς αναμφίβολα θα εξαφανιστούν και οι πληθυσμοί εκατοντάδων ειδών που ζουν ή βασίζονται αποκλειστικά σε αυτούς.
Τι ζητάει η WWF
από τη Βουλή για
τα νησιά μας
Οι υγρότοποι των νησιών του Αιγαίου είναι άμεσα απειλούμενοι εθνικοί πόροι, εξαιρετικά πολύτιμοι για τη φύση και τον πολιτισμό μας. Τα μέλη της Βουλής των Ελλήνων, καλούνται να συνεργαστούν και να συστρατευτούν με την WWF, με στόχο:
1. Να στελεχωθούν και να ενεργοποιηθούν άμεσα οι Διευθύνσεις Υδάτων στις Περιφέρειες Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν όσο γίνεται πιο πιστά και έγκαιρα την Κοινοτική Οδηγία-πλαίσιο για το Νερό (2000/60/ΕΕ) και το νόμο ν.3199/2003, που αποτελεί την εναρμόνιση της στην εθνική νομοθεσία.
2. Τα σχέδια διαχείρισης που θα ετοιμαστούν ανά περιοχή λεκάνης απορροής να περιλαμβάνουν συγκεκριμένα μέτρα για κάθε διακριτή επιμέρους λεκάνη. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στα μεγαλύτερα νησιά (Ρόδος, Λέσβος, Χίος, Λήμνος, Νάξος), όπου σε επίπεδο νησιού παρατηρούνται σημαντικές διαφορές.
3. Να ενταχθούν όλοι οι παράκτιοι υγρότοποι στην παραλιακή ζώνη, στο πλαίσιο του νέου νομοσχεδίου για τον αιγιαλό και την παραλία, που ετοιμάζεται να καταθέσει στη Βουλή το Υπουργείο Οικονομικών.
4. Να εκπονηθεί πλήρης απογραφή και πλήρης οριοθέτηση των νησιωτικών υγροτόπων, με ευθύνη του ΥΠΕΧΩΔΕ.
5. Να εκπονηθεί ειδική μελέτη για την προσαρμογή των οικοσυστημάτων και της οικονομίας των νησιών του Αιγαίου στην κλιματική αλλαγή.
